De Noorse topdiplomaat Jan Egeland was in de jaren 90 onderhandelaar van de Osloakkoorden, die vrede hadden moeten brengen tussen Israël en Palestina. Een jaar na 7 oktober staat hij versteld dat Europa nog zo veel geduld heeft met Benjamin Netanyahu. “Nee, de situatie is niet te complex.”
Koen Vidal - De Standaard
Jan Egeland is al tien jaar secretaris-generaal van de Norwegian Refugee Council, de grootste Noorse hulporganisatie, die ook actief is in Gaza en op de Westelijke Jordaanoever.
Met verbazing stelt hij vast dat de Israëlische premier Benjamin Netanyahu blijft geloven dat die Israël kan redden met extreem wapengeweld tegen Palestijnen en Libanezen.
“7 oktober en de Israëlische aanvallen op Gaza hebben de bestaande spanningen extreem versterkt.
"Ook in Europa maken de tegenstellingen tussen radicale Israël-aanhangers en radicale Palestina-sympathisanten elk debat onmogelijk.
"Dat is slecht nieuws voor gematigde krachten en hulpverleners die al jaren naar een vreedzame oplossing en stabiliteit streven.
"Alle hoop op toenadering is verschroeid. Dat is ook bijzonder contraproductief voor de veiligheid van Israël zelf.
"De huidige Israëlische leiders verwarren het recht op zelfverdediging met willekeurig geweld en begaan zo een ongelofelijke blunder.
"Met de hulp van westerse wapens zaait Israël een enorme hoeveelheid haat die nog generaties zal voortleven.
"Dit disproportionele geweld is negatief voor Israël, Palestina, Libanon, het hele Midden-Oosten, de Verenigde Staten én Europa.”
Wie is Jan Egeland?
- Geboren in 1957.
- 1990-1997: Noors onderminister van Buitenlandse Zaken, sociaaldemocraat.
- 1993: onderhandelaar van de Oslo-vredesakkoorden tussen Israël en de PLO.
- 2003-2005: ondersecretaris-generaal van de Verenigde Naties, VN-coördinator voor noodhulp.
- 2011- 2013: Europa-directeur Human Rights Watch.
- Sinds 2013: Secretaris-generaal van de Norwegian Refugee Council, de grootste hulporganisatie van Noorwegen.
Op welke manier weegt de kwestie op Europa?
“Het conflict verdeelt ons, waardoor het Europese Midden-Oostenbeleid incoherent en inefficiënt is en het tast ook de geloofwaardigheid van Europa aan.
"Over Oekraïne is het Europese standpunt helder: we veroordelen de Russische invasie en het willekeurige geweld op burgers.
"Waarom slagen we er dan al decennialang niet in om een zuivere positie in te nemen over de Israëlische bezetting van Palestina?
"We zijn in een moreel en existentieel gevecht beland dat Europa wereldwijd verzwakt.
Hoe kun je als Europees leider nog op een geloofwaardige manier mensenrechten schendingen in Afrika en Latijns-Amerika aanklagen? Of de onderdrukking van minderheden en vrouwen?
"De Europese hypocrisie over Israël en Palestina is werkelijk immens. Die is zelden zo flagrant geweest.”
De dag na de massamoord van 7 oktober werd op vraag van de Europese Commissie de Israëlische vlag op het Berlaymontgebouw geprojecteerd. Daarop kwam kritiek, omdat de EU partij gekozen zou hebben in een complex conflict. Is de houding van de EU na de zware aanvallen op Gaza veranderd?
“7 oktober was een massamoord op vrouwen, kinderen, kibboets-landbouwers en jonge concertgangers.
"Wie die gruwel als een legitieme vorm van verzet beschouwt, verdient geen plaats in onze beschaving.
"7 oktober is voor de Israëliërs wat 11 september is voor de Amerikanen.
"Op 11 september waren we allemaal Amerikaan, op 7 oktober waren we allemaal Israëliër.”
“Maar toen maakte de Israëlische regering de vergissing die de Amerikanen destijds ook maakten: ze stapten over naar de dark side: in plaats van moreel helder te blijven en de Hamas-daders op een gerichte manier op te sporen en te bestraffen, begonnen ze in Gaza de huizen van gezinnen te bombarderen.
