Zolang de Democraten niet inzetten op het fundamentele probleem van de ongelijkheid, blijft Trump ongenaakbaar, schrijft Caroline de Gruyter. Daar moet centrumlinks in Europa lessen uit trekken.
Caroline De Gruyter – De Standaard
13 juni 2025
Leestijd: 5 min
Een 38-jarige Zwitserse vloog in april met een geldig visum naar New York om haar verjaardag te vieren met vrienden. Ze geeft les aan een Zwitserse school en studeert aan een Zwitserse universiteit. Aan haar Amerikaanse studietijd had ze vrienden overgehouden. Ze ging wel vaker een paar dagen op en neer om hen te zien.
Maar deze keer liep alles direct mis toen ze aankwam op de luchthaven JFK in New York. Ze werd eindeloos ondervraagd. Haar telefoon werd afgepakt. Ze werd uren op een stoel gezet die in de vloer vast zat, met haar enkels aan de stoelpoot vastgeklonken.
Omdat de vrouw ook online taalles geeft, onder meer aan Amerikanen, geloofden ze bij de douane niet dat ze alleen voor de lol kwam. Ze dachten dat ze illegaal in Amerika wilde werken. Chatberichten en videocalls op haar telefoon “bevestigden” dat. Waarom had ze anders een laptop bij zich? Waarom had ze anders afspraken met leerlingen in een New Yorks café?
Toen zij verzekerde dat ze echt niet ging werken en snel weer zou terugvliegen, antwoordden ze: “U liegt.”
Zo belandde ze in een gevangenis in New Jersey, in een zaal vol bedden, twee douches zonder muur of deur en veel te veel gedetineerden.
Daar werd ze, als ‘Nummer 18’, honds behandeld. Ze werd ongesteld en zat onder het bloed, maar kreeg urenlang geen maandverband of pijnstiller. Ze mocht geen advocaat spreken, dat was alleen voor Amerikaanse staatsburgers. Enzovoort.
Na 24 uur werd ze – bebloed, met blauwe plekken en schrammen van hand- en voetboeien – op een vliegtuig naar huis gezet. Nog een geluk dat alles zo snel ging. Sommige Venezolanen zaten al een jaar in die gevangenis.
Democraten in de touwen
Dit verhaal, woensdag in de Neue Zürcher Zeitung, laat zien hoe ongelooflijk snel Amerika verandert. Na enkele maanden Trump zijn democratische instituties afgebroken, handelsverdragen verscheurd en bevriende landen geschoffeerd.
Intussen stuurt Trump speciale troepen op demonstranten af. The land of the free heeft opgehouden te bestaan. Is de rechtsstaat werkelijk zo kwetsbaar? En waar blijft de oppositie?
Die vragen stelde het Europese opinieblad Le Grand Continent aan Jonathan Smucker, een socioloog en activist aan de linkervleugel van de Democratische partij, die schijnbaar het oor heeft van Bernie Sanders en Alexandria Ocasio-Cortez (‘AOC’).
Zijn antwoord doet ertoe, ook voor Europa, waar veel mensen zenuwachtig worden van de groei van extreemrechts in sommige landen.
Smucker beaamt dat de Democraten in de touwen liggen, en dat ze voorlopig de Republikeinen niet kunnen tackelen.
Het grote probleem is volgens hem de enorme ongelijkheid in Amerika. Een kleine groep is puissant rijk, de rest gaat erop achteruit. De middenklasse verschrompelt. De meeste burgers halen weinig of niets meer uit het ‘systeem’.
Als de Democraten onder Obama en Biden hun best hadden gedaan om dat fundamentele probleem aan te pakken – met hogere belastingen, toegankelijker zorg en onderwijs, enzovoort – had Trump nooit zoveel kiezers kunnen lokken.
Maar beide presidenten lieten dat na.
Zij hadden daarvoor big pharma, banken en andere grote bedrijven moeten beknotten. Veel van die bedrijven zijn geldschieters van de partij. Die wilden ze niet kwijt. Daarom mislukte Obama’s zorgplan grotendeels.
Onder Biden floreerde de economie, maar hij benadrukte dat te weinig en veel burgers zagen alleen dat het voor hen nutteloze ‘systeem’ intact bleef.
Dus stemden ze op Trump, die zei dat hij hun belangen ging dienen door al dat federale kreupelhout te kappen.
Dat is wat Trump nu doet, met de botte bijl. Maar de armeren schieten daar niets mee op, omdat Trump alleen zijn eigen zakken en die van zijn loyale volgers wil vullen – iets wat de rest van de bevolking langzaam begint te dagen.
Daar ligt een enorme kans voor de Democraten, maar ze grijpen die niet.
Zolang zij niet keihard campagne voeren voor economische en sociale gerechtigheid, zegt Smucker, zal dat ook niet veranderen. Hij pleit daarom voor een “open oorlog binnen de partij”.
Daarbij zou de radicalere grassroots-vleugel, die zich wél op ontgoochelde kiezers wil richten met een verhaal van economische rechtvaardigheid (“economisch populisme”), de aanval moeten inzetten op gematigde Democraten die blijven inzetten op hooggeschoolde, ‘verlichte’ kiezers (en hun geld).
Iets dergelijks is bij de Republikeinen gebeurd: de gematigden zijn weggevaagd door Trump en zijn extremisten.
De Democraten moeten campagne voeren tegen Musk, zegt Smucker, en tegen andere oligarchen die naar Trump zijn overgelopen omdat die deregulering en nog meer rijkdom belooft. Dat zou de Democraten populair maken: veel kiezers haten die techbros.
Maar wat doet de Democratische partijtop? Die probeert Musk en de anderen juist in hun kamp terug te halen. Wat kiezers, zacht gezegd, niet zullen waarderen.
De welvaartbuffer
De VS zijn de Europese Unie niet, met haar genereuze welvaartsstaten. Toch is de les van Smucker ook voor Europa helder. Ook hier neemt de ongelijkheid relatief toe, en dat is steeds meer een politiek issue.
Ook hier wordt centrumlinks niet meer gezien als pleitbezorger van de minderbedeelde klasse.
Ook hier maakt centrumlinks niet altijd aanstalten om daar meer aandacht voor te hebben.
Extreemrechts spint daar garen bij door de ‘woke elite’ aan te vallen, en vreemdelingen, en instellingen.
Precies wat Trump ook deed, wat de deportatie van de Zwitserse dame, de Guantánamo-deportatieplannen, de Doge-sloophamer en het negeren van gerechtelijke uitspraken verklaart.
Alles om het echte probleem van veel kiezers – maatschappelijke en economische ongelijkheid – niet te hoeven aanpakken.
Trump wíl dat namelijk niet aanpakken. En veel van zijn adepten in Europa evenmin.
In Europa beseffen we soms te weinig dat de welvaartsstaat een buffer is tegen politiek extremisme. En dat we er daarom erg zuinig op moeten zijn.
Caroline de Gruyter is Europa-correspondent, standplaats Brussel.
Lees ook
Bron: De Standaard