Ooit waren de socialisten dominant in Antwerpen en Gent, nu moeten ze hun borst natmaken om nog te kunnen wegen op het bestuur. In Gent komt Freya Van den Bossche (49) op met Vooruit in kartel met de Open Vld van burgemeester Mathias De Clercq, in Antwerpen maakt Patrick Janssens (68) een onverwachte comeback na het vertrek van de ruziënde socialistische schepenen Jinnih Beels en Tom Meeuws. ‘De PVDA heeft alleen schijnoplossingen.’
Raf Liekens - De Morgen/Humo
‘Het wordt tijd dat N-VA begrijpt dat ze respectvoller met andere bestuurspartijen moet omgaan’
Patrick Janssens
Freya Van den Bossche en Patrick Janssens waren twintig jaar geleden al stemmen kanonnen.
Zij werd schepen in Gent op haar 25ste en minister op haar 28ste, tot de kiezer de socialisten uit de regering stemde en Van den Bossche afknapte op de grote aandacht voor haar privéleven. In de luwte vond ze zichzelf opnieuw uit als psycholoog en parlementslid.
Janssens brak als burgemeester van Antwerpen de rug van Filip Dewinter, zoals Louis Tobback het verwoordde, maar kreeg daarna zelf een pak slaag van Bart De Wever.
Aangeslagen verliet hij de politiek om achtereenvolgens CEO van voetbalclub Racing Genk en stedenbouwkundige bij een architectenbureau te worden.
De droom om de burgemeesterssjerp te veroveren koesteren ze niet meer, maar vanaf hun vierde plaats op de lijst zijn ze er wel op gebrand om Vooruit relevant te houden in de grootste twee Vlaamse steden.
Hoe is het om weer op de voorgrond te staan?
Patrick Janssens: “Alsof het licht plots wordt aangestoken. De voorbije jaren kon ik ongestoord door de stad lopen. Mensen herkenden me, maar lieten me met rust. Nu word ik overal aangeklampt.
"Het is plots ook razend druk. Ik werk nog bij een architectenbureau, maar door de verkiezingscampagne heb ik mijn agenda niet meer onder controle.”
Van den Bossche: “Ik heb met vallen en opstaan een manier gevonden om bereikbaar te zijn zonder mijn privéleven te zeer bloot te geven.
"Toen ik tien jaar geleden stopte als minister, heb ik bewust een stap terug gedaan. Na de geboorte van mijn zoon lagen de fotografen in de struiken bij ons huis en verschenen allerlei onaangename zaken in de pers. Dat wilde ik mezelf en mijn gezin niet meer aandoen.
"Daarom heb ik een hele tijd alle ramen en deuren dichtgegooid. Ik ben ook psychologie gaan studeren, omdat ik op een andere manier iets wilde betekenen voor mensen. Politici die te lang in de stiel zitten, dreigen een karikatuur van zichzelf te worden.
"Ik wilde mijn leven in handen nemen, zodat ik niet in een zwart gat val als het ooit stopt in de politiek.
"Ik werk nu tien uur per week als eerstelijnspycholoog. Dat werk vanuit de praktijk maakt ook een betere politica van me.”
Janssens: “Na Racing Genk heb ik een opleiding in de stedenbouw gevolgd. Als socioloog was ik altijd geïnteresseerd in hoe het gedrag van mensen wordt beïnvloed door hun omgeving. Antwerpen was op dat vlak een grote speeltuin.
"Toen ik burgemeester was, hebben we hard ingezet op stadsontwikkeling, maar toch had ik altijd het gevoel dat ik wat technische kennis miste. Die wil ik nu graag aanwenden om onze stad beter te maken.”
Beeld Geert Van de Velde
Bij de N-VA vragen ze zich af ‘waarom Janssens dat op z’n 68ste nog nodig heeft’. Wat was de trigger voor uw comeback?
Van den Bossche: “Patrick heeft dat niet nodig! Hij doet het voor de stad en de partij.”
Janssens: “Ik heb me de laatste jaren flink geërgerd aan het beleid. Het geweigerde gedicht van stadsdichteres Ruth Lasters, de foto’s van Mous Lamrabat in de Arenbergschouwburg die werden weggehaald, het verbod op een benefiet voor Gaza: dat getuigt van een autoritaire bestuursstijl.
"Het grappige is dat die cancelcultuur contraproductief werkte, omdat er telkens zoveel heisa was. Maar de N-VA redeneert: wij zijn de grootsten, wíj beslissen.
"Die houding veroorzaakt problemen met de regeringsvorming en heeft er in Antwerpen toe geleid dat elke schepen zich terugtrekt op zijn eigen beleidsdomein.
"Zo bestuur je geen stad: het college moet collegiaal zijn, want woonbeleid, stadsontwikkeling, mobiliteit en veiligheid hangen samen.
"Aangezien de N-VA wellicht ook in het volgende stadsbestuur aan de knoppen zit, had ik de keuze: blijven foeteren aan de zijlijn of terug in de modder springen (lacht).”
