Mark Elchardus is emeritus professor sociologie aan de VUB en de auteur van Reset, Vrijheid/veiligheid en Over grenzen. Zijn bijdrage verschijnt tweewekelijks.
Mark Elchardus – De Morgen
De linnenkast op de overloop werd leeg gemaakt en opgevuld met zakken rijst en meel, zeep en andere producten.
Ik was te klein om het me te herinneren, maar ik weet dat het gebeurde omdat die dingen jarenlang in die kast zijn blijven liggen, lang nadat in Korea een bestand was bereikt.
Later, in 1962, stelde de vraag zich wederom. Moeten we hamsteren en waar dan alles stapelen? Voor we eruit waren, was de Cubacrisis achter de rug.
Vandaag delen regeringen weer folders uit waarin wordt uitgelegd wat te doen in geval van oorlog.
Duitsland ontwikkelt een app die mensen helpt snel een schuilplaats te vinden. Hamsteren werd gemakkelijker.
De preppers doen ons voor hoe het moet. Al jaren zijn die zonderlingen bezig zich voor te bereiden op totale chaos. Je kan nu kant-en-klare survivalpakketten kopen.
Tal van handleidingen leggen uit wat je moet doen als:
- De elektriciteit uitvalt
- Er geen water meer uit de kraan komt
- Het toilet niet meer kan worden doorgespoeld
- Er geen brandstof meer is voor de auto
- Het huis ijskoud wordt
- De telefoon het niet meer doet
- De winkels leeg zijn
- Mensen aan het plunderen slaan
- De politie niet meer kan worden opgeroepen
- Je kind hoge koorts krijgt en geen arts beschikbaar is
- De hospitalen overbelast zijn…
Als je het leest, leer je snel dat er in feite weinig te doen valt, behalve oorlog en chaos vermijden.
Het is daarom geenszins geruststellend dat experts ons zeggen dat elke escalatie in de oorlog tussen Oekraïne en Rusland zonder gevaar is, maar ons tegelijk aanmanen ons toch maar voor te bereiden op oorlog.
Wrede wereld
Steeds meer wordt een grootschalige oorlog voorgesteld als onvermijdelijk.
Dat gebeurt onder meer door Vladimir Poetin af te schilderen als iemand die niet vatbaar is voor rede.
Bart Eeckhout ontwikkelde zowaar een kleuterversie van dat verhaal:
“Poetin is de wolf die met een wit pootje voor de deur zwaait. Laat je hem binnen, dan zal de wolf geen vrede nemen met een lapje Donbas. Dan mogen ook de geitjes in de Baltische staten, Polen, Georgië of Moldavië vrezen.”
Vroeger hielpen dergelijke verhalen kinderen op te groeien in een wrede wereld. De tere hedendaagse ouders vinden die verhalen te wreed om aan kinderen te vertellen. Nochtans is het beter een wolf een wolf te noemen.
Poetin is een wolf die baat heeft bij een oorlogseconomie en op die manier meteen wat vervelende minderheden kwijt kan aan het front. In geopolitiek is, zoals Thomas Hobbes het schreef, de mens een wolf voor de mens.
Precies daarom is de wolf in de geopolitiek niet een personage dat onschuldige geitjes opeet, wel een waarmee je tot het uiterste naar gedeelde belangen en een vergelijk zoekt.
Nu lijkt het alsof die diplomatieke weg wordt opgegeven. Wie nog durft te spreken van onderhandelen, is een verdachte Poetin-versteher.
In het slotdebat na de verkiezingen van juni noemde Petra De Sutter (Groen) de PVDA en het Vlaams Belang zowaar “staatsgevaarlijke partijen” omdat zij voor onderhandelingen pleiten.
Wie niet meteen enthousiast “ten oorlog” roept is een landverrader.
Hoe stelt men zich die oorlog eigenlijk voor?
Amerikaanse troepen of een Europese coalitie van the willing die ver van hier aan de zijde van de Oekraïners tegen de Russen vechten, zonder dat Rusland die oorlog en zijn barbarij uitbreidt tot in elke uithoek van Europa?
Dat is onwaarschijnlijk. In het geval van een grootschaliger conflict heeft Poetin er alle belang bij iedereen in Europa op de pijnlijkste manier met de gevolgen van conflict en chaos te confronteren.
Het is bevreemdend in dezelfde krant, broederlijk naast elkaar, de jammerklachten over onvoldoende vooruitgang in de strijd tegen de opwarming van het klimaat en de opruiende oorlogstaal te lezen, alsof een grootschalige oorlog geen absolute ramp zou zijn voor klimaat en klimaataanpassing.
Bestand respecteren
Uiteraard wordt geen Oekraïens grondgebied aan Rusland afgestaan. Dat is het uitgangspunt van onderhandelingen.
Een bestand zal de huidige controle op het grondgebied bevriezen, waarna kan worden onderhandeld over een duurzamer oplossing.
Respect voor het bestand dient gegarandeerd door de Europese landen met de bereidheid zich ten volle aan de zijde van de Oekraïners te engageren mocht Rusland de afspraken schenden.
Dan kan ook meteen werk worden gemaakt van de wederopbouw van Oekraïne en van lidmaatschap van de EU.
Is de oorlogstaal een goed bedoeld middel om de Europeanen te genezen van de waan van een wereld zonder wolven, een middel om onze weerbaarheid te verhogen, zoals bepleit in het rapport van de voormalige president van Finland, Sauli Niinistö, Safer Together?
Of is het de bedoeling een stoet waanzin in de overtreffende trap af te sluiten?
- Geconfronteerd met de klimaatcrisis werd gestopt met de ontwikkeling van kernenergie.
- In een turbulente wereld werd regering na regering het defensiebudget verlaagd.
- In de meest dichtbevolkte regio’s van de wereld werd massa-immigratie bevorderd.
- Waar ruimte voor natuur en bedrijf ontbreekt, werden massaal varkens gekweekt.
- We lieten China uitgroeien tot de fabriek van de wereld, geraakten verslaafd aan zijn producten.
- We benaderen onze eigen industrie als iets dat moet worden gedwarsboomd.
- We maakten ons voor energie afhankelijk van Rusland.
- We bouwden een overheidsschuld op, zo zwaar dat ze ons beleidslam maakt.
Wat kan daar nog op volgen zonder anticlimax? Juist, een oorlog.
Of komt er toch een kering, een Zeitenwende, gaan we eens iets verstandigs doen?
Bron: De Morgen