Patricia Popelier is gewoon hoogleraar grondwettelijk recht (UAntwerpen). Samen met dertien hoogleraren in de rechten vindt ze het onbegrijpelijk dat er in het Vlaams regeerakkoord amper iets staat over het klimaat.
Patricia Popelier e.a. – De Morgen
Het duurde even. Lange nachten, een kleine crisis, een marathonvergadering. Nu ligt het voor: een Vlaams regeerakkoord vol wilde plannen voor een “warm en welvarend Vlaanderen”. En met een olifant in de kamer.
Wat met het klimaat?
De ambitie blijft voorlopig beperkt tot een verminderde uitstoot van 40 procent in 2030 tegenover 2005.
Dit cijfer is zorgwekkend voor wie inzit met het klimaat en voor wie bekommerd is om de rechtsstaat.
Menselijk gedrag zorgt voor klimaat verandering. We weten dat.
Als we niets doen krijgen we:
- vaker extreem weer
- meer hittegolven
- tropische cyclonen
- de lucht vervuilt
- de zeespiegel stijgt
Meer mensen zullen sterven door hitte, branden, stormen of overstromingen.
Meer mensen zullen lijden aan allergieën, hart- en longziekten of astma. Nu al zien we de gevolgen.
We weten wat nodig is om dit aan te pakken, zei Bruno Tobback in 2007, maar niet hoe we daarna weer verkozen worden.
De wet wordt gemaakt door het parlement, met een mandaat van mensen van nu, en bedoeld voor mensen van nu.
Mensen van later hebben geen stem.
We kunnen maar hopen dat wetgevers de bevolking over generaties heen vertegenwoordigen, zegt de Italiaanse politieke filosoof Alessandro Ferrara, maar dit zijn wel erg hoge verwachtingen.
We begrijpen het als ze niet vanzelf aan deze standaard voldoen. Politici hebben hulp nodig, een blame shifter, wat extra stimulans.
Deze stimulansen hebben we nu. We vinden ze in de grondwet en rechterlijke uitspraken.
In 2007 schreven we in de grondwet de belofte van een duurzaam beleid, met solidariteit tussen generaties.
Maar het gaat niet enkel om wie nog niet geboren is. De wetgever is het ook aan ons verplicht een klimaatbeleid te voeren.
Het gaat om ons recht op leven, onze gezondheid, onze huizen, ons welzijn.
In 2021 vonden Brusselse rechters onze overheden nalatig. Het hof van beroep legde onze regeringen eind vorig jaar op passende maatregelen te nemen om de uitstoot van broeikasgassen tegen 2030 met 55 procent te verminderen.
De Vlaamse regering vecht dit aan bij het Hof van Cassatie, maar dit maakt het arrest niet minder bindend, de toestand niet minder dringend.
Dit jaar nog kwam het Europees Hof voor de Rechten van de Mens tussen.
Zijn arrest was gericht tegen Zwitserland, maar de verplichtingen die het opsomde gelden voor al wie door het Europese mensenrechten verdrag gebonden is, dus ook voor de Vlaamse regering.
Om het recht op privé- en familieleven te beschermen moet de wetgever maatregelen nemen om de risico’s van klimaatverandering aan te pakken, zei dat Hof.
Klimaatbescherming moet aanzienlijk gewicht in de schaal leggen in de afweging tegen andere belangen. De overheid moet een tijdlijn neerleggen, doelstellingen formuleren en trajecten uittekenen om broeikasgasemissies te verminderen.
Niets daarvan in het regeerakkoord. Min 40 procent staat daar – nog minder zelfs dan wat de EU ons oplegt.
Bewakers van de grondwet
Rechters zijn als weerhaken. Ze zijn bewakers van de grondwet, die politici dwingen stil te staan bij hun beleid en oog te hebben voor iedereen, ook voor wie kwetsbaar is, of geen stem heeft.
Ze zijn de spil van de rechtsstaat, die ons beschermt tegen willekeur door overheden te binden aan het recht.
Die overheden maken dat recht zelf. Ze leggen hun eigen grenzen vast in grondwetten en verdragen, die ze zelf weer kunnen wijzigen maar enkel volgens strenge procedures, met grote consensus, omdat die grenzen te fundamenteel zijn om over te laten aan een toevallige meerderheid.
Politici houden niet van weerhaken. Dus sturen ze verwijten uit. Het zijn linkse activisten, die rechters, meedraaiend met een politiek correcte groene wind. Die niet verkozen zijn, en toch beleid voeren. Als de wetgever niet wil bewegen, gaan we liever samen ten onder.
Het is bon ton geworden.
- Alsof democratie en rechtsstaat tegenover elkaar staan.
- Alsof we de stem van de burger alleen via verkiezingen kunnen horen.
- Alsof rechters niet óók legitimiteit zoeken, zeker in zaken als deze, met open normen die ruimte laten voor interpretatie.
Ze doen dit ook in de Klimaatzaak: ze oordelen niet zomaar, ze lezen de afspraken na die onze politici in eigen land en wereldwijd gemaakt hebben, wat ze in verdragen hebben neergelegd, wat de EU heeft opgelegd, wat rechters elders daarover zeggen, waarover wetenschappers het eens zijn.
Ze zeggen niet wat de wetgever moet doen, ze nemen geen maatregelen in diens plaats.
Je zou denken dat je als minister niet graag op je eentje die gigantische verantwoordelijkheid draagt voor een hele bevolking.
Dat je minstens stilstaat bij wat wetenschappers wereldwijd ons zeggen, wat rechters ons opdragen, waar vele duizenden burgers voor demonstreerden en procedeerden. Maar neen.
We raken het gewoon: politici die rechterlijke uitspraken naast zich neerleggen.
Steeds weer wordt België veroordeeld wegens mensonwaardige toestanden in overbevolkte gevangenissen. Om geïnterneerden waarmee we geen blijf weten. Om asielzoekers die geen onderdak krijgen.
Steeds weer halen politici hun schouders op. Dat is federaal beleid. Vlaanderen doet beter, beweren we.
Maar in plaats van méér ambitie te tonen dan het minimum dat regels en rechters ons opleggen, vegen we ze onder de mat.
“Warm” Vlaanderen krijgt meteen een heel andere betekenis.
Mede ondertekend door:
Mathieu Leloup, docent grondwettelijk recht (UGent)
Eva Brems, gewoon hoogleraar rechten van de mens (UGent)
Jan Velaers, gewoon hoogleraar en staatsrecht (UAntwerpen)
Wouter Vandenhole, gewoon hoogleraar rechten van de mens (UAntwerpen)
Hendrik Schoukens, docent milieurecht (UGent)
Sigrid De Bois, hoofddocent omgevingsrecht (UAntwerpen)
Geert Van Calster, gewoon hoogleraar (KULeuven & University of Melbourne)
Thalia Kruger, hoogleraar internationaal privaatrecht (UAntwerpen)
Dorothy Gruyaert, docent bestuursrecht (KULeuven)
Tomaso Ferrando, research associate professor (UAntwerpen)
Christine Frison, research associate professor & vrijwilliger onderzoeker milieurecht (UAntwerpen en ULiège)
Petra Foubert, gewoon hoogleraar Sociaal Recht (UHasselt)
An Cliquet, hoogleraar internationaal milieurecht (UGent)
Beeld Franky Verdickt
Lees ook
Bron: De Morgen