Moet u Vooruit niet vooral behoeden voor een electorale afstraffing, na het vertrek van de ruziënde schepenen Jinnih Beels en Tom Meeuws?
Janssens: “Onze lijsttrekker Kathleen Van Brempt heeft die interne twisten opgelost, waardoor de puzzel goed viel voor mij. Maar het was niet: ‘Help, ik moet de partij redden.’
"Nee, er lopen dingen fout in Antwerpen waarvoor ik een verschil kan maken. Vooral de visie van de N-VA op stadsontwikkeling stoort me.
"Men verkoopt interessante projecten aan de hoogste bieder en geeft de project ontwikkelaars vrij spel in de uitwerking: dat is nefast voor het aantal betaalbare woningen in de stad.
"Ontwikkelaars komen niet vragen of ze sociale woningen mogen bouwen, hè. Zij mikken vooral op het luxesegment, omdat dat meer geld opbrengt.”
Hoe moet het dan wel?
Janssens: “De stad moet de regie zelf in handen nemen door verloederde sites om te toveren in nieuwe wijken.
"Uiteraard mag je daar projectontwikkelaars voor inschakelen – wij zijn geen communisten – maar dan wel binnen het kader dat de stad uittekent.
"Neem Park Spoor Noord: een oude spoorwegsite van 24 hectare die we hebben laten ontwikkelen, op voorwaarde dat er een park van 18 hectare werd aangelegd.
"Pas daarna mocht de overige 6 hectare worden ontwikkeld. Daar staan nu woontorens, het nieuwe Cadix-ziekenhuis en de AP Hogeschool.”
Van den Bossche: “In Gent kijken we bij elk project wat de hele wijk nodig heeft. We houden inspraakmomenten en gaan met onze plannen van deur tot deur.
"Die aanpak van beneden af is ook goed voor de ontwikkelaars, want zij lopen minder risico op buurtprotesten en gerechtelijke procedures.
"Maar we leggen hun ook lasten op, zoals de aanleg van een wijkgezondheidscentrum, een park of een aandeel betaalbare woningen.
"Frank Beke, de burgemeester bij wie ik destijds ben begonnen, was de vader van die aanpak.”
‘Na twaalf jaar als leidende partij wordt het tijd dat N-VA begrijpt dat ze respectvoller met andere bestuurspartijen moet omgaan’
Patrick Janssens
Hét beeld van de vorige verkiezingscampagne in Gent waren de bouwvallige sociale woningen. Is dat opgelost?
Van den Bossche: “Ja, we hebben massaal geïnvesteerd in renovaties en nieuwbouw.
"Maar we focussen ook op mensen die níét in aanmerking komen voor een sociale woning. Door de hoge prijzen op de privémarkt worden zij naar de rand van de stad geduwd.
"Als stad kopen we een deel van de woningen in nieuwbouwprojecten op om ze goedkoper te verhuren aan starters of jonge gezinnen.
"We willen hun later ook de kans geven om die woning te kopen, waarbij de betaalde huur geldt als voorschot op de aankoopprijs.
"Groen en N-VA zijn daar geen fan van: de N-VA wil alles overlaten aan de vrije markt, Groen focust enkel op sociale woningen.
“Vlaanderen zou steden ook de mogelijkheid moeten geven om de huurprijzen af te remmen. In Amsterdam en Rotterdam is in vernieuwde wijken een opkoopbescherming ingevoerd: woningen mogen alleen worden gekocht door wie er daadwerkelijk gaat wonen.
"Je zou investeerders in populaire wijken ook enkel kunnen toelaten op voorwaarde dat ze onder de marktprijs verhuren.”
Janssens: “Wij willen bij elk nieuw project van meer dan tien woningen 40 procent reserveren voor betaalbaar wonen: 20 procent sociale huisvesting en 20 procent verhuur of verkoop onder de marktprijs.”
‘Weet je wat die bouwpromotoren dan zeggen? Toedeloe, we bouwen wel ergens anders,’ aldus Els van Doesburg, N-VA-schepen in Antwerpen.
Van den Bossche: “Onzin. In Gent wordt toch volop gebouwd?”
Janssens: “Bij de ontwikkeling van het oude militaire hospitaal was onze voorwaarde dat 25 procent sociale woningen zou worden voorzien. De bouwpromotoren stonden in de rij.
"Wij hebben die site voor 9 miljoen gekocht en ze aan dezelfde prijs op de markt gebracht. Als we ze hadden verkocht aan de hoogste bieder, hadden we het dubbele gekregen, maar dan krijg je een jarenlange armworsteling omdat de koper de stad dwingt mee te gaan in zíjn visie om het project rendabel te maken.
“Ik ging nooit met projectontwikkelaars eten in ’t Fornuis. En als ik toch eens met iemand ging tafelen, betaalde ik mijn rekening zelf.
