Is de democratie ten dode opgeschreven, nu Trump herkozen is? Zo’n vaart zal het volgens Hendrik Vos in vier jaar tijd niet lopen. Maar op termijn kan de impact van het systeem-Trump het weefsel van de samenleving rafelen.
Hendrik Vos – De Standaard
Wie een jaar of tien onder een steen heeft doorgebracht en vandaag nog eens naar de wereld komt kijken, schrikt zich rot.
In Amerika is met Donald Trump zonet een president verkozen die zich laat omringen door kooivechters, pyromanen, complotdenkers, delinquenten en een paar miljardairs die van geen regels willen weten, en van wie er eentje zijn zoon de naam ‘X Æ A-Xii’ heeft gegeven.
Dat clubje randfiguren maakt zich nu klaar voor regeringsdeelname.
Het is alsof er in België een kabinet wordt gevormd met Dries Van Langenhove op Integratie, Marc Dutroux op Zedenzaken en Balthasar Boma op Vrouwenkwesties.
Wie het Amerikaanse feuilleton dag na dag volgt, voelt dat verbijstering stilaan plaatsmaakt voor gewenning. Na alweer een bericht over een absurde benoeming bladeren we verder naar Casper en Hobbes.
De Amerikaanse politiek is een grandioze farce geworden en de helft van de Amerikanen lijkt dat geweldig te vinden en kijkt uit naar vier jaar carnaval, waarbij de gevestigde machten bespot zullen worden en andersdenkenden getreiterd.
Het is te hopen dat Trumps aanhangers plezier beleven aan dat spektakel, want voor het overige zal dat presidentschap hun weinig opleveren.
De kloof tussen superrijken en de rest van de bevolking zal niet kleiner worden en als Trump zijn handelsagenda doorduwt, wordt het leven ginds alweer een pak duurder.
Wat er concreet te gebeuren staat, weet niemand met zekerheid, want Trump blijft een ongeleid projectiel.
Europese intellectuelen luiden de alarmbel. Oxford-professor Timothy Garton Ash heeft het over een grote crisis en hoopt dat Europa het tij keert.
“De antwoorden zullen glashelder en razendsnel moeten komen”, liet hij optekenen.
Als dat de verwachting is, dan draait het geheid uit op een teleurstelling. Europa regelt de zaken zelden boem-paukenslaggewijs.
Beleidsvoorstellen worden bestudeerd in comités, werkgroepen en raden, waarna ze worden bekritiseerd, vertimmerd en van voetnoten en uitzonderingen voorzien.
Er spelen altijd veel belangen mee en lidstaten en politieke groepen hebben uiteenlopende agenda’s en prioriteiten.
En we zijn een democratie en blijven luisteren naar elkaar. Bezwaren van de ene of de andere worden zelden haastig van tafel geveegd.
Pas met de rug tegen de muur komen beslissingen er sneller en krachtiger. Dat bleek toen de euro op sneuvelen stond of tijdens de coronapandemie, toen de zoektocht naar vaccins een rommelzooi dreigde te worden.
Ondanks diepe meningsverschillen beseffen alle regeringen, met inbegrip van de Hongaarse, hoe gevaarlijk het is om met de Unie langs de afgrond te scheren.
Als de apocalyps dreigt, springt iedereen over zijn schaduw.
Maar of Trumps presidentschap de Unie zo existentieel zal raken en dat ook zo ervaren zal worden, is onduidelijk.
We zullen schade ondervinden en daarop zal worden gereageerd, maar het zal ploeterend en strompelend gebeuren, hompelend van deeloplossing naar deeloplossing.
Dat wordt zeker duidelijk op het vlak van defensie. Er zal intensiever worden samengewerkt, dat wel, maar wie denkt dat er rap-rap een Europees leger komt, gelooft waarschijnlijk nog in sinterklaas.
We houden onze broek wel op, maar het zal er slordig en weinig elegant uitzien. Zo zullen we Trump wellicht uitzweten, met vier jaar pappen en nathouden.
Ik wil met die relativerende woorden de ellende niet minimaliseren.
Uiteraard is dit presidentschap een slechte zaak voor het klimaat, de integriteit van het Oekraïense grondgebied, de Palestijnen, kritische journalisten en weldenkende ambtenaren, politieke opponenten en demonstranten die het leger op hun dak zullen krijgen.
Maar ook zonder Trump stond de wereld al in de fik en het valt nog af te wachten wat hij daadwerkelijk uitspookt.
Als puntje bij paaltje komt, gaat de president toch graag golfen of pronken aan zijn gouden lift.
De democratie zal averij oplopen, maar ze in vier jaar tijd aftuigen zal niet makkelijk zijn. Er zitten gelukkig best nog wat grendels in de weg.
Het grootste gevaar van Trumps presidentschap is veeleer indirect en heeft wellicht minder te maken met wat de man zelf de volgende vier jaar nog uitspookt.
Zijn tweede verkiezingsoverwinning was vooral een signaal aan politici in heel de wereld dat het lukt om verkiezingen te winnen met ongegeneerde rauwe brutaliteit, leugens en gepolariseer.
Als dat blijft duren en de algoritmes dat blijven versterken, rafelt het weefsel van de samenleving.
In een democratie in goeden doen worden verschillende standpunten met overtuiging verdedigd, maar steeds vanuit het besef dat de tegenstander niet per se gebrekkig, idioot, corrupt of slecht is.
Door andersgezinden stelselmatig te kleineren of te criminaliseren, wordt het altijd moeilijker om achteraf nog tot compromissen te komen.
Geen wonder dat het met straatvechters moeilijk is om regeringen te vormen of bij elkaar te houden.
Democratie is behoorlijk weerbaar, maar als partijen alleen nog met vechtjassen komen, raakt het systeem uit zijn hengsels.
Hendrik Vos doceert Europese studies aan de UGent. Zijn column verschijnt tweewekelijks op dinsdag.
© afp
Lees ook
Klik hier of op de hyperlink hieronder en vind meer columns van
Bron: De Standaard