De 28-jarige lijsttrekker van het extreemrechtse Rassemblement National is de belichaming van het nieuwe politieke klimaat, zo ziet Ilja Leonard Pfeijffer. Al zou deze Jordan Bardella, voor wie inhoud ondergeschikt is aan beeldvorming, zijn tanden nog wel eens kunnen stukbijten op president Emmanuel Macron. ‘Hij berooft de populisten van hun geliefde rol van verontwaardigd slachtoffer.’
Ilja Leonard Pfeijffer – De Morgen
‘Ik ben overtuigd dat hij een geniale zet heeft gedaan.’
Ilja Leonard Pfeijffer
De eclatante winst van het extreemrechtse Rassemblement National in Frankrijk bij de verkiezingen voor het Europees Parlement van 9 juni jongstleden is voor een groot deel te danken aan de 28-jarige lijsttrekker Jordan Bardella, en het geheim van zijn succes is zijn glimlach.
Hij had een persoonlijke glimlachcoach. Zijn naam is Pascal Humeau.
“Die glimlach van Bardella lijkt zo natuurlijk,” zegt hij, “maar in werkelijkheid hebben wij daar maanden aan gewerkt. Het doel was dat mensen zouden zeggen: hij ziet er toch wel sympathiek uit voor een fascist.”
Dankzij zijn glimlach is Bardella de onverslaanbare kampioen van de selfies. Op sociale media heerst hij als een zonnekoning. Hij heeft meer dan een miljoen volgers op TikTok.
“Hij is een Ferrari van de politieke communicatie”, erkent een partijgenoot van Macron.
“Daarom heeft hij geen overtuigingen of dossierkennis nodig.”
Inhoud versus vorm
Ik herinner mij dat ik vele jaren geleden, in een tijdperk dat met het patina van de antiekste geschiedenis overtrokken onwerkelijk ligt te glanzen in mijn herinnering, in 1995, toen Ajax de cup won en de landen van Europa geregeerd werden door saaiheid en respect, een half jaar te gast was bij de Royal Holloway University of London om te werken aan mijn proefschrift over de archaïsche Griekse dichter Pindarus.
Het motto van dat college van de Londense Universiteit was in het Latijn gesteld, zoals dat hoort, en luidde:
‘Esse quam videri.’ Zijn, in plaats van lijken.
Het wezen gaat boven de schijn. Inhoud is belangrijker dan vorm. Kern in plaats van schil. De essentie is van belang, niet het voorkomen.
Het is niet alleen vanwege het onbeschroomde Latijnse elitarisme maar ook naar de strekking een motto van een andere era.
De bondigste manier om de wereldwijde politieke ontwikkelingen van de laatste decennia samen te vatten is een omkering van die wapenspreuk: videri quam esse.
Jordan Bardella is de belichaming van het nieuwe politieke klimaat waarin inhoud (inclusief feiten, logica en waarheid) volledig ondergeschikt is gemaakt aan beeldvorming in de publieke opinie.
Politieke debatten in het parlement, die ooit een uitwisseling waren van gedachten en een confrontatie van verschillende visies, dienen thans uitsluitend nog als ruw materiaal waarmee tendentieuze Instagram- en YouTube-filmpjes in elkaar kunnen worden geknutseld.
Dankzij partijdige montage wordt dezelfde discussie op verschillende kanalen door een andere politicus gewonnen.
Onwaarheden
In Nederland is het laatste kabinet-Rutte voortijdig gevallen vanwege onenigheid over ‘nareizende’ immigranten, in het kader van gezinshereniging.
Volgens de opvolgster van Rutte, de huidige VVD-partijleidster Dilan Yeşilgöz-Zegerius, ging het om “vele duizenden gevallen van nareis op nareis”. In werkelijkheid blijkt het te gaan om twintig gevallen.
Maar Yeşilgöz blijft haar eigen waarheid onverstoorbaar herhalen, in de wetenschap dat de feitelijke waarheid niet de waarheid is op de socialemediakanalen en in de internetbubbels die haar steunen.
Geert Wilders heeft dan weer zijn partijgenote Marjolein Faber-van de Klashorst naar voren geschoven als nieuwe minister voor Asiel en Immigratie.
