Extreemrechts creëert bewust een crisis rondom de opvang van asielzoekers, schrijft Ilja Leonard Pfeijffer. Ze gebruiken deze crisis als excuus om bevolkingsgroepen te ontmenselijken, de democratische rechtsstaat te ondermijnen en de macht naar zich toe te trekken, vergelijkbaar met hoe nazi’s in de jaren dertig zondebokken creëerden.
Ilja Leonard Pfeijffer – De Morgen
Het scenario is bekend. In de jaren dertig van de vorige eeuw kwam er in Duitsland een extreemrechtse politieke partij aan de macht met een visie die werd gedreven door nostalgie en rancune.
Als verklaring voor de problemen van de gewone mensen en als maskering van het eigen onvermogen om deze op te lossen, wees zij een bevolkingsgroep aan als zondebok.
De partij, die groeide op de humus van ongenoegen met de democratie, kwam op democratische wijze aan de macht en gebruikte haar machtspositie vervolgens om in naam van het volk de democratie af te schaffen.
De huidige opkomst van extreemrechtse partijen volgt dit scenario.
Zij voeren een nostalgisch programma, dat de belofte behelst dat alle problemen van nu kunnen worden opgelost door de klok terug te draaien naar een mythische era van grootsheid waarin deze problemen nog niet bestonden.
Zij geloven allemaal in meerdere of mindere mate in het idee dat de natie, die ooit floreerde, te gronde is gericht door een linkse, kosmopolitische elite die het volk van zichzelf heeft vervreemd. Daardoor zijn zij rancuneus.
De extreemrechtse partijen van nu verheerlijken geweld niet. Dat is een wezenlijk verschil met de nazi’s, dat benadrukt dient te worden.
Tegelijkertijd laat het optreden van Donald Trump zien hoe fragiel vreedzaamheid kan zijn in de retorica van een extreemrechtse populist.
Op 6 januari 2021 drong een gewelddadige horde het Capitool binnen na zijn oproep om de uitslag van de door hem verloren verkiezingen niet te accepteren.
Kannibaal
Ook de hedendaagse extreemrechtse partijen wijzen een bevolkingsgroep aan als zondebok.
De asielzoekers krijgen de schuld van alle problemen, zoals de Joden in de jaren dertig verantwoordelijk werden gehouden voor de meest uiteenlopende misstanden.
- De oorzaak van de woningnood zou zijn dat er te veel asielzoekers worden binnengelaten in het land.
- De personeelstekorten in het onderwijs zouden het gevolg zijn van de grote aantallen asielzoekers.
- De wachtlijsten in de zorg zouden als sneeuw voor de zon verdwijnen als er minder asielzoekers waren.
- Asielzoekers zouden zijn oververtegenwoordigd in de misdaadstatistieken.
- De tekorten op de rijksbegroting zouden worden veroorzaakt door de exorbitante kosten die er gemaakt moeten worden om asielzoekers op te vangen.
- De sociale cohesie zou door de komst van de asielzoekers zijn geërodeerd.
- Dat de mensen het vertrouwen in de politiek hebben verloren zou het gevolg zijn van het feit dat generaties politici niets tegen de asielzoekers hebben gedaan, terwijl zij toch het allergrootste probleem zouden vormen van onze hedendaagse verzorgingsstaten.
Zoals dat destijds met de Joden gebeurde, worden asielzoekers ontmenselijkt om als ideale zondebokken te kunnen fungeren.
Als we over asielzoekers praten, spreken we nooit over personen maar uitsluitend over aantallen. We gebruiken metaforen die hen van hun menselijkheid ontdoen.
Geert Wilders spreekt in Nederland al jaren van een ‘tsunami’, waarmee hij asielzoekers als groep reduceert tot een levensgevaarlijk natuurverschijnsel waartegen wij onszelf in bescherming moeten nemen.
Giorgia Meloni en Matteo Salvini hebben het in Italië over een ‘invasie’, waarmee zij als groep worden afgeschilderd, als een vijandige mogendheid waartegen wij ons zouden moeten wapenen.
Donald Trump is hierin nog extremer, zoals hij in vrijwel alles extremer is dan wij voor mogelijk houden.