"Wij ontvingen ook nooit ontwikkelaars zonder dat er ambtenaren bij waren. Zo kon er geen verkeerde indruk ontstaan en zat er meer dossierkennis aan tafel.
"Antwerpen heeft fantastische ambtenaren, maar hun vleugels zijn geknipt en hun adviezen worden te vaak genegeerd. (Gniffelt)
"Op ’t Schoon Verdiep horen ze dat allemaal niet graag.”
BURGEMEESTER
Waarom wilde u Bart De Wever persoonlijk op de hoogte brengen van uw terugkeer?
Janssens: “Ik wilde duidelijk maken dat ik geen revanchegevoelens koester. Ik ben geen kandidaat-burgemeester, maar ik wil wel wegen op het beleid. We hebben een kwartiertje gesproken en dat verliep met wederzijds respect.”
U zou als schepen kunnen werken met hem als burgemeester?
Janssens: “Waarom niet? Nu, het ziet ernaar uit dat hij premier wordt en zich zal laten vervangen als burgemeester. Maar als de verkiezingsuitslag me de kans geeft om een schepenambt op te nemen, zal ik dat doen.”
Hoe kijkt u terug op het duel met De Wever in 2012?
Janssens: “Dat was nogal agressief van zijn kant. De N-VA wilde ons buitengooien na zestig jaar socialistisch bestuur.
"Herinner u zijn overwinningsspeech: ‘De stad is van iedereen, maar vanavond toch vooral van ons’.”
U huilde uit op de schouders van Gene Bervoets.
Janssens: “Ik had die nederlaag totaal niet verwacht. Pas op, wij haalden 28 procent van de stemmen, daar zou elke partij nu voor tekenen.
"Maar ik heb me vaak afgevraagd waarom ik dat niet had zien aankomen. Als je te lang op die stoel zit, ontwikkel je blijkbaar toch blinde vlekken. Je raakt te zeer overtuigd van je gelijk en mensen spreken je minder tegen. Daarom mag je in veel landen ook maar twee termijnen aanblijven.”
Is De Wever veranderd?
Janssens: “In debatten zie ik nog altijd de killer van weleer. Daarin overklast hij zijn generatie.
"Als burgemeester is hij minder hard geworden. Hij heeft intussen ook wel begrepen dat hij het niet alleen kan. Maar door zijn dubbele pet als partijvoorzitter en de autoritaire bestuursstijl van de N-VA werkt het schepencollege niet naar behoren.
"Ik maak me er zorgen over hoe zijn luitenants zich zullen gedragen als hun grote leider naar de Wetstraat 16 verhuist.
"Als Els van Doesburg waarnemend burgemeester wordt, zullen haar collega’s dat dan aanvaarden?”
N-VA-schepen Koen Kennis schijnt stikjaloers te zijn, en brandend ambitieus.
Janssens: “Die machtsstrijd zal spanningen veroorzaken, terwijl een schepencollege niet kan functioneren vanuit een conflictmodel.”
De Wever vindt dat Vooruit een oppositiepartij is geworden die het werk van de eigen schepenen platbrandt.
Janssens: “Ach, hij is campagne aan het voeren zoals iedereen. Onze schepenen hebben goede dingen gedaan, zoals het klimaatplan en de gratis schoolmaaltijden.”
In De Standaard zei u dat ze onvoldoende hebben gewogen. ‘Als de tandem Meeuws-Beels beter had gewerkt, dan zat ik hier nu niet.’
Janssens: “Mijn kritiek ging vooral over het gebrek aan samenwerking in het college en de afspraak dat ieder op zijn erf zijn zin mag doen.
"Maar als Jinnih en Tom aan boord waren gebleven, zat ik hier waarschijnlijk niet, da’s juist.”
Mevrouw Van den Bossche, hebt u ooit van de burgemeesterssjerp gedroomd?
Van den Bossche: “Ja! In mijn beginperiode bij Frank Beke ging ik elke week met hem van deur tot deur om te horen wat er leefde. Dat leek me de schoonste job ter wereld. Maar het is anders gelopen.”
Als u op 13 oktober de meeste voorkeurstemmen haalt, kunt u toch burgemeester worden?
Van den Bossche: “Laat ons eerlijk zijn: die kans is heel klein. Mathias De Clercq (Open Vld) is zittend burgemeester, geniet veel steun en trekt onze kartellijst ‘Voor Gent’.
"Niettemin: uit mijn vierde plaats op de kieslijst spreekt wel de ambitie om mijn stempel te drukken.”
Als schepen?
Van den Bossche: “Alles kan. Ik wil vooral dat we Gent weer Gent kunnen laten zijn. Het mag weer wat gezelliger.
"Wij zijn altijd een feeststad geweest, maar nu hebben we de strengste geluidsnormen van Vlaanderen. Tijdens een festival of buurtfeest mag het geluid na middernacht niet luider staan dan een haardroger. Dat is alsof je in Aalst tegen de carnavalisten zegt dat ze zich niet mogen verkleden.”
