De docuserie Godvergeten joeg eind 2023 schokgolven door Vlaanderen en zette de opstandige priester Rik Devillé (80) opnieuw in het middelpunt van de belangstelling. De misbruikdossiers die hij verzamelt, groeiden sindsdien alleen maar aan.
Jan Stevens – De Morgen
21 december 2024
Leestijd: 21 min
‘Ik geloof dat er nóg ergere dingen in de archieven te vinden zijn. Ooit komen die naar boven.’
Rik Devillé
De basis voor Godvergeten was het in 2019 gepubliceerde boek In de naam van de Vader, met daarin 101 door Rik Devillé opgetekende verkillende getuigenissen van overlevers van seksueel misbruik in de kerk.
In oktober van dit jaar verscheen zijn boek Donkere gangen, waarin hij de verhalen brengt van vier volwassen geestelijken die in kloosters en abdijen misbruikt werden.
“Daarin belicht ik maar een minimaal stukje van dat verzwegen misbruik”, zegt hij.
“Altijd moeten er eerst slachtoffers zijn die de moed vinden om met hun verhaal naar buiten te komen. Zeker bij volwassenenmisbruik is zo’n getuigenis heel pijnlijk. Dat vergt ontzettend veel moed. Ik heb daar alleen maar respect voor. Kijk naar de zeer recente gebeurtenissen in de Leuvense abdij Keizersberg: inmiddels is ze helemaal opgedoekt.”
De resterende paters van de benedictijnerabdij Keizersberg moesten vorige maand hun klooster verlaten na klachten over seksueel misbruik en grensoverschrijdend gedrag. De kerk was al minstens een jaar op de hoogte. Het parket van Leuven startte een onderzoek.
Volgens Rik Devillé reiken de wortels van misbruikdossier Keizersberg tot in de St. Willibrordsabdij in Doetinchem, een stad in het oosten van Nederland.
“Daar was er ‘een probleem’ met een monnik en zoals dat in de kerk de gewoonte is, werd die man in 2020 overgeplaatst naar het buitenland, deze keer naar Leuven in België.
“Bij de overplaatsing van de pater werd er gesproken over ‘een grote aanwinst’. In 2021 was hij in Nederland uitgeroepen tot ‘theoloog des vaderlands’ en aan de KU Leuven werd hij ingehaald als professor liturgie. Zijn ‘overstap’ werd voorgesteld als een ‘versterking van Keizersberg’.
Op exact dezelfde dag waarop Rik Devillés boek Donkere gangen verscheen, kwam mijn boek Zusters zonder liefde uit.
Het voorbije jaar sprak ik overlevers van vrouwelijk misbruik in de kerk. Veertigers, vijftigers, zestigers en zeventigers vertelden over gruwelijke feiten die hun in de tweede helft van de twintigste eeuw door nonnen werden aangedaan. Elke getuigenis was diep schokkend.
“Proficiat dat u dat boek geschreven hebt”, zegt Devillé.
“Want over vrouwelijk misbruik in de kerk was er maar amper iets geschreven.”
Is er in vergelijking met eind 2023 iets veranderd rond het thema ‘misbruik in de kerk’?
“Toch wel. Het bezoek van de paus verduidelijkte die hele problematiek nog iets meer.
“De doelstelling van onze werkgroep Mensenrechten in de kerk is dat de slachtoffers geleidelijk aan erkenning en respect krijgen, vooral van de kerk.
“Erkenning en respect van de daders krijgen is moeilijk, want die komen zelden tot inzicht en sommigen zijn intussen overleden.
“Daarom hopen we dat bij de kerk te vinden, alleen lijken kerkelijke gezagsdragers vooral met hun imago bezig te zijn.”
Rik Devillé
- Belgische priester op rust
- Schrijver en activist
- Geboren op 6 mei 1944 in Halle
- Werd in 1969 tot priester gewijd
- Was pastoor in Buizingen en in Lot
- Ging in 2009 met pensioen
- Klaagde in verschillende boeken, zoals In naam van de vader, Godvergeten misbruik in de kerk, Brief aan de paus, Het misverstand, misstanden in de kerk aan, van de discriminatie van de vrouw tot het seksueel misbruik van kinderen
De ochtend na de veelbesproken ontmoeting van vijftien overlevers met paus Franciscus hoorde ik een van hen op de radio zeggen dat hij aangenaam verrast was. De paus had zijn verontschuldigingen aangeboden en liet ook uitschijnen dat hij niet wist hoe erg het allemaal wel was. De Belgische bisschoppen zouden nooit duidelijk genoeg naar ‘Rome’ gecommuniceerd hebben. Er hat es nicht gewusst.
