Marc Hellinckx is de oprichter, bezieler en werkkracht van Te Gek!?, de organisatie die al twintig jaar lang campagnes opzet om het stigma over psychiatrie weg te werken. Naar aanleiding van dit jubileum schreef Rick de Leeuw het boek Iedereen Te Gek!?, 20 jaar streven naar openheid over geestelijke gezondheid.
Veerle Beel – De Standaard
“Als je zelf gekwetst bent, ga je anders kijken naar mensen die ook gekwetst zijn.”
Marc Hellinckx
Een interview? Hebben we daar niet liever een expert voor, die meer kennis van zaken heeft? Of een bekende Vlaming, die meer mensen aanspreekt? Of een van de artiesten die hebben meegewerkt aan de campagnes van Te Gek!?
Al die tijd bleef Marc Hellinckx (66) liever in zijn eigen rol: die van organisator.
“Je moet doen waar je goed in bent, en dat is wat ik het beste kan.”
Maar nu heeft hij toch ja gezegd, omdat dat positiever klinkt dan neen.
En omdat Te Gek!? twintig jaar lang heeft samengewerkt met De Standaard.
Bij de start van die samenwerking was Hellinckx nog psychiatrisch verpleegkundige in Sint-Annendael in Diest.
Je wordt niet op een dag wakker en zegt: ik richt een organisatie op. Hoe is dat zo gekomen dan?
“In de jaren die aan Te Gek!? voorafgingen, viel het me op dat patiënten zich schaamden en nagekeken werden.
“Ik herinner me een vrouw die vertelde dat er geen kinderen meer opdaagden voor het verjaardagsfeestje van haar dochter.
“Een andere vrouw had eerst kanker gehad en was bij ons in behandeling voor een depressie. Over die kanker kon ze met iedereen spreken, zei ze, maar ze durfde op haar werk niet te vertellen dat ze bij ons in opname was, uit vrees dat ze dan haar job als kleuterjuf zou verliezen.”
“Daar wilden we iets aan doen en daarom organiseerde ik toen al concerten in Sint-Annendael, zodat mensen uit de buurt de kans kregen om binnen te komen en te zien hoe het er in een psychiatrisch ziekenhuis aan toegaat.”
Hoe stond u daar als hulpverlener in?
“In het algemeen was er in die periode nog een redelijk grote afstand tussen hulpverlener en persoon in opname.
“In het PZ Sint-Annendael werden zorg op maat en een menselijke benadering gelukkig toen al hoog in het vaandel gedragen.
“Mijn echtscheiding is toch nog een kantel moment geweest en heeft mijn houding nog gewijzigd.
“Als je zelf gekwetst bent, ga je anders kijken naar mensen die ook gekwetst zijn.”
“Dat heeft me ertoe aangezet om nog meer op basis van gelijkwaardigheid te werken en met de patiënten een vertrouwensband op te bouwen.
“Professionaliteit is belangrijk, maar je moet die combineren met warmte en menselijkheid. Ik had meteen het gevoel dat je op die manier veel meer kunt bereiken.
“Het leuke is: de artiesten die bij ons kwamen optreden, waren helemaal mee in dat verhaal.”
Twintig jaar geleden brak Te Gek!? uit de muren van Sint-Annendael. Het werd de start van een grotere beweging.
“Ik kwam mijn jeugdvriend Guy Brulez tegen, die platenbaas van EMI België was geweest.
“Ik bedacht: als hij ons nu eens kon helpen om een cd uit te brengen, en we vragen aan iedere artiest die al bij ons heeft opgetreden om daarvoor een nieuw nummer te schrijven.
“Artiesten kenden hem en zo ging de bal aan het rollen.”
“We hadden een cd met werk van 16 top artiesten, De Standaard geloofde erin en de Brusselse concertzaal AB ging akkoord om rond die cd twee concerten te organiseren.
“Ook de Laatste Showband, die toen iedere avond op tv kwam, trad mee op. We hadden meteen het allerhoogste op alle vlakken!
“Dat gaf zelfvertrouwen: ik dacht, van hieraf is alles mogelijk.”
Dat was ineens veel werk, voor één man.
“Sint-Annendael heeft me vanaf toen vrijgesteld, en is al die jaren pal achter me blijven staan.
“Vijftien jaar lang had ik een kantoor in het ziekenhuis, in de gang van de algemene diensten, zoals boekhouding, IT en patiëntenzorg.