Dat hebben jullie toch mee beslist?
Van den Bossche: “Ja, maar dat was een vergissing. Een populair buurtfestival kreeg een boete voor geluidsoverlast, terwijl geen enkele buurtbewoner klaagde: waanzin. Wij willen die norm versoepelen, Groen houdt eraan vast.
"Sinds 2012 kwamen wij samen op in kartel. De eerste keer haalden wij meer zetels dan zij, in 2018 was het omgekeerd. Dat had grote gevolgen voor de stad. Plots leek onze inbreng niet meer van tel. Ik ben daar echt van geschrokken, omdat wij hen altijd correct hebben behandeld.”
Volgens de groenen heeft De Clercq hun tijdens de coalitiegesprekken in 2018 drie keer gevraagd om Vooruit te dumpen. Het getuigt toch van loyaliteit dat ze dat weigerden?
Van den Bossche: “Ik geloof dat niet. Groen liet verstaan dat we numeriek niet nodig waren, ze hebben hun programma aan ons opgelegd.
"Voor de sociale dossiers kregen we meer steun van de liberalen. Zo groeide er afstand en beseften we dat we een socialer programma konden schrijven met Open Vld.”
Janssens: “De Gentse liberalen zijn progressiever dan elders. In Antwerpen waren de liberalen echte conservatieven, zoals Ludo Van Campenhout en Annick De Ridder. Het is geen toeval dat zij naar de N-VA zijn overgelopen.”
Filip Watteeuw, de groene schepen van Mobiliteit, vindt het wrang dat hij de breuk van het kartel en jullie romance met Open Vld in de media moest vernemen.
Van den Bossche: “Groen moet niet heiliger proberen te zijn dan de paus. Iedereen heeft met iedereen gesproken, zij dus ook met de liberalen.”
Uit machtsoogpunt is Voor Gent een geniale zet. Als blok in het centrum kunnen jullie Groen en N-VA tegen elkaar laten opbieden om de derde bestuurspartij te mogen zijn.
Van den Bossche: (zwijgt)
Janssens: “Weet je wat ik raar vond? Dat jullie kartellijst de meeste zetels binnenhaalde en tóch zonder burgemeester uit die onderhandelingen kwam.
"Als buitenstaander denk ik dan: Groen heeft op eigen houtje onderhandeld met Open Vld, Filip Watteeuw was niet geïnteresseerd in de sjerp en heeft inhoudelijk veel binnengehaald. Maar zo werd het vertrouwen tussen de kartelpartners wel geschonden.
"Wij hebben in 2012 ook zoiets meegemaakt in kartel met cd&v. We stonden sterk omdat De Wever zonder ons geen meerderheid kon vormen. Helaas scheurde cd&v zich los om hem aan een centrumrechtse coalitie te helpen.”
De Wever maakt graag pakketdeals. Hij is met Vooruit de federale en Vlaamse regering aan het vormen, en wil ook in Antwerpen met jullie voort. Heeft zijn bromance met Conner Rousseau in Gent al voor toenadering gezorgd?
Van den Bossche: “Met de hand op het hart: er zijn nul afspraken gemaakt. Op menselijk vlak is de verstandhouding correct.
"Ik apprecieer dat de Gentse N-VA nu de bal speelt, en niet meer de man. Maar inhoudelijk liggen we mijlenver uit elkaar.
"Om linkse kiezers te lokken, verspreiden ze het foute beeld dat wij willen besturen met de N-VA. Maar weet u hoe de groenen in Oostende, Mechelen en Sint-Niklaas aan de macht zijn gekomen? Door de socialisten in te ruilen voor de N-VA of Open Vld.
"In Horebeke vormt Petra De Sutter – die ik bewonder – een kartel met de N-VA om burgemeester te worden.
"Dan zou het toch naïef zijn om te denken dat Groen in Gent niet met rechts durft te besturen?”
Als de N-VA en Vooruit in Antwerpen samenwerken, waarom zou dat dan in Gent uitgesloten zijn?
Van den Bossche: “Ik zeg niet dat het uitgesloten is. Maar het water is er dieper.
"Wij hebben praktijktests ingevoerd tegen discriminatie op de woon- en arbeidsmarkt: als we makelaars of werkgevers betrappen, gaan we met hen in gesprek. Gaan ze opnieuw in de fout, dan starten we juridische procedures op. In het nachtleven willen we hetzelfde doen met mystery visits.
"De N-VA vindt dat pesterijen en wil enkel sensibiliseren.
"Op het vlak van mobiliteit willen ze terug naar het Gent van dertig jaar geleden. Alles wat wij doen om bewoners beter te laten samenleven of mee te laten beslissen over wijkbudgetten, willen zij schrappen.”
Dus Groen blijft jullie bevoorrechte partner?
Van den Bossche: “Dat we niet meer met hen in kartel zitten, sluit niet uit dat we nog samen kunnen besturen.
