Vincent Van Gogh
30 maart 1853 – 29 juli 1890
Er zijn veel kunstenaars van wie de levensomstandigheden vrijwel onbekend zijn, of – indien wij ze al kennen – weinig betekenis hebben voor het waarderen of beter begrijpen van hun werk.
Vincent van Gogh daarentegen behoort tot die categorie van kunstenaars bij wie leven en werk zeer nauw samengaan. Kennis van de gebeurtenissen in zijn leven kan bij hem veel bijdragen tot een beter inzicht in zijn werk en zijn persoonlijkheid.
Heel bepalend hierbij is zijn innige, zij het herhaaldelijk door ernstige twisten verstoorde, vriendschap met zijn broer Theo.
Theo is altijd in de schaduw gebleven van zijn beroemde broer, hoewel Vincent zich zonder de voortdurende steun van Theo nooit had kunnen ontplooien tot het genie dat we kennen.
‘De levensomstandigheden zouden ons hoe dan ook tot broeders maken‘, schreef Van Gogh aan zijn broer, ‘omdat wij in zo menig opzicht lotgenoten zijn‘.
Hoezeer hun levens parallel zouden lopen – tot aan beider tragisch einde toe – kon Vincent toen nog niet vermoeden.
Vincents korte, maar veelbewogen leven is welbekend:
- zijn opleiding in de kunsthandel in Den Haag, Londen en Parijs
- zijn werk als onderwijzer in Engeland
- zijn mislukte poging om zoals zijn vader predikant te worden
- zijn verblijf in de Borinage als evangelist onder de mijnwerkers
Eindelijk – op zesentwintigjarige leeftijd – neemt hij de beslissing om zich geheel aan de kunst te wijden, met ondermeer een korte studietijd in Antwerpen, daarna in Parijs, Arles, Saint-Rémy en Auvers.
Later volgen talrijke psychische inzinkingen en uiteindelijk – op 37 jarige leeftijd – zijn zelfmoord.
Musea
Voor een beter begrijpen van Vincent Van Gogh
Kort nadat Vincent werd afgewezen door zijn grote liefde, Kee Vos, ontmoette hij Sien, een zwangere vrouw, die op straat haar brood moest verdienen … met haar zou Vincent 2 jaar samenleven (1882 – 1884).
Zijn bewondering voor Paul Gauguin, met wie Vincent later in een zeer gespannen relatie zou samenwerken en die uiteindelijk zou culmineren in een dramatisch conflict, waarbij hij zijn oor afsneed, het in een envelop stak en naar een meisje van plezier bracht (december 1888).
Zijn vrijwillige opname in het krankzinnigengesticht van Saint-Rémy (mei 1889).
Een jaar later ontslag uit deze instelling met volgende afsluitende aantekening van de behandelende arts:
‘De zieke, die doorgaans kalm was, heeft tijdens zijn verblijf in deze inrichting verschillende aanvallen gehad met een duur van twee weken tot een maand. Tijdens die aanvallen was de patient ten prooi aan verschillende angsten en hij heeft bij herhaling getracht zich te vergiftigen door bijvoorbeeld de verf in te slikken waarvan hij zich bediende bij het schilderen.
´Tussen die aanvallen in was de patient volkomen kalm en helder van geest. Hij hield zich dan met veel vuur bezig met het schilderen. Vandaag verzoekt hij te mogen vertrekken om in het noorden van Frankrijk te gaan wonen, in de hoop dat het klimaat daar beter voor hem zal zijn’ (mei 1890).
Op zondag 27 juli 1890 probeert Vincent Van Gogh in een korenveld achter het kasteel van Auvers zelfmoord te plegen met een pistoolschot door de borst. Als gevolg van de opgelopen verwonding overlijdt hij de dag nadien.
In het hart getroffen door deze zelfmoord overlijdt zijn broer Theo zes maanden later ook.
Apologie van een acteur
In 1996 speelde ik de Apologie van een acteur – een monoloog van Michel Thys – naar het leven van Vincent Van Gogh. Het was een hele uitdaging om de twee uur durende tekst te memoriseren. Tegelijkertijd was het een ultieme uitdaging in mijn toneelcarrière.
Vincent Van Gogh heeft me daarna nooit meer echt losgelaten. Bezoeken aan Arles, Saint-Rémy-de Provence, Het Kröller-Müller museum … waren dan ook geen toeval.
Als ik de tekst van de monoloog hieronder herlees, verbaas ik me dat ik dit ooit heb aangedurfd. Maar het was vooral de zoektocht naar de juiste zegging van de mooie woorden waar ik van genoot.
En vooral: ik heb eruit geleerd om ‘van achter naar voor te leven’ … leven in het hier en nu.