“De collega’s werkten mee en dachten mee na. Bij de eerste grote concerten kwamen ook verpleegkundigen mee om de infostand van Te Gek!? te bemannen.
“Alles is daar begonnen en van daaruit gegroeid.”
Vanwaar de naam Te Gek!?, hebt u die bedacht?
“Nee, dat was Guy Brulez.
“Ik voelde meteen dat het goed zat. Al hebben we er in het begin soms wat kritiek op gekregen: was het echt nodig om psychiatrie te verbinden aan het woord ‘gek’?
“Maar ‘te gek’ betekent ook gewoon iets dat keitof is. En naarmate mensen onze werking leerden kennen, vielen de bezwaren weg.
“Wij kozen ook wel voor die naam omdat we niets wilden verbloemen. We wilden net meer openheid nastreven. Op dat vlak is er veel ten goede veranderd.”
Het is bijna onbegonnen werk om alles op te sommen wat Te Gek!? gerealiseerd heeft.
“Ik schrik er zelf van als ik erop terugkijk. Muziek en theater waren erg belangrijk: we hebben in die twintig jaar 750 voorstellingen georganiseerd, waarvan 650 tijdens een tournee.
“Die tournees gingen langs culturele centra, psychiatrische ziekenhuizen en scholen.
“We zijn met de Te Gek!? Karavaan van telkens 2.000 mensen naar iedere provincie hoofdstad getrokken om de boodschap van Te Gek!? te verspreiden, Jeroen Meus heeft toen de eerste Te Gek!?-soep bereid.
“We hebben gefietst naar de Provence en ook meerdere keren onze eigen Tour de France gereden.
“Je kunt het allemaal nalezen in het boek over 20 jaar Te Gek!?, dat geschreven is door Rick De Leeuw.”
Wat is het geheim achter het succes van Te Gek!?
“We werken zo veel mogelijk samen: met de media, met artiesten, ervaringsdeskundigen en experten, en ook vaak met de psychiatrische voorzieningen én met de overheid.
“Onze campagnes waren en zijn creatief, kleurrijk en positief.
“Bijvoorbeeld over internering. In de media gaat het meestal over het tekort aan plaatsen en het feit dat België daarvoor veroordeeld is.
“Wij formuleerden geen aanklacht. Wij nodigden de Vlaamse en federale ministers uit om de campagne mee te dragen, en daar waren ze blij mee.
“Maggie De Block (Open VLD), toen minister van Volksgezondheid, zei in haar speech bij de opening van die campagne:
‘Wij gaan ervoor zorgen dat iedere geïnterneerde persoon de juiste zorg krijgt.’
“Dat was ónze manier.”
Wat moet er nog gebeuren?
“Vorig jaar hebben we de eerste Open Geestdagen gehad, waarbij heel veel van wat in Vlaanderen aan psychiatrische hulp bestaat, werd opengesteld voor het publiek.
“40.000 bezoekers, dat was boven de verwachting, maar er is nog groei mogelijk.
“Er liggen nog thema’s braak, zoals ouderen en geestelijke gezondheid.
“Te Gek!? is in een paar jaar tijd door twee fusies gegaan, en dat heeft energie geslorpt, maar het betekent ook dat we nu deel uitmaken van een grotere organisatie en kunnen voortbestaan.
“Ik laat een kleine, maar erg geëngageerde ploeg na, in wie ik vertrouwen heb.”
U gaat nu met pensioen. Denkt u dat het mogelijk is om dit levenswerk, los te laten?
“Al die jaren heb ik andere zaken verwaarloosd.
“Mijn buren reden mijn gras af en onderhielden mijn moestuin.
“Vorige week heb ik geholpen om mijn dakgoot te herstellen, die al jaren aan het lekken was.
“Ik zing in een koortje in Leuven, ik doe dat heel graag, maar bij een nieuwe campagne moest ik soms maandenlang afhaken.
“Dat wordt nu allemaal anders, hoewel ik het nog eventjes druk heb met de viering van 20 jaar Te Gek!?.
“Ik hoop ook meer tijd te hebben voor mijn kinderen en kleinkinderen.
“Twintig jaar geleden ben ik van job veranderd, en toen kwamen er allerlei nieuwe mogelijkheden op mijn pad.
“Dat zal nu ook wel zo zijn.”
Meer info: www.tegek.be/20jaar
Bron: De Standaard