"Ik wil graag dat Gent een progressieve vlek op de kaart blijft. Maar het is belangrijk dat Voor Gent de dans kan leiden, zodat we weer een stad kunnen maken waar iedereen meekan.
"Dat is niet waar de N-VA voor staat, maar ook Groen stelt zich soms te elitair op.”
In de recente Stadspeiling was Vooruit slechts de vijfde partij in Antwerpen met amper 8,2 procent. Was dat slikken?
Janssens: “Ja, maar die peiling is afgenomen na de interne ruzies rond De Grote Verbinding (het stadsproject waarvan de Oosterweelverbinding deel uitmaakt, red.), en vóór de aankondiging van onze nieuwe lijst.
"Er zijn nog meer dan 15 procent onbesliste kiezers, dus we gaan ervan uit dat we het veel beter zullen doen.”
Volgens politicoloog Dave Sinardet is De Grote Verbinding met N-VA een ‘Grote Verslinding’ geworden. Waarom klikt u zich niet vast aan Groen, om in het volgende stadsbestuur een links blok te vormen tegen de N-VA?
Janssens: “Zes jaar geleden heeft men dat geprobeerd en toen lag dat kartel nog vóór de verkiezingen aan diggelen.
"Kathleen heeft de banden met Groen nu weer aangehaald, maar het was te laat om nog samen naar de kiezer te gaan.
"Dat is niet erg, het echte spel begint toch pas na de verkiezingen. En ik zie momenteel weinig andere coalitiemogelijkheden.’
U weet dat De Wever nog liever in de Schelde springt dan met Groen te besturen?
Janssens: “Hij is deze zomer al in het Bonapartedok gesprongen, dus misschien was hij al aan het oefenen? (lacht)
"Ik heb begrepen dat hij ook Vlaams Belang en de PVDA uitsluit, maar hij zal toch met íémand een meerderheid moeten vormen.
"Na twaalf jaar als leidende partij wordt het tijd dat de N-VA begrijpt dat ze respectvoller met andere bestuurspartijen moet omgaan.»
PVDA-lijsttrekker Jos D’Haese hoopt op een linkse coalitie met Groen en Vooruit. Is dat een optie?
Janssens: “De PVDA heeft een erg extremistisch programma en mist realiteitszin.
"Ik heb de Antwerpse verkiezingsresultaten sinds 1976 geanalyseerd: als je de linkse partijen bij elkaar optelt, kom je altijd uit tussen de 36 en 42 procent. De kans om een linkse meerderheid te vormen zal er wellicht ook nu niet zijn.
"Je kunt dus beter aan de PVDA vragen of ze met de N-VA kunnen besturen (grijnst).”
Van den Bossche: “De Gentenaars stemmen tot nu toe minder extreem. Ik zie de PVDA ook geen stad bouwen voor iedereen. Ze maken alleen maar TikToks om problemen op te kloppen en hebben enkel schijnoplossingen.”
Janssens: “Ze voeren ook altijd harder campagne tegen ons dan tegen Vlaams Belang.
"Ik heb de whatsappberichten gezien die ze over onze schepen Karim Bachar rondsturen: hij wordt keihard gepakt op het hoofddoeken verbod, terwijl hij al vaak heeft gezegd dat hij daar tegen is. Maar hij kan dat niet in zijn eentje ongedaan maken.”
Wie had dat hoofddoekenverbod in de Antwerpse scholen en ambtenarij ook weer ingevoerd?
Janssens: “Dat was één van mijn grootste fouten als burgemeester. Ik heb een puur theoretische redenering gevolgd die in de praktijk disproportionele gevolgen had.
"Veel jonge vrouwen raken niet aan de bak in het onderwijs en kunnen daardoor ook geen emanciperende rol spelen in hun gemeenschap.
"Dat betreur ik en ik zou het graag ongedaan maken.”
U vindt niet meer dat de overheid neutraal moet zijn en dat de hoofddoek een symbool van onderdrukking is?
Janssens: “Mannen hoeven niet te beslissen wat vrouwen moeten dragen, maar evenmin wat ze niet mógen dragen. Dat kunnen ze zelf wel.
"Bij de overheid kun je een onderscheid maken tussen frontoffice en backoffice.
"Als je kledij voor je job niet belangrijk is, draag je wat je wilt. Als ze wel belangrijk is, geven wij functiekledij, en daar mag gerust een hoofddeksel bij zijn.
"Onze schepen Leen Verbist heeft in de kinderdagverblijven destijds een dresscode met bandana ingevoerd, voor vrouwen die hun haren wilden bedekken. Daar was dat geen probleem.”
‘Door de lage-emissiezone kan bijna de helft van de bewoners in de volkswijken niet meer met de eigen auto in de stad rijden. Die sociale tol is te zwaar’
Freya Van den Bossche
KONING AUTO
Worden deze verkiezingen een referendum over de auto in de stad?
Van den Bossche: “Dat zal zeker een rol spelen.