"Gaza werd met disproportioneel geweld aangevallen, met meer dan 41.000 doden tot gevolg.”
Gaan de Europese landen mee in dat geweld door Israël te blijven steunen?
“Meer dan in Washington zie ik bij een aantal Europese landen een verschuiving: de Israëlische regering wordt moreel in vraag gesteld.
"Maar toch: in veel Europese hoofdsteden is het nog altijd niet doorgedrongen dat de huidige regering van Benjamin Netanyahu niets gemeen heeft met het Israël dat wij als Europeanen zo graag willen steunen.
"Ik bedoel daarmee het Israël van voormalige sociaaldemocratische leiders als Yitzhak Rabin en Shimon Peres, die nauwe banden handen met Europese sociaaldemocraten en die bereid waren om over vrede te onderhandelen.
"Netanyahu behoort tot een heel andere categorie: zijn regering is de meeste extreme die de Israëlische geschiedenis heeft gekend en heeft niets te maken met het Israël waarmee Europa op veel vlakken affiniteit heeft.
"Mijn voorspelling is dat steeds meer Europeanen en Europese regeringen tot dat besef zullen komen. Bij veel jongeren is dat trouwens al doorgedrongen.
"Bij het zien van al die vernielingen en al dat menselijke lijden komen ze al snel tot de conclusie dat een ander beleid tegenover Israël zich opdringt.”
Voor veel jongeren is dit de identiteitsbepalende oorlog van hun generatie.
“Veel hangt af van wat er de komende weken en maanden in het Midden-Oosten gebeurt. Mocht er een regionale oorlog komen waarbij Israël existentieel bedreigd wordt, dan zullen Europa en de VS Israël te hulp snellen.
"Maar als de collectieve Israëlische strafcampagnes tegen Palestijnen in Gaza en op de Westelijke Jordaanoever voortgaan, dan zie ik die Israël-kritische houding verder opgang maken. Zeker nu het Israëlische leger ook Libanon belaagt.
"Enkele landen zijn trouwens al een hele tijd erg scherp voor Netanyahu: Noorwegen, Spanje, Ierland en – in zekere mate – België.”
Regeringsleiders aarzelen met een koerswijziging met het argument dat de situatie in het Midden-Oosten te complex is.
“Is het wel allemaal zo complex? Ik vind van niet.
"Dat je de bloeddorstige rampspoed van 7 oktober in de strengste bewoordingen moet veroordelen, staat buiten kijf.
"Maar je moet ook glashelder zijn over wat Israël nu al decennia aan het doen is in Gaza en op de Westelijke Jordaanoever.
"Israël heeft het afgelopen jaar een triest wereldrecord gevestigd in vrouwen, kinderen, hulpverleners, leerkrachten, verplegers en dokters doden.
"Ook de hunger games van de Israëlische regering zijn van een ongezien cynisme: miljoenen Palestijnen lijden honger en dorst omdat de hulpkonvooien worden tegengehouden.
"Alle westerse landen die wapens aan Israël blijven leveren, moeten beseffen dat hun vingerafdrukken op die moordtuigen staan.
"Dat zal hen achtervolgen, vroeg of laat zullen ze daarvoor rekenschap moeten afleggen.”
Wat bedoelt u daarmee?
“Wel, als je onvoorwaardelijk wapens geeft aan een partij die op een willekeurige manier oorlog voert, bega je een misdaad. Zo simpel is het.
"Feit is dat zo’n onderzoek en vervolging van het Internationaal Strafhof jaren kan aanslepen. Maar op korte termijn voorspel ik dat Europese landen hierop zwaar zullen worden afgerekend in hun contacten met de rest van de wereld.
"Hoe kunnen we de leiders van Azië, Afrika en Latijns-Amerika overtuigen van ons Oekraïne-standpunt, als we het oorlogstuig blijven leveren waarmee in Gaza massaal burgers worden gedood?
"Hoe kunnen we verontwaardigd zijn over Poetins bombardementen op Oekraïense huizen, hospitalen en treinstations, zonder even streng te zijn voor de regering-Netanyahu?”
Vanwaar die inconsistentie?
