Milieu en landbouwers kreunen in Vlaanderen onder stikstof. Tegelijk verdubbelde de holding achter Boerenbond haar vermogen het voorbije decennium tot bijna 5 miljard euro. Dit roept een simpele vraag op: verdedigt Boerenbond de belangen van de boer, zoals de organisatie zelf argumenteert? Of verdedigt Boerenbond de belangen van de agro-industrie, en pluimt ze daarbij de boer?
Tom Cochez – Apache
Landbouw beroert opnieuw de Lage Landen.
In Nederland zorgde de partij BoerBurgerBeweging (BBB) van Caroline van der Plas voor een politieke aardverschuiving.
In Vlaanderen struikelde de regering van Jan Jambon (N-VA) ei zo na over het stikstofakkoord.
Boze boeren schreeuwden hun onvrede met dat akkoord vervolgens uit in Brussel.
Verdedigt Boerenbond de belangen van de boeren of rijdt Boerenbond voor de eigen holding die intussen vele miljarden euro’s waard is?
De clash lijkt er een te zijn tussen boer en milieu. De stikstofdiscussie moet dat glashelder maken: de uitstoot van vooral de veehouderij moet omlaag om natuurgebieden overeind te houden. Het is óf de stal óf de natuur. Duidelijker kan een tegenstelling moeilijk zijn.
Maar vormt die botsing tussen boer en milieu de ware inzet? Eén zaak is zonneklaar: Boerenbond speelt een hoofdrol in het hele verhaal. Veel minder duidelijk is of de belangenorganisatie daarbij de belangen van de boeren verdedigt of rijdt voor de eigen holding die intussen vele miljarden euro’s waard is.
Apache legde een aantal vaststellingen voor aan Boerenbond en aan de Maatschappij Voor Roerend Bezit Van De Boerenbond (MRBB), de holding die het vermogen van Boerenbond beheert.
Maar eerst zetten we die vaststellingen op een rijtje, gebaseerd op officiële cijfers.
Boerenbond boert goed
Het meest frappante gegeven is ongetwijfeld de rijkdom van MRBB: de holding sloot 2021 af met een eigen vermogen van net geen 5 miljard euro. 4.933.800.000 euro om precies te zijn. Dat vermogen groeide het voorbije decennium in snel tempo aan. Tien jaar eerder, in 2011, bedroeg dat eigen vermogen ‘slechts’ 2,37 miljard euro.
MRBB overkoepelde eind 2021 een zeventigtal vennootschappen. Die zijn actief in zeer uiteenlopende branches. Eén ding hebben ze gemeen: ze hebben flink wat boeren als klant.
Met 11,5% van de aandelen is de Maatschappij Voor Roerend Bezit Van De Boerenbond de grootste aandeelhouder van KBC
Samen leveren die bedrijven zowat alles wat een boer zich wensen kan: van stallen en landbouwmachines, over veevoeders en bestrijdingsmiddelen, tot boekhoudkundig advies en sociale dienstverlening. Leden van Boerenbond krijgen bovendien vaak een flinke korting.
Belangrijk om te vermelden is de bank KBC. Met 11,5% van de aandelen is MRBB de grootste aandeelhouder. Via die weg wordt het vermogen flink opgekrikt. In 2021 waren de inkomsten uit dividenden van KBC goed voor bijna 165 miljoen euro.
Een andere belangrijke bron van inkomsten voor MRBB is het vermogen zelf: op de beleggingsportefeuille van bijna 2 miljard euro haalde MRBB in 2021 een rendement van bijna 10%.
Arme boeren
Die expansieve rijkdom van de holding achter Boerenbond staat in schril contrast met de zwarte sneeuw die nogal wat boeren in Vlaanderen zien. Het familiale arbeidsinkomen van een voltijdse landbouwer lag in 2020 ruim 17% lager dan het inkomen van een voltijds loontrekkende in Vlaanderen, tonen cijfers van het Departement Landbouw en Visserij.
De cijfers gaan bovendien de verkeerde richting uit. Terwijl het inkomen van een voltijds loontrekkende in Vlaanderen tussen 2012 en 2020 met 10% steeg (van 41.826 euro tot 46.041 euro), evolueerde het familiale arbeidsinkomen van een voltijdse landbouwer in dezelfde periode nauwelijks: van 37.877 euro tot 38.064 euro.
