Thomas L. Friedman is columnist bij The New York Times.
Bron: De Morgen
Met elke dag die verstrijkt wordt de oorlog in Oekraïne een grotere tragedie voor het Oekraïense volk, maar ook een grotere bedreiging voor de toekomst van Europa en de wereld. Slechts één land heeft de macht om er een einde aan te maken, en dat zijn niet de Verenigde Staten. Dat is China.
Als China zou aankondigen dat het niet neutraal blijft maar deelneemt aan de economische boycot van Rusland – of gewoon de niet-uitgelokte invasie van Oekraïne veroordeelt en eist dat Rusland zich terugtrekt – dan kan dat Vladimir Poetin misschien genoeg porren om zijn smerige oorlog stop te zetten. Het zou hem op zijn minst doen nadenken, want hij heeft dan geen andere betekenisvolle bondgenoot in de wereld meer, op India na.
Waarom zou president Xi Jinping die houding aannemen, die schijnbaar ingaat tegen zijn droom om Taiwan te veroveren op dezelfde manier als wat Poetin in Oekraïne doet?
Het korte antwoord is dat de relatieve vrede die de voorbije tachtig jaar bestond tussen de grootmachten geleid heeft tot een snel globaliserende wereld, die cruciaal was voor de snelle economische groei van China, die sinds 1980 zowat 800 miljoen Chinese mensen uit de armoede tilde.
Vrede is erg gunstig geweest voor China. Zijn aanhoudende groei hangt af van de exportmogelijkheden en de kansen om te leren van een wereld van stelselmatig integrerende en moderniserende vrije markten.
Het faustiaanse contract tussen de Chinese Communistische Partij en de Chinese burgermaatschappij – de partij mag besturen en de mensen krijgen het in ruil economisch beter – hangt in ruime mate af van de stabiliteit van het internationaal economisch en handelssysteem.
Tegen Chinese strategen die nog op oude wijze denken, dat elke oorlog die twee van de voornaamste rivalen (Amerika en Rusland) van het moderne China schaadt een goede zaak is, wil ik het volgende zeggen. Elke oorlog brengt innovaties met zich (nieuwe manieren om te vechten, te winnen en te overleven), en de oorlog in Oekraïne is geen uitzondering.
DRIE ‘NIEUWE’ WAPENS
We hebben al drie ‘wapens’ zien inzetten, op manieren die we nooit eerder zagen, of toch een hele poos niet meer, en China doet er goed aan ze allemaal te bestuderen.
Want als China nu niet helpt om Rusland een halt toe te roepen, dan zullen die wapens ofwel Poetin uiteindelijk tot onderwerping dwingen – wat betekent dat ze ooit tegen China gebruikt worden als het Taiwan zou veroveren – ofwel Rusland zo veel schade kunnen toebrengen dat de economische gevolgen overal voelbaar zijn.
Deze wapens kunnen Poetin er zelfs toe aanzetten het ondenkbare te doen met zijn atoomwapens, die de internationale fundamenten die China’s toekomst schragen kunnen destabiliseren en zelfs vernietigen.
De voornaamste innovatie in deze oorlog is het gebruik van het economische equivalent van de kernbom, gelijktijdig ingezet door supermachten en door een bevolking met supermachten.
De Verenigde Staten hebben samen met de Europese Unie en Groot-Brittannië sancties opgelegd aan Rusland die de economie zwaar treffen, bedrijven in grote problemen brengen en de spaarcenten van miljoenen Russen ongezien snel en massaal doen smelten.
Poetin heeft dat nu ook door, en zei dat zaterdag ook expliciet: de Amerikaanse en Europese sancties “komen neer op een oorlogsverklaring”. (En Vladimir, je hebt nog niet de helft ervan gevoeld.)
Ten tweede is de wereld tegenwoordig zo intens verbonden dat individuele mensen met superkrachten, bedrijven en activistengroeperingen hun eigen sancties en boycots kunnen uitvaardigen, zonder tussenkomst van de overheid, die het isolement en de economische verstikking nog een stap verder voeren dan wat natiestaten kunnen verwezenlijken. Die nieuwe actoren cancelen collectief Poetin en Rusland.
Het derde wapen is zowel nieuw als oud, en is spiritueel en emotioneel van aard: het Westen heeft zijn stem herontdekt. Geconfronteerd met het ruwe, primitieve geweld dat Rusland loslaat op een gebrekkige maar ambitieuze democratie als Oekraïne komt de vrije wereld in verzet. Amerika en liberale samenlevingen kunnen soms dom en verdeeld ogen en handelen – tot ze dat niet meer zijn. Vraag maar Adolf Hitler.