“Ik vrees dat veel Europese leiders nog steeds elke dag wakker worden met de vraag:
‘Wat verwacht Washington vandaag van ons? Op welke manier kunnen we ons vandaag aansluiten bij de Amerikanen?’
"Veel te lang hebben we het denkwerk over conflicten en internationale kwesties overgelaten aan de VS.
"Het wordt hoog tijd dat we zelf over de wereld gaan nadenken en onze eigen koers bepalen.”
Vorige week waarschuwde EU-Buitenlandvertegenwoordiger Josep Borrell: “Iedereen moet het maximale doen om escalatie te vermijden.” Enkele dagen later rolden Israëlische tanks Libanon binnen. De Europese invloed lijkt beperkt.
“De invloed van de Verenigde Staten ook. Meer nog: Israël lijkt het beleid van de VS te bepalen.
"Maar we kunnen als Europeanen toch meer doen en een consensus vinden. We zouden al kunnen beginnen met de systematische uithongering van vrouwen en kinderen in Gaza op de krachtigste manier te veroordelen.”
De meeste Europese landen blijven de tweestatenoplossing van de Osloakkoorden bepleiten. U was in de jaren 90 een van de onderhandelaars in Oslo.
“Het is bijzonder jammer dat we de Osloakkoorden in de jaren 90 niet hebben kunnen implementeren.
"Toen bedroeg het aantal illegale kolonisten slechts een vijfde van het huidige aantal en hadden zowel de Israëliërs als de Palestijnen nog moedige leiders die vrede wilden. Maar de vijanden van de vrede bleken te sterk.
"In 1995 richtte de extreemrechtse Baruch Goldstein in Hebron een bloedbad aan, met 29 Palestijnse doden.
"In datzelfde jaar begon Hamas een terreurcampagne in Israël en werd premier Yitzhak Rabin vermoord door een ultranationalistische Joodse student.
"Een jaar later won Benjamin Netanyahu de verkiezingen met een anti-Oslo-programma.”
Zijn er alternatieve vredesformules?
“Een éénstaatoplossing waarbij Joden in de minderheid zijn en de Palestijnen geen mensenrechten hebben, is geen levensvatbare optie.
"En een blijvende bezetting door Israël van Gaza en de Westelijke Jordaanoever komt neer op de eeuwige onderdrukking van Palestijnen.”
Blijft over de tweestatenoplossing.
“Zo is dat. Maar de realisatie wordt wel enorm bemoeilijkt door de systematische kolonisering van Palestijns grondgebied.
"Want terwijl alle ogen van de wereld gericht zijn op de bombardementen in Gaza, gaat op de Westelijke Jordaanoever in versneld tempo de systematische vernietiging door van Palestijnse huizen, wegen, landbouwgrond en waterbronnen.”
“Dat is een van de redenen waarom zo veel Noorse politici kritischer voor Israël zijn geworden.
"Met de Norwegian Refugee Council nodigden we zo veel mogelijk politici uit om de destructie van de Westelijke Jordaanoever met eigen ogen te aanschouwen.
"Zo bracht ik een Noorse delegatie naar een Palestijns dorp waar de bewoners van Israëlische militairen het bevel hadden gekregen om hun met EU-geld gebouwde schooltje af te breken, omdat illegale kolonisten er een zwembad gingen bouwen.
"De onrechtvaardigheid is daar zo gigantisch dat je het amper kunt geloven.”
Vragen mensen u of u nog enig optimisme koestert voor Israël en Palestina?
“Het is een vraag die ik mezelf regelmatig stel. Ondanks alles houdt mijn optimisme stand.
"Ik weet dat een deel van de jonge generaties in Israël, Palestina en het Midden-Oosten heldere en gematigde ideeën heeft over een vredesoplossing. Die jongeren hebben Oslo niet begraven.
"Maar op korte termijn zal het geweld pas ophouden als de VS, Europa en Arabische landen als Egypte, Jordanië en Saudi-Arabië een staakt-het-vuren afdwingen.
"Er zal zware internationale druk nodig zijn om deze oorlog te stoppen.
"Israël en Palestina zijn momenteel niet in staat om met z’n tweeën een akkoord te onderhandelen dat een einde maakt aan het geweld.”
Lees ook
Overzicht
Lees meer berichten in deze categorie
Bron: De Standaard