"In Antwerpen verbaast het me hoe de auto werkelijk overal is. In Gent hebben wij een vooruitstrevend mobiliteitsbeleid gevoerd met circulatieplannen, een grote voetgangerszone, fietsstraten, zone 30 in de bebouwde kom en geknipte straten, waardoor autoluwe buurten zijn ontstaan.
"Dat zijn sociaal rechtvaardige maatregelen die de verkeersveiligheid, luchtkwaliteit en levenskwaliteit verbeteren.
"Maar ik ben geen fan van de lage-emissiezone (LEZ, red.), omdat die de zwakkeren veel harder raakt.
"In de oude volkswijken kan bijna de helft van de bewoners niet meer met de eigen auto rijden in de stad. Een elektrische wagen is voor die mensen onhaalbaar, terwijl bewoners van betere buurten er een krijgen van hun werkgever.
"Groen wil de LEZ nog uitbreiden en verstrengen, wij niet. De LEZ moet eerst geëvalueerd worden, want de sociale tol is te zwaar.”
Janssens: “De LEZ in Antwerpen heeft de luchtkwaliteit fors verbeterd. We willen dat niet terugdraaien, maar vragen wel sociale correcties voor de mensen over wie Freya het heeft.”
Is het minder erg dat mensen vroegtijdig sterven aan kanker of hart- en vaatziekten als gevolg van slechte lucht, dan dat ze hun oude auto moeten vervangen door een elektrische fiets en een busabonnement?
Van den Bossche: “Niet iedereen heeft de luxe om het zonder auto te doen.
"Als je om vijf uur ’s morgens bij ArcelorMittal in de haven moet zijn, raak je daar niet met de bus of tram. En met de slooppremie van 1.500 euro koop je geen nieuwe wagen.
"Er zijn andere manieren om de luchtkwaliteit te verbeteren, zoals de massale renovatie van slecht geïsoleerde woningen of de vergroening van bedrijven.
"En als je wilt dat ouders hun kinderen met de fiets naar school brengen, zorg dan voor veilige fietspaden en leg bussen in vanuit de deelgemeenten.”
Volgens Filip Watteeuw hebben jullie dat gedaan. Sinds hij schepen is, is het aantal fietsverplaatsingen verdubbeld, het autobezit is gedaald, 25.000 Gentenaars doen aan autodelen en er staan zelden nog files in de binnenstad.
Van den Bossche: “Dat verdedig ik allemaal, al moet het aanbod van openbaar vervoer beter. Maar wij zijn Groen kwijtgeraakt door de polariserende manier waarop ze hun mobiliteitsbeleid voeren.
"Er zijn de voorbije jaren in Gentbrugge en Zwijnaarde nieuwe circulatieplannen uitgerold: op beide plaatsen zijn buurtbewoners kwaad op elkaar en lopen er juridische procedures.
"Karin Temmerman (sp.a-schepen van mobiliteit van 2001-2010, red.) pakte dat beter aan. Ik herinner me een woonwijk waar de helft van de bewoners voor een knip was, en de andere helft tegen.
"Karin zei: ‘We doen een proefopstelling van drie maanden, daarna kom ik terug. Als driekwart het een verbetering vindt, doen we het, anders niet.’
"Na drie maanden keurde een grote meerderheid het goed. Zo bouw je een breed draagvlak.”
Watteeuw vindt jullie flipfloppers die plooien bij de minste tegenwind. Voor een straat die een nieuwe riolering nodig had en breder moest worden op vraag van de brandweer, moesten een paar parkeerplaatsen sneuvelen, maar dat wilden jullie niet. Resultaat: de straat werd niet heraangelegd en kreeg geen nieuwe riolering.
Van den Bossche: “Ik ken dat voorbeeld niet. De groenen hebben de rigide overtuiging dat mensen hun auto wel zullen verkopen als ze hem nergens meer kunnen parkeren.
"Bewoners vragen ons om bedrijfsparkings die buiten de kantooruren leegstaan te mogen gebruiken, zodat ze niet meer moeten rondrijden op zoek naar parkeerplaats.
"Groen is daartegen. Ik vind dat onredelijk: je moet durven te luisteren naar mensen en jezelf in hun positie verplaatsen, in plaats van blind door te stomen.”
Janssens: “Daarom is er ook zoveel weerstand gegroeid tegen Good Move, het mobiliteitsplan in Brussel. Groen denkt: wij weten wat het beste is en we duwen dat door.
"In Antwerpen hanteert Koen Kennis hetzelfde principe, maar dan pro auto.”
Is het zo zwart-wit? In Antwerpen kwamen er ook veel nieuwe, brede fietspaden, een grote zone 30, een LEZ en verplicht ondergronds parkeren voor bezoekers.
Janssens: “Dat zijn goede maatregelen, maar de N-VA blijft vinden dat je met de auto overal in Antwerpen moet kunnen komen.