Veel boeren hebben zich fors in de schulden gestoken voor de bouw van nieuwe stallen en noodzakelijke milieu-investeringen
Dat gemiddelde inkomen wordt berekend voor landbouwers en tuinbouwers samen. Daardoor blijft de forse achteruitgang voor de deelsector landbouw onder de radar.
Terwijl tuinbouwers het financieel een stuk beter doen, zagen voltijdse landbouwers hun familiale arbeidsinkomen zakken van 33.169 euro in 2012 naar 24.604 euro in 2020. Een daling met bijna 26%.
Veel boeren hebben zich bovendien fors in de schulden gestoken voor de bouw van nieuwe stallen en om te investeren in aanpassingen die de omgevingswetgeving voorschrijft. Investeringen van een paar miljoen euro zijn allesbehalve uitzonderijk.
KBC, en dus indirect ook Boerenbond, staat op de eerste rij als kredietverstrekker.
Grotere stallen
Terwijl de inkomsten van de landbouwers krimpen, worden de stallen steeds groter. Minder boeren houden steeds meer dieren.
In totaal gaat het om ongeveer 1,3 miljoen runderen, 6 miljoen varkens en 45 miljoen kippen.
De cijfers over de varkens kunnen symbool staan voor de schaalvergroting in de veeteelt: tussen 2001 en 2021 halveerde het aantal varkensbedrijven. Het aantal varkens per bedrijf verdubbelde in dezelfde periode.
Terwijl het totale aantal varkens en runderen in die periode min of meer stabiel bleef, steeg het aantal kippen in Vlaanderen fors: van ongeveer 30 miljoen in 2005 tot ruim 45 miljoen in 2021.
Die situatie maakt dat Vlaanderen binnen Europa behalve een van de dichtstbevolkte regio’s verhoudingsgewijs ook het meeste landbouwdieren herbergt.
In Europa telt geen enkele regio of land meer varkens en kippen per hectare dan Vlaanderen. Wat runderen betreft, moet Vlaanderen enkel Nederland en Ierland laten voorgaan.
Vlaanderen herbergt binnen Europa verhoudingsgewijs het meeste landbouwdieren
Parallel zien we ook hoe de export van dierlijke producten stijgt. We produceren ruwweg het dubbele van wat we zelf consumeren.
In 2021 exporteerde België voor ruim 9,5 miljard euro aan dierlijke producten. Zes jaar eerder, in 2016 was dat bijna 8,2 miljard euro. Dat is een groei met bijna 16%.
Daarnaast stromen ook gigantisch veel subsidies vanuit Europa naar de landbouw. Ongeveer een kwart van het bedrijfsinkomen in de landbouw is afkomstig uit rechtstreekse overheidssteun.
Voor sommige onderdelen, zoals voor vleesvee, loopt dat zelfs op tot ruim 80%.
Ten slotte is er de impact van landbouw op het milieu. Dat is een verhaal op zich, maar een aantal grafieken maakt duidelijk dat het met de milieu-impact van de intensieve veehouderij nauwelijks of niet de goede kant opgaat.
Het watergebruik neemt niet af ondanks de weerkerende droogte, en de uitstoot van broeikasgassen en verzurende stikstof blijft hoog.
Botsing?
De harde cijfers lijken een helder verhaal te vertellen:
- De subsidies vloeien rijkelijk
- De stallen worden steeds groter
- De exportcijfers stijgen
- Het vermogen van de holding achter Boerenbond groeit als kool
Parallel daalt het aantal boeren en daalt hun inkomen. Het milieu is een bijkomend slachtoffer.
Kan er dan sprake zijn van een botsing tussen boeren en leefmilieu? Of is dat gewoon een handig frame om de slachtoffers van de landbouwcrisis tegen elkaar uit te spelen en tegelijk de winsten te verzekeren?
Is de botsing tussen boeren en leefmilieu gewoon een handig frame om de slachtoffers van de landbouwcrisis tegen elkaar uit te spelen?
Boerenbond staat centraal in die discussie. De organisatie is tegelijk belangenbehartiger van de boeren en – via MRBB – eigenaar van een hele industrie die de boer als belangrijke klant heeft.