Die drie wapens moeten volstaan om de aandacht van China te krijgen. Laten we eens van dichterbij bekijken hoe ze in de praktijk werken.
Een voorbeeld van het eerste. De regering-Biden vaardigde een krachtig en ruim pakket economische sancties uit en waarschuwde de Russische leider dat als hij Oekraïne binnenviel, hij alles op het spel zette – de economische levensvatbaarheid van zijn land en zijn regime. Poetin zette jammer genoeg alles op het spel, en de gevolgen komen snel en genadeloos.
De Russische op de roebel steunende aandelenmarkt is gesloten sinds grote Russische financiële instellingen door sancties getroffen werden of werden uitgesloten van het interbancaire Swift-systeem, meldde het Amerikaanse financiële nieuwsmedium Barron’s.
“Maar op de in dollar noterende secundaire markt in Londen wordt nog gehandeld in Russische bedrijven. De vernietiging van marktwaarde is verbijsterend.” De aandelen Sberbank, de grootste Russische bank, “zijn sinds halverwege februari met meer dan 99 procent gekelderd”.
Donderdag degradeerde het ratingagentschap Fitch en Moody’s Rusland tot rommelstatus.
Sinds Poetin in 2014 na de annexatie van de Krim getroffen werd door sancties heeft hij enorme reserves vreemde valuta en goud aangelegd – ter waarde van ongeveer 630 miljard dollar. Op die manier wilde hij Rusland vrijwaren van verdere internationale sancties en de centrale bank genoeg munitie geven om de waarde van de roebel te beschermen. Dat was althans de bedoeling.
“Nu blijkt dat die strategie een groot euvel had: zowat de helft van het geld stond uit bij buitenlandse banken – en nu kan Rusland er niet aan”, vanwege de sancties, merkt Fortune op. De spaarcenten in roebel van veel Russen verdwijnen als sneeuw voor de zon.
Het nieuwsagentschap Bloomberg citeert Marina Gretskaya, een 32-jarige Russische die in Londen woont. Ze had een spaarrekening in roebel bij de Russische bank Tinkoff. Twee jaar geleden was die 7.400 dollar waard. Maandag verloor de roebel 30 procent tegenover de dollar. Ze zag 2.000 dollar van haar spaargeld verdampen. “Dat is een maandsalaris”, zei ze. Hetzelfde geldt voor tientallen miljoenen andere Russen. En het begint nog maar pas.
Een voorbeeld van het tweede wapen. Jack Sweeney, een 19-jarige student van de University of Central Florida, maakte een Twitter-account aan waarmee privévliegtuigen van Russische oligarchen uit de entourage van Poetin in het oog worden gehouden. Momenteel heeft hij ongeveer 400.000 volgers. Eén persoon, Sweeney, maakt het op die manier veel moeilijker voor Poetins maatjes om hun vaak misdadig verworven rijkdom te verbergen.
En zo worden Rusland en de Russen nu van alle kanten gecanceld – van ballerina’s over voetbalteams en orkesten tot grote bedrijven.
GEVAREN
Er zijn evenwel ook twee grote gevaren verbonden aan de nieuwe wapens. Als de economische kernbom die de Verenigde Staten en zijn bondgenoten tot ontploffing brachten in Rusland de Russische economie zo snel en omvattend neerhalen als ik vermoed, dan bestaat het gevaar, hoe klein het ook lijkt, dat Poetin naar heftiger, en onvatbare, extremen zal grijpen, zoals de lancering van een kernwapen.
Het tweede gevaar – en vooral China moet dat goed voor ogen houden – is dat natiestaten om realpolitieke redenen weliswaar kunnen kiezen voor het opheffen van de sancties, maar dat actoren die op zichzelf handelen dat daarom nog niet zullen doen.
Er zijn tekenen dat China sommige van die nieuwe realiteiten inziet – dat geen enkel land te groot is om in een verbonden wereld gecanceld te worden. Maar zijn initieel instinct lijkt te zijn dat het zich liever isoleert van die realiteit dan te proberen Poetin tot andere gedachten te bewegen. Waarop ik zeg: veel geluk daarmee. China kan niet tegelijk verbonden en losgekoppeld zijn.
Ik hoop dus dat de Chinese leiders niet inzetten op snel gewin in Taiwan. Ik hoop dat Peking alsnog aansluit bij het Westen en een groot deel van de wereld in het verzet tegen Poetin.
China zou eruitkomen als een wereldleider. Zo niet, als China partij kiest voor de schurken, dan zal dat leiden tot een veel minder stabiele en voorspoedige wereld – vooral in China.
Wat zal het zijn, Xi?
Beeld AP
© 2022 The New York Times Company
Bron: De Morgen