"Men wil hier een tunnel van 128 miljoen euro onder de Scheldekaai bouwen, die onvermijdelijk meer autoverkeer zal aantrekken.
"De navigatie-app Waze stuurt je nu al lang de Scheldekaaien als je van noord naar zuid wilt rijden. Met die tunnel wordt dat bijna een ringweg langs het historische centrum.
"De buurtbewoners zijn daar woedend over, maar Kennis beweert dat er niet meer verkeer zal zijn.
"Dat is zoals een mountainbikeparcours aanleggen in een bos en tegen wandelaars zeggen dat het geen fietsers zal aantrekken.”
Mogen uw kiezers erop rekenen dat u die tunnel tegenhoudt?
Janssens: “Ja, als er één ding moet sneuvelen, is het dat. Het historisch centrum moet autoluw worden.
"In zijn boek heeft Kennis ook al aangegeven hoe hij de Turnhoutsebaan wil heraanleggen. Dat was een drukke invalsweg naar het centrum van Antwerpen, tot Lydia Peeters (Open Vld) er een fietsstraat van heeft gemaakt, tot ongenoegen van de N-VA.
"Die straat heeft twee smalle trottoirs, géén fietspad, twee rijvakken voor auto’s en fietsers, parkeerplaatsen aan beide kanten én een vrije tram- en busbaan: levensgevaarlijk.
"In elk van de drie scenario’s die nu op tafel liggen, worden trottoirs van amper 1 meter 90 voorzien.
"Het STOP-principe (eerst stappers, dan trappers, openbaar vervoer en persoonlijk gemotoriseerd vervoer, red.) wordt gewoon omgedraaid!
"In zo’n winkel- en horecastraat moet je ruimte maken voor voetgangers en terrasjes. Het openbaar vervoer kun je onder de grond duwen, aangezien daar al twee ongebruikte metrostations liggen.”
Volgens de criminaliteitsstatistieken is Gent onveiliger dan Antwerpen. Er vinden 13,2 misdrijven plaats per 100 inwoners, in Antwerpen ‘maar’ 11,2. Hoe komt dat?
Van den Bossche: “Leuven scoort even slecht als Gent, maar dat kun je bezwaarlijk een onveilige stad noemen.
"Allebei hebben we verhoudingsgewijs veel meer studenten dan andere steden, en dat geeft een vertekend beeld, want zij worden statistisch niet meegeteld als inwoners.
"Een wildplasser is niet hetzelfde als iemand die met een granaat gooit, maar ze wegen wel even hard op de cijfers.”
In Antwerpen zijn het volgens De Wever bijna altijd allochtone jongeren die zich bezondigen aan huftergedrag aan criminaliteit.
Janssens: “Zo’n uitschuiver had hij al lang niet meer gemaakt. Waarschijnlijk wilde hij zijn rechterflank nog eens afdekken, maar als burgemeester moet je stilstaan bij het effect van je woorden.
"De tienduizenden allochtone jongeren die zich wél netjes gedragen, voelden zich ook met de vinger gewezen. Je stimuleert hen niet door zo het conflict te zoeken.”
Van den Bossche: “Het is flauw om iets te benoemen zonder het op te lossen.
"In Gent werken wij op twee niveaus: we treden hard op tegen overlast en criminaliteit, maar onze politie investeert ook in de dialoog met bepaalde gemeenschappen.
"Toen in een wijk met veel drugsoverlast het gevoel ontstond dat de politie aan etnische profilering deed, hebben we een onderzoek ingesteld. Daaruit bleek dat de politie wel neutraal handelde, maar te weinig communiceerde tijdens controles.
"Als mensen begrijpen waarom je iets doet, zien ze dat minder als racisme.”
Janssens: “De N-VA zet in Antwerpen hard in op technologie: bodycams, gepantserde BearCat-voertuigen, informatica, moderne combi’s.
"Kleine politiekantoren zijn gesloten, waardoor mensen die aangifte willen doen naar het centrale hoofdkantoor moeten.
"Zo krijg je een organisatie die op technologie drijft en niet op menselijk contact.
"Ik wil opnieuw open wijkkantoren en buurtpolitie die aanspreekbaar is, zodat we beter weten wat er leeft en niet telkens te laat komen.”
SMARTPHONES
Is de politiek de voorbije twintig jaar hard veranderd?
Janssens: “Ja, maar dat is geleidelijk gegaan. In 2003 haalden wij een fantastisch resultaat met vijf sterke lijsttrekkers, de zogenaamde Teletubbies (Janssens en Van den Bossche, Steve Stevaert, Johan Vande Lanotte en Frank Vandenbroucke, red.).
"De personalisering van de politiek was toen al aanwezig, maar lijkt nu doorgeslagen. De campagne in juni werd herleid tot één kopfiguur per partij.
"Het politieke landschap is ook veel volatieler geworden. De drie grote klassieke stromingen zijn geïmplodeerd. Daardoor groeit de neiging om nog meer te focussen op verkiezingen.