Boerenbond verdedigt in het verhaal dus aan de ene kant de belangen van de ‘verliezers’ en aan de andere kant de belangen van de ‘winnaars’.
Volgens Raf Sels, gedelegeerd bestuurder bij MRBB, is er geen sprake van een botsing tussen de doelstellingen van MRBB en de rol van belangenbehartiging die Boerenbond opneemt.
“Net als Boerenbond bouwt MRBB mee aan een sterke land- en tuinbouwsector. MRBB gebruikt haar vermogen om boeren te ondersteunen en te versterken op verschillende niveaus.”
De gedelegeerd bestuurder verwijst daarmee naar een vast dividend dat MRBB aan Boerenbond uitkeert. Jaarlijks is dat ongeveer 35 miljoen euro.
“Dat dividend is gegarandeerd. Dat betekent dat het ook in jaren dat MRBB geen winst zou maken wordt uitgekeerd”, zegt Sels.
“Het is ook statutair verankerd dat MRBB haar vermogen in stand moet houden en beheren zodat de continuïteit van de inkomstenstroom richting Boerenbond gegarandeerd blijft in lengte van jaren.”
Woorden inslikken
Met de 35 miljoen euro die van MRBB jaarlijks naar Boerenbond stromt, betaalt die laatste het leeuwendeel van zijn werking.
“Ongeveer 70% van onze werkingskosten wordt gedekt door die jaarlijkse vaste bijdrage vanuit MRBB”, zegt Boerenbondvoorzitter Lode Ceyssens. “Dat is cruciaal voor onze werking.”
‘Onze leden bepalen onze standpunten, niet MRBB of haar bedrijven’
Lode Ceyssens
(Boerenbond)
“MRBB verwacht daarvoor niets in ruil. Ik moet mijn woorden dus niet inslikken omdat Boerenbond anders riskeert subsidies te verliezen. Onze leden bepalen onze standpunten, niet MRBB of haar bedrijven.”
Het dividend van MRBB garandeert Boerenbond een goed uitgebouwde studiedienst, een ruim netwerk van consulenten en lobbyisten, en een goed uitgebouwd communicatieapparaat. Maar niet enkel dat.
“Boerenbond besteedt ook heel wat middelen aan vorming, advies en begeleiding van leden”, verzekert Raf Sels.
“Daarnaast gebruikt Boerenbond het dividend onder meer voor onderzoeksprojecten en studieopdrachten om de syndicale dossiers te onderbouwen. Er wordt geïnvesteerd in innovatie en ook in kennisopbouw die rechtstreeks ten goede komt van onze leden.”
Geen hoger dividend
Al investeert MRBB natuurlijk niet enkel in boeren. Het gros van het vermogen zit in de bedrijven van de groep en in KBC. Die bedrijven zijn er volgens Raf Sels niet om de boer kaal te plukken, integendeel.
“Het zijn stuk voor stuk sterke bedrijven die de opdracht hebben om te investeren en te innoveren om boeren sterker en beter te maken.”
‘Om ons engagement te bestendigen, is het zeker in economisch niet evidente tijden belangrijk om behoedzaam om te springen met de middelen’
Raf Sels
(MRBB)
Bovendien, zo zegt de gedelegeerd bestuurder van MRBB, werken de bedrijven binnen de koepel niet exclusief voor Boerenbondleden.
“Ze werken natuurlijk voor klanten actief in de land- en tuinbouw, maar zeker niet exclusief. Hun winst wordt slechts voor een klein deel gegeneerd door producten en diensten geleverd aan de landbouwsector. Het laatste jaar ging het over amper 5,6%. Een veelvoud daarvan investeert MRBB terug in de sector.”
Het gros van de inkomsten haalt MRBB elders: uit de participatie in KBC en uit beleggingen. Die zorgen ervoor dat het vermogen van MRBB fors aangroeit, terwijl de boeren zwarte sneeuw zien.
Het optrekken van de jaarlijkse dividenden, met het oog op een ruimer budget dat Boerenbond kan aanwenden voor belangenbehartiging van de boeren, blijkt niet aan de orde.
“Om ons engagement op lange termijn te kunnen bestendigen, is het zeker in economisch niet evidente tijden belangrijk om behoedzaam om te springen met de middelen”, zegt Raf Sels.