Zij is beroemd geworden doordat zij na een steekpartij in een Gronings café in september 2019 twitterde dat de dader een Noord-Afrikaans uiterlijk had en dat de media dat bewust verzwegen.
Uit navraag bij het slachtoffer en bij de politie bleek dat de dader een oudere, witte man met grijs haar was geweest.
Toen zij met deze informatie werd geconfronteerd, bleef zij voor de draaiende camera’s meermaals met toenemende zelfverzekerdheid en agressie herhalen: “Mijn tweet klopt.”
Jordan Bardella is de belichaming van het nieuwe politieke klimaat waarin inhoud volledig ondergeschikt is gemaakt aan beeldvorming in de publieke opinie
Ilja Leonard Pfeijffer
Ik dwaal af. We moeten het over Jordan Bardella hebben, hoe graag ik dat onderwerp ook zou vermijden.
Zoals het een moderne populist betaamt, heeft hij een nederige, volkse afkomst voor zichzelf geconstrueerd. Hij groeide als kind van een hardwerkende, alleenstaande moeder op in de banlieue tussen de drugsdealers.
Hij spreekt graag over de armoede waaraan hij zich heeft ontworsteld.
Hij spreekt minder graag over de welstand van zijn vader, die hem een reis naar Miami cadeau deed na zijn eindexamen, die een auto en een appartement voor hem kocht en die hem altijd op ruimhartige wijze financieel heeft onderhouden.
Het doet denken aan de manier waarop Giorgia Meloni haar eigen levensverhaal heeft aangepast aan de belevingswereld van de deplorables die haar voornaamste electorale doelgroep vormen.
In aanloop naar de verkiezingen van 25 sep 2022, die door haar werden gewonnen en die haar regeringsverantwoordelijkheid opleverden, publiceerde zij haar autobiografie Io sono Giorgia, waarin zij uitgebreid stilstaat bij haar nederige afkomst en haar kindertijd in armoede.
Factcheckers hebben er hun handen vol aan gehad om de onwaarheden in vrijwel elke afzonderlijke alinea van deze bestseller op te sommen.
Frisgewassen
Jordan Bardella is met zijn gebeeldhouwde trekken het ideale nieuwe boegbeeld voor het oude piratenschip van kapitein Marine Le Pen, al zijn er bronnen die dicht bij de partijleiding staan en die fluisteren dat Le Pen enigszins nerveus begint te worden vanwege het ongekende electorale succes van haar glimmende coryfee.
Maar vooralsnog heeft zij hem nodig, want hij weet jonge kiezers te bereiken, terwijl haar partij – die eerst Front National heette en nu Rassemblement National – altijd voornamelijk kon rekenen op de steun van verongelijkte babyboomers.
Bovendien is hij het symbool van de ontdiabolisering, die de partij moet dissociëren van haar antisemitische verleden en enge omvolkingstheorieën.
Hij is het frisgewassen gezicht van de make-over die haar salonfähig en aaibaar moet maken.
De partij wordt, zoals vrijwel alle extreemrechtse, eurosceptische en potentieel antidemocratische partijen in Europa, al jaren gefinancierd door Rusland, maar Bardella probeerde de indruk te wekken dat dit geen probleem hoeft te zijn door demonstratief voor Zelensky te applaudisseren in Straatsburg.
De reactie van president Emmanuel Macron op de monsterzege van Jordan Bardella bij de Europese verkiezingen, waarbij deze bijna een derde van alle uitgebrachte stemmen kreeg, ruim twee keer zoveel als de lijsttrekker van Macrons partij, was verbazingwekkend.
Hij besloot dezelfde avond nog, zonder dat daar enige constitutionele noodzaak voor was, het parlement te ontbinden en op extreem korte termijn vervroegde verkiezingen uit te schrijven: al op 30 juni aanstaande zal de eerste ronde plaatsvinden en op 7 juli de tweede.
Zelfs zijn eigen ministers waren verrast door dit besluit en de rest van het land was ronduit verbijsterd.
Mijn informanten in Frankrijk melden mij dat men zich daar grote zorgen maakt, dat men van oordeel is dat Macron een onverantwoord groot risico heeft genomen en dat men er niet voor terugschrikt om hardop te zeggen dat hij gek geworden is.
Ik ben er echter van overtuigd dat Macron een geniale zet heeft gedaan, die Alkibiades had kunnen verzinnen.