Tijdens zijn verkiezingstoespraken heeft hij het de laatste tijd vaak over Hannibal Lecter, de gestoorde, levensgevaarlijke kannibaal uit de film The Silence of the Lambs uit 1991, die op een onvergetelijk huiveringwekkende manier werd gespeeld door Anthony Hopkins.
Trump suggereert dat mensen zoals Hannibal Lecter Amerika binnenkomen zolang de grenzen openblijven voor asielzoekers.
Overigens krijg ik uit fragmenten van verschillende van Trumps toespraken de indruk dat hij met opzet of uit onwetendheid (ook dat laatste valt zeker niet uit te sluiten in het geval van Trump) twee verschillende betekenissen van het Engelse woord ‘asylum’ met elkaar verwart.
Het is het Engelse woord voor ‘asiel’. Maar omdat hetzelfde woord ook ‘gekkenhuis’ kan betekenen, zijn alle asielzoekers voor Trump gevaarlijke gekken zoals Hannibal Lecter.
Heilige plicht
Trumps meest verregaande poging tot ontmenselijking van asielzoekers deed hij tijdens het veelbesproken televisiedebat met Kamala Harris op dinsdag 10 september jongstleden.
Zijn bewering dat asielzoekers in Springfield, Ohio, de honden en katten van de inwoners zouden opeten, een fabel die door de complotdenkster Laura Loomer de wereld in is geholpen en die al enige tijd weerklank vindt in extreemrechtse kringen, zou inderdaad net zo lachwekkend zijn als Kamala Harris deze blijkens haar reactie vond.
Als de beschuldiging geen akelige herinneringen opriep aan vergelijkbare demonisering van de Joden door de nazi’s, bijvoorbeeld door verkondiging van het zogenaamde bloedsprookje, dat inhield dat Joden het bloed van christelijke baby’s zouden gebruiken bij de bereiding van hun matses voor het pesachfeest.
De paradox doet zich voor dat extreemrechtse populisten hun electorale aantrekkingskracht ontlenen aan de zichtbaarheid van de asielzoekers die zij afschilderen als de grootste bedreiging van welvaart en welbevinden en dat zij er derhalve niet bij zijn gebaat bij oplossingen van dit door henzelf benoemde probleem.
Zij frustreren de opvang, creëren doelbewust onmenselijke omstandigheden, zoals in Ter Apel in Nederland of op het Italiaanse eiland Lampedusa, en verzetten zich tegen pragmatische maatregelen die verlichting zouden kunnen brengen, zoals de Nederlandse spreidingswet.
Zodra zij aan de macht komen, misbruiken zij de door henzelf gecreëerde crisissfeer rond asielmigratie als excuus voor ontmanteling van de democratische rechtsstaat.
Afgelopen zaterdag 14 september heeft het Openbaar Ministerie van het gerechtshof in Palermo zes jaar gevangenisstraf geëist in de rechtszaak tegen Matteo Salvini, partijleider van de extreemrechtse Lega Nord, en momenteel vicepremier en minister van Infrastructuur in de regering-Meloni.
Deze eis vloeit voort uit Salvini’s handelen in augustus 2019, toen hij als vicepremier en minister van Binnenlandse Zaken in de eerste regering-Conte het schip Open Arms, dat 147 migranten van de zee had gered, de toegang tot Italiaanse havens ontzegde. Hierdoor bleven de schipbreukelingen negentien dagen zonder medische hulp en adequate opvang.
Volgens het Openbaar Ministerie zijn hiermee fundamentele mensenrechten geschonden.
Salvini verdedigt zich door een beroep te doen op artikel 52 van de Italiaanse grondwet, dat de verdediging van het vaderland definieert als een ‘heilige plicht’ voor iedere burger.
Dat dit artikel betrekking heeft op een oorlogssituatie, is voor hem geen reden om het niet van toepassing te achten, want in zijn visie wordt Italië bedreigd door een vijandelijke invasie van asielzoekers, hetgeen opschorting van wetten en mensenrechten noodzakelijk zou maken.