“Het is dus niet de bedoeling om dit systeem bij te sturen.”
Bescheiden lidgeld
Ook Boerenbond zelf lijkt niet meteen vragende partij voor meer geld. Het is goed hoe het is, zo blijkt.
“De steun is van cruciaal belang. Zonder de bijdrage van MRBB zou het lidgeld minstens zeven keer duurder moeten zijn om hetzelfde niveau van belangenbehartiging, vorming en dienstverlening te kunnen blijven aanbieden aan onze leden”, zegt Lode Ceyssens.
‘Bij andere beroepsorganisaties in Vlaanderen zoals Unizo of VOKA liggen de lidgelden veel hoger dan bij Boerenbond’
Lode Ceyssens
(Boerenbond)
“Kijk maar naar Nederland, waar ze alleen maar kunnen dromen van een dergelijke samenwerking en waar de lidgelden een pak hoger liggen.
“Of kijk naar andere beroepsorganisaties in Vlaanderen zoals Unizo of Voka waar de lidgelden veel hoger liggen dan bij Boerenbond.”
Raf Sels wijst er ook op dat boeren niet gedwongen worden om hun materiaal, producten en diensten aan te kopen via bedrijven die onder de koepel van Boerenbond zitten.
“Geen van onze diensten- of toeleveringsbedrijven hebben een dominante of monopoliepositie op de markt. Boeren zijn vrij te kiezen van welke diensten en toeleveringsbedrijven zij gebruik maken.”
Eerlijk inkomen
De tendens naar schaalvergroting valt moeilijk te ontkennen. Boerenbond wijst erop dat het geen Vlaams fenomeen is en dat het zich ook niet beperkt tot de landbouwsector.
“Schaalvergroting is decennialang het overheersende economische paradigma geweest in zowat elke private of publieke sector”, zegt Lode Ceysens.
‘Voor ons staat een eerlijk inkomen voor de boer of tuinder voorop’
Lode Ceyssens
(Boerenbond)
Dat kan volgens de voorzitter van Boerenbond door in te zetten op voorzichtige groei, maar ook door te verbreden of te kiezen voor een ander productie- of afzetmodel.
“Boerenbond stuurt daar niet in. Via haar vormingsactiviteiten, haar communicatie en dienstverlening willen we boeren sterker maken om eigen keuzes te maken. In de keuze die zij zelf maken ondersteunen wij hen verder.”
Getuigenissen die anders doen vermoeden, zoals in een reportage van Pano afgelopen najaar, houden volgens Ceyssens geen steek.
“Dat Boerenbond er enkel zou zijn voor grootschalige en intensieve land- en tuinbouwbedrijven, is simpelweg onwaar. De landbouw in Vlaanderen is zeer divers. Er zijn de zogenaamde traditionele bedrijven, maar ook tal van verbredingsactiviteiten en verdienmodellen. Dit willen we vanuit Boerenbond ook maximaal ondersteunen en daartoe neemt Boerenbond ook initiatief.”
Verknocht of verknecht
Een boerenbelangenorganisatie die tegelijk ook grote belangen heeft in de agro-industrie. Het blijft bijzonder en maakt Boerenbond tot een buitenbeentje.
De miljarden aan eigen vermogen, samen met de participaties in talrijke bedrijven en een grootbank, maken van de organisatie ook een bijzonder machtige speler met een sterke politieke verankering. Volgens sommige critici maakt dat Boerenbond tot een staat in de staat.
Boerenbond is een bijzonder machtige speler met een sterke politieke verankering
In de eerdergenoemde Pano-reportage gebruikte Renaat Devreese – een geitenboer uit Klemskerke die resoluut gebroken heeft met Boerenbond – de term “in boerenhanden”.
Daarmee geeft hij aan dat een boerenbedrijf resoluut een eigen koers moet kunnen varen en zich niet afhankelijk moet maken van Boerenbond.
Zelfs al zijn de aangeboden producten hoogstaand, de geleverde diensten kwalitatief en de belangenverdediging optimaal. De grens tussen verknocht aan en verknecht door is flinterdun.
Lees ook
Vul hieronder de zoekopdracht Apache of Boerenbond in en vind meer berichten.
Bron: Apache