Om te beginnen toont hij moed en doet hij wat niemand in zijn plaats zou hebben gedaan, wat een kwaliteit op zichzelf is.
Bovendien ontneemt hij zijn tegenstander daarmee diens scherpste wapen.
Rassemblement National schreeuwt al tijden om vervroegde verkiezingen en kon Macron gratis van lafheid of erger beschuldigen omdat hij het parlement weigerde te ontbinden.
Door de extreemrechtse populisten nu te geven wat zij willen, berooft hij hen van hun geliefde, verontwaardigde slachtofferrol.
Tactisch briljant
De reden waarom het niet is uitgesloten dat hij de vervroegde parlementsverkiezingen wint, ondanks zijn nederlaag bij de Europese verkiezingen en ondanks het feit dat de kiezers nauwelijks genoeg tijd tussen beide hebben om hun voorkeuren te wijzigen, is dat bij de Franse parlementsverkiezingen anders dan bij de Europese verkiezingen een districtenstelsel wordt gehanteerd, waarbij iedere parlementariër een absolute meerderheid moet behalen in zijn of haar eigen kiesdistrict.
Niet geheel ten onrechte meent Macron erop te kunnen speculeren dat de traditionele partijen met name in de tweede ronde zullen samenwerken om extreemrechtse kandidaten de absolute meerderheid te onthouden.
Dat is vaker vertoond in Frankrijk. Tot nu toe is het eigenlijk altijd zo gegaan.
Bovendien kan hij erop rekenen dat kiezers van traditionele partijen extra gemotiveerd zullen zijn om een machtsovername van de extreemrechtse populisten te voorkomen.
In Frankrijk durft men hardop te zeggen dat Emmanuel Macron gek geworden is. Maar ik ben ervan overtuigd dat hij een geniale zet heeft gedaan, die Alkibiades had kunnen verzinnen
Ilja Leonard Pfeijffer
De belangrijkste motivatie wordt ingegeven door de dreiging die akelig concreet is geworden bij de Europese verkiezingen, die straks tijdens de parlementsverkiezingen nog heel vers in het geheugen zal liggen.
Daarom is het tactisch gezien briljant om de vervroegde parlementsverkiezingen zo snel mogelijk te laten plaatsvinden.
Het risico is bij nader inzien beperkt, want Macrons eigen positie staat niet op het spel. Zijn mandaat als president van de republiek loopt pas in 2027 af.
Er zijn welbeschouwd twee mogelijke uitkomsten van zijn verrassende tactiek en deze zijn beide gunstig voor hem.
De aantrekkelijkste optie is dat hij wint, waarmee hij de overwinningsroes bij extreemrechts onmiddellijk zal hebben doen omslaan in een ongekend zure en bittere kater.
Rassemblement National zal dan tijden nodig hebben om daarvan bij te komen.
De andere mogelijkheid is dat extreemrechts ondanks de hoge horden van het districtenstelsel na de Europese verkiezingen ook de parlementsverkiezingen weet te winnen, waardoor Macron gedurende de laatste drie jaar van zijn ambtstermijn opgescheept zal zitten met een extreemrechtse regering.
Verschillende analisten hebben al in geuren en kleuren beargumenteerd en uitgetekend dat dit zal uitlopen op een chaos, die het land zo goed als onbestuurbaar zal maken.
Dit scenario komt Macron echter niet slecht uit. Na 3 jaar chaos onder de verantwoordelijkheid van een extreemrechtse regering zal de kandidaat van Macrons partij Renaissance een riante uitgangspositie hebben voor de presidentsverkiezingen van 2027.
Zelfs als hij zijn potje blufpoker verliest, zal Macron vanwege het Franse presidentiële model zeker in de internationale politiek nauwelijks aan invloed inboeten.
De strategie om extreemrechts zichzelf kapot te laten regeren is riskant, ik geef het toe, ik heb er al eerder over geschreven, kijk maar naar Meloni in Italië, maar het voordeel van Macron is dat hij vanwege datzelfde presidentiële stelsel in de machtspositie verkeert om het electoraal zo vurig gewenste debacle handig en onzichtbaar te bevorderen.
We zullen zien wie er dan het mooist glimlacht.
Lees ook
Klik hier of op de hyperlink hieronder en vind andere berichten van
Bron: De Morgen