“Terwijl de bisschoppen al decennia verklaren dat zij niets kunnen ondernemen omdat de bal in het kamp van Rome ligt…
“Zij beweren dat ze altijd alles doorsturen. Tot de paus op bezoek komt en tijdens die ontmoeting aan een van de slachtoffers vraagt: ‘Wie is dat?’
“Franciscus vroeg dat omdat het slachtoffer net de naam ‘Vangheluwe’ had laten vallen.”
Het is toch moeilijk te geloven dat de paus niet zou weten wie ‘Vangheluwe’ is?
“Ik vind dat niet zo verwonderlijk. De paus trekt zich van dat kleine België niets aan.
“De overlever die mij dat vertelde geloofde ook zijn eigen oren niet: ‘Het kan toch niet dat Franciscus niet weet wie Roger Vangheluwe is? Heb ik de reactie van de paus wel juist gehoord?’
“Ik ben bang van wel.
“‘Ich habe es nicht gewusst’ hoor je trouwens in alle echelons van de kerk. Bel in de eerste de beste parochie bij de pastoor aan en vraag hem: ‘Wist jij ervan?’ Zijn antwoord zal zijn: ‘Nee.’
“In 2000 trok ik samen met een twintigtal slachtoffers naar de toenmalige kardinaal Godfried Danneels. Hij reageerde verstoord op de misbruikverhalen en kon zogezegd niets doen want ze speelden zich niet in zijn bisdom af.
“Ook hij beweerde toen niet goed te weten waarover het ging. Ach, jongens toch, in de kerk is er echt niks veranderd, hoor.”
Is een van de grote problemen niet dat de kerk zichzelf als een onaantastbare instelling buiten de samenleving beschouwt?
“De kerk plaatst zich niet buiten, maar boven de samenleving. Dat is een groot verschil. Want als een organisatie buiten de samenleving staat, hoeft niemand er rekening mee te houden.
“De kerk oefent een moreel gezag in de samenleving uit, wat volgens haar zijn oorsprong vindt in iets hogers: in God, de ‘onaanraakbare’.
“Wat wil zeggen dat je telkens wanneer je een bisschop of priester hoort preken, je daar geen vragen over hoeft te stellen. Want alles wat hij zegt, ís gewoon zo.
“Als gelovige mens sta jij dan niet naast die geestelijke, maar onder hem. Zo maakt de kerk misbruik van de menselijke geest.”
Politiecommissaris en pedofilie speurder Peter De Waele stierf in de lente van 2022. Een half jaar eerder werd hij door een van de makers van Godvergeten geïnterviewd. De Waele omschreef de katholieke kerk als ‘een criminele organisatie die internationaal georganiseerd is en die daders van dergelijke feiten stelselmatig een hand boven het hoofd houdt, onder meer door hen naar het buitenland te verplaatsen waar ze buiten het bereik van politie en justitie kunnen blijven.’ Had Peter De Waele gelijk?
“‘Criminele organisatie’ is een beladen begrip, al is het zeker zo dat misdrijven worden toegedekt en afgeschermd. Dus ja, hoe noem je dat dan?”
Wat ik niet zo goed begrijp, is waarom sommige overlevers zo graag door de paus gehoord wilden worden. Dat is toch alsof ze bij de duivel te biechten gaan?
“Het is dubbel. Ik wil dat nu niet te direct het stockholmsyndroom noemen, maar het heeft er wel trekken van.
“De dader, de geestelijke, was vaak de enige die overlevers in hun jeugd vertroetelde en die hen ‘warmte’ gaf. Ze hingen van hem af, en dat maakt die kwestie zo moeilijk.
“Van hem kregen ze soms privileges die andere kinderen niet hadden. Hij liet ze bijvoorbeeld wijn drinken. Slachtoffers blijven daar de rest van hun leven mee worstelen en hebben begeleiding van psychiaters en psychologen nodig.
“Ik zag ook in onze werking wat voor een effect dat pausbezoek op sommigen had: ‘Allee, dat heeft de paus toch mooi gedaan?’”
Ze kregen