De pas beëdigde Vlaamse regering streeft naar een warmer Vlaanderen. Maar niet voor iedereen. Die tendens naar ongelijke rechten komt niet uit de lucht vallen.
Bart Eeckhout - De Morgen
Het is maar één lijntje, op pagina 7 van het zogenaamde ‘centenboekje’ waarin de nieuwe Vlaamse regering haar begrotingsplannen voor de komende regeerperiode uit de doeken doet:
‘Doelgerichte kindkorting’. Die wordt afgeschaft.
Dat moet vanaf volgend jaar 30 miljoen en tegen het eind van de legislatuur 70 miljoen euro opleveren. Het gaat om de afschaffing van een extra toelage in de kinderopvang voor ouders met meer kinderen onder de 12 jaar.
Afschaffing ervan viseert in het bijzonder kroostrijke gezinnen, die op jaarbasis 900 euro extra per kind in de opvang zullen moeten betalen.
Het is wellicht geen toeval dat juist deze toelage sneuvelt. Kroostrijke gezinnen hebben tegenwoordig vaak migratieroots.
Het is de N-VA die, naar verluidt, al jaren voor de annulatie van de kindkorting ijvert. En nu, in deze coalitieformule met socialisten en christendemocraten, is het dan eindelijk gelukt.
Dit idee staat niet op zichzelf. Het past in een ketting van gelijkaardige maatregelen.
Over ouderlijke verantwoordelijkheid in het onderwijs is het al vaak gegaan. Ouders die onvoldoende Nederlands spreken of hun plichten niet vervullen, hangt intrekking van de schooltoelage of de schoolbonus boven het hoofd.
Wie niet werkt, moet achteraan in de rij aansluiten om een plaats in de kinderopvang of een sociale woning te vinden. En in de Vlaamse rand van Brussel komt daar taalkennis bij.
Bijna absurd
Het is belangrijk om te begrijpen wat hier gebeurt.
De krijtlijnen rond wat wij kennen als ‘onze’ samenleving worden uitgewist en elders opnieuw getrokken.
De kring vernauwt: mensen die vroeger aan de rand stonden, bevinden zich er nu plots buiten.
Ze moeten bewijzen dat ze het waard zijn om erbij te horen. Noem het het verschil tussen samenleving en gemeenschap.
Er leeft, zeker in politiek conservatieve kringen, een sterke overtuiging dat zo’n strenge prikkel − de stok in plaats van de wortel − mensen effectief motiveert om het lot in eigen handen te nemen.
Decennia armoedeonderzoek nopen tot bescheidener verwachtingen.
Zo ontstaat een bijna absurde dynamiek van uitsluiting. Om actief een job te zoeken, is het voor ouders wel handig om op kinderopvang te kunnen rekenen. Maar zonder bewijs van werk of ‘werkgerichte opleiding’ vind je geen plek in die opvang.
Wie een huurcontract wil afsluiten, moet voortaan geldige verblijfsdocumenten voorleggen. Tegelijk kom je niet toe aan legalisering van je verblijf zonder eerst bewijs te leveren dat je een woonplek hebt.
Natuurlijk kun je zeggen: prima, dan moeten mensen zonder papieren maar vertrekken. De realiteit van het terrein leert dat het om duizenden gezinnen gaat die veroordeeld worden tot dakloosheid of de markt van de criminele huisjesmelkerij.
De neiging om rechten van kwetsbare groepen te beperken, is niet nieuw.
In de vorige periode poogde de regering-Jambon bijvoorbeeld om de toegang tot de Vlaamse zorgpremie te beperken tot al wie al tien jaar wettelijk en ononderbroken in Vlaanderen of Brussel woont.
Het Grondwettelijk Hof draaide de beslissing terug: de verblijfsplicht blijft op vijf jaar liggen.
Maar kijk, in deze regeerpriode wil Diependaele-I ‘onderzoeken’ of ze die drempel van vijf jaar dan wel mag uitbreiden naar andere Vlaamse sociale rechten.
Deens model
De politieke wetenschap vat zulke beleidskeuzes in de term welvaartschauvinisme: de tendens om sociale rechten voor te behouden tot wie tot ‘onze’ eigen gemeenschap hoort.
Welvaartschauvinisme dook voor het eerst op in Scandinavië, begin jaren 90. Politicologen duiden er een gewijzigde houding bij enkele rechts-populistische partijen mee aan.
Niet langer staan zij in sociaal-economische kwesties aan de rechts-liberale kant, waar je uiterst rechtse partijen traditioneel verwacht. Beleid mag gerust genereus zijn, luidt het nieuwe devies, maar alleen voor het ‘eigen volk’.
In Scandinavië maakte het welvaartschauvinisme de oversteek van uiterst rechts naar de politieke mainstream. Het mede door de socialisten gepropageerde ‘Deense model’ is er een toepassing van. Dezelfde verschuiving zien we nu in Vlaanderen.