"Het gedrag van Georges-Louis Bouchez is typerend: hij profileerde zich op de kap van de regering en werd daarvoor beloond door de kiezer. Dat is zorgwekkend, want politiek zou moeten draaien om beleid.”
Van den Bossche: “In Gent voeren we het debat op het scherp van de snee, maar er is een grens die je niet overschrijdt, omdat je nog samen moet kunnen besturen.
"Bouchez heeft daar lak aan, maar daardoor wordt het moeilijker om met die man nog akkoorden te maken.”
De nieuwe federale regering zal 27 miljard euro moeten besparen. Heeft Vooruit veel te winnen door eraan deel te nemen?
Van den Bossche: “Het gaat niet om wat wij als partij te winnen hebben, maar om hoe we de mensen het best kunnen verdedigen.
"Als je de rechterzijde alleen laat bepalen waar het geld wordt gezocht, krijg je een sociaal bloedbad. Dit is dus bij uitstek het moment om mee te besturen.
"Wij moeten een tegenwicht vormen, zodat die enorme budgettaire opdracht op een rechtvaardige manier gebeurt.”
‘Wij kregen vroeger één rapport per trimester, nu bombarderen ze je een hele week met schoolresultaten en brieven. Smartschool is het zoveelste socialemediakanaal geworden’
Patrick Janssens
Op Vlaams niveau onderhandelt u mee over welzijn. Gaat de nieuwe regering de wachtlijsten in de jeugdzorg eindelijk oplossen?
Van den Bossche: “Ik ben alleszins blij met wat er in de teksten staat. Hilde Crevits (cd&v) en Zuhal Demir (N-VA) zaten mee aan tafel en het was fijn dat ze wilden luisteren naar mijn ervaringen uit de praktijk.
"Bij verontrustende opvoedingssituaties zie je vaak dat één kind wordt weggehaald uit een gezin, terwijl de andere kinderen niet op de radar komen. Daardoor krijg je jaren later vaak nieuwe drama’s.
"Hilde wilde tot in detail weten waar het misloopt, en de bereidheid om tot een oplossing te komen was groot.”
De Waalse regering heeft een smartphoneverbod ingevoerd op alle lagere scholen. Komt dat er ook in Vlaanderen?
Janssens: “In ons programma staat dat we het gebruik van smartphones in alle scholen van het stedelijk onderwijs willen verminderen.
"Elke school worstelt daarmee en veel ouders zijn er bezorgd over. Het is tijd voor een verbod. Je kunt je toch ook niet meer inbeelden dat er nog cola-automaten in de scholen staan?”
Jullie hebben allebei tieners in huis…
Van den Bossche: “Het is al te veel als je tijdens het eten zegt: ‘Leg die telefoon nu eens opzij.’”
Janssens: “Dat schermgebruik leidt in elke huiskamer tot een dagelijkse strijd.
"Wij stoppen voor het eten alle smartphones in een doos. Er staat een tijdslimiet op hun gebruik en we hebben onze kinderen van 12 en 13 artikels laten lezen over de perfide algoritmes van sociale media. De oudste heeft meteen TikTok van zijn telefoon gewist.”
Van den Bossche: “Het probleem is dat ze die schermen ook nodig hebben voor hun huiswerk.
"Maar intussen komen er allerlei whatsapps en filmpjes binnen, wat telkens voor dopamineshots in hun hersenen zorgt. Daardoor kunnen ze zich niet meer focussen en ontwikkelen ze een hang naar continue prikkels.
"Experts vergelijken die effecten met drugs- en gokverslaving. Dan moeten alle alarmbellen afgaan.”
Janssens: “De kinderrechtencommissaris zei onlangs: ‘De manier waarop we kinderen monitoren via Smartschool, zou geen enkele volwassene verdragen.’
"Wij kregen vroeger één rapport per trimester, nu bombarderen ze je onophoudelijk met schoolresultaten en brieven. Smartschool is het zoveelste socialemediakanaal geworden.
"Begin vorig schooljaar klikte ik op elke melding, want ik wilde weten of mijn zoon het goed deed. Dan kwam hij thuis en kon hij ons niet eens meer verrassen met zijn punten.
"Na een paar weken hebben we die meldingen drastisch teruggeschroefd.”
Van den Bossche: “Sommige scholen sturen alleen op vrijdag de resultaten door, dat geeft rust.
"Ik maak me zorgen over wat Alain de Botton status anxiety noemt: kijken naar wat je nog níét hebt.
"Sociale media geven jongeren de indruk dat dingen die voorbehouden zijn voor de happy few de normaalste zaak ter wereld zijn. Dat legt de lat onrealistisch hoog en vreet aan hun welbevinden.
"Wellicht zullen we pas over tien jaar begrijpen wat de sociale media met die generatie hebben gedaan, maar een smartphoneverbod op school lijkt me een goed begin.”
© Humo
Bron: De Morgen/Humo