Strengste asielbeleid ooit
De nieuwe Nederlandse regering, die kort voor het zomerreces aantrad en die gesteund wordt door een coalitie van de extreemrechtse PVV van Geert Wilders met de rechts-liberale VVD, de rechts-conservatieve NSC en de boerenpartij BBB, heeft afgelopen vrijdag 13 september, in aanloop naar de opening van het nieuwe parlementaire jaar op Prinsjesdag, haar regeerprogramma bekendgemaakt, waarin het aangekondigde ‘strengste asielbeleid ooit’ nader wordt vormgegeven.
De regering wil een asielcrisis uitroepen en een beroep doen op het staatsnoodrecht, waarmee zij niet langer gebonden zou zijn aan de Vreemdelingenwet en waarmee het parlement buitenspel wordt gezet.
Dit is een buitengewoon verregaand voorstel, dat de facto de democratische rechtsstaat opschort.
Het is des te opmerkelijker dat het beleidsplan niet is gemotiveerd.
Vicepremier Eddy van Hijum (NSC) geeft dat toe.
“Het kabinet moet nog komen met de argumentatie voor het uitroepen van de asielcrisis”, zei hij.
Premier Dick Schoof motiveerde het besluit als volgt:
“Mensen ervaren een asielcrisis, daarom komen we met een noodwet.”
Op de begrijpelijke vraag wanneer de crisis volgens hem voorbij zou zijn, antwoordde hij in vergelijkbare bewoordingen: “De crisis is voorbij als Nederlanders het gevoel hebben dat ze het weer kunnen dragen.”
Namens de extreemrechtse regering doet de premier een beroep op het ‘gesundes Volksempfinden’ om de wet te negeren en de democratisch gekozen volksvertegenwoordiging te passeren.
Gevoel wint van de feiten, want de feiten zijn dat er geen crisis is.
Het totale aantal asielaanvragen in de Europese Unie is in 2023 toegenomen vergeleken met voorafgaande jaren, maar nog altijd lager dan in 2015 en 2016.
De landen waarin in 2023 de meeste asielaanvragen werden ingediend, waren Duitsland (31,4 procent van het Europese totaal), Spanje (15,3 procent), Frankrijk (13,8 procent) en Italië (12,4 procent).
Nederland was met 38.320 asielaanvragen in 2023 goed voor 3,7 procent van het Europese totaal. Het aantal asielaanvragen in Nederland bedraagt net iets meer dan een tiende van het aantal aanvragen in Duitsland.
We kunnen het ook omrekenen naar de bevolkingsomvang. In 2023 werden er in Nederland 2.221 asielaanvragen per miljoen inwoners ingediend. Dat is onder het Europese gemiddelde van 2.470 asielaanvragen voor elke miljoen inwoners.
De regering en met name Geert Wilders persoonlijk willen het noodrecht hanteren om aannemelijk te maken dat er sprake is van een noodsituatie.
In Nederland is er geen asielcrisis, maar een doelbewust gecreëerde crisis in de opvang van asielzoekers.
Deze opzettelijk in stand gehouden wantoestanden rond de omgang met een bevolkingsgroep die als zondebok is aangewezen, worden misbruikt als excuus om de democratische rechtsstaat te ontmantelen.
Het scenario zou ons bekend voor moeten komen.
Ik ben mij ervan bewust dat er velen zijn die vinden dat ik te ver ga door de ontmenselijking van asielzoekers te durven vergelijken met de demonisering van de Joden in de jaren dertig van de vorige eeuw.
Het gevoel dat asielzoekers een probleem vormen wordt immers breed gedeeld.
Mijn antwoord zou zijn dat dit nu juist de angstaanjagendste parallel vormt met de duistere tijden waarin de nazi’s aan de macht kwamen.
Het frame van ontmenselijking wordt uit electorale overwegingen geheel of gedeeltelijk overgenomen door de gevestigde politieke partijen.
De opvatting dat het bestaan als zodanig van de bevolkingsgroep in kwestie daadwerkelijk een probleem zou vormen, vindt hierdoor steeds meer weerklank onder de bevolking, die daadkracht begint te eisen en die de democratische rechtsstaat steeds minder als een verworvenheid beschouwt en steeds meer als een obstakel.
Lees ook
Klik hier of op de hyperlink hieronder en vind andere berichten van
Bron: De Morgen