‘Eerst onze mensen’ mag dan wel de slogan zijn van het VB, de eerste beleidstoepassingen komen uit het politieke centrum.
De criteria om tot de gemeenschap toe te mogen treden, zijn wel niet zozeer etnisch bepaald, maar gebonden aan taal, verblijfsstatus, werk of integratiebereidheid.
In de praktijk komt dat natuurlijk deels op hetzelfde neer.
Volgens De Wever zou onze sociale zekerheid bezwijken onder de toenemende migratiedruk. Dat is feitelijk onjuist. Alleen wie bijdraagt, via werk, krijgt toegang tot die sociale zekerheid
De gevoeligheid voor dat chauvinisme komt niet zomaar uit de lucht vallen.
Wetenschappelijk opinieonderzoek laat zien dat een significant deel van de bevolking al veel langer vreest dat ‘migranten komen profiteren van onze sociale zekerheid’.
Die overtuiging stijgt of daalt niet per se mee met de scores van radicaal-rechts bij de verkiezingen. Wat de jongste tijd wel veranderd is, is dat dat chauvinisme politiek geactiveerd wordt door niet-radicale partijen.
In 2018 waarschuwde N-VA-voorzitter Bart De Wever al in een spraakmakend opiniestuk in deze krant dat “links moet kiezen tussen open grenzen en een goed werkende sociale zekerheid”.
Volgens De Wever zou onze sociale zekerheid bezwijken onder de toenemende migratiedruk. Dat is, voor de goede orde, feitelijk onjuist. Alleen wie bijdraagt, via werk, krijgt toegang tot die sociale zekerheid.
De veruit grootste en stijgende kostenposten zijn de pensioenen en ziekteverzekering, als gevolg van de vergrijzing.
Inactieve migranten duiken vooral op in de leefloonuitgaven, maar die bedragen maar een minimale fractie in het geheel van de sociale bescherming.
Die nuchtere feiten doen er allang niet meer toe, nu leidende opiniemakers en politici het angstbeeld bevestigen dat migranten / profiteurs / inactieven de toekomst van de sociale zekerheid bedreigen.
In Vlaanderen entte socioloog Mark Elchardus zijn ‘gemeenschapsdenken’ op het idee dat die gemeenschap begrensd moet worden, en toegang tot haar rechten afgeschermd van nieuwkomers.
De jonge voorzitters Conner Rousseau (Vooruit) en Sammy Mahdi (cd&v) herpositioneerden hun partij aan de communautaire kant van die ‘Elchardus-breuklijn’.
Maar ook Vooruit-nestor Louis Tobback waarschuwde een half jaar geleden in Knack “dat we bijna onvermijdelijk evolueren naar een systeem met naast onze sociale zekerheid voor de Belgen een andere sociale zekerheid voor mensen met een vreemdelingenstatuut”.
Dat gewone burgers vatbaar zijn voor het chauvinistische idee, is niet zo verwonderlijk. De techniciteit van de toegang tot de sociale zekerheid is geen algemene kennis.
Anekdotische verhalen over sociale fraude of het opstapelen van sociale toeslagen hebben een groter effect.
Niet toevallig wijst Nederlands onderzoek uit dat vooral mensen die wonen in wijken met veel diversiteit geneigd zijn tot een welvaartschauvinistische reflex.
De bevestigende houding van leidende politici versterkt hun angst of ongenoegen.
Sirenenzang
En zo zet de regering-Diependaele nu ook dat welvaartschauvinisme in de praktijk om.
Ze verhoogt drempels en verdaagt rechten, bevestigt de focus op fraudeurs in sociale woningen en spreekt in haar regeerakkoord alleen nog over ‘gelijke onderwijskansen’ als het over die ouderlijke verantwoordelijkheid gaat.
Van ‘gelijke kansen’ loopt dat bestuursakkoord over, maar sommigen moet die kansen wel eerst verdienen. Waardoor het op de keper beschouwd geen gelijke kansen meer zijn.
Zo denken de regeringspartijen de sirenenzang van uiterst rechts te smoren. De kans dat het tegendeel gebeurt, is groot.
Want de regering legitimeert niet alleen de angsten bij burgers, maar ook de nieuwe kern van het programma van radicaal-rechts: het is oké om vreemdelingen weg te wensen, niet omdat ze vreemd zijn, maar omdat ze ons onderwijs, onze sociale zekerheid, onze woonmarkt zouden bedreigen − quod non, dus.
Het is juist die toxische en leugenachtige gelijkstelling van xenofobie en angst voor sociaal-economische achteruitgang die hedendaags uiterst rechts overal in Europa zoveel wind in de zeilen geeft.
Lees ook
Klik hier of op de hyperlink hieronder en vind meer berichten van
Bron: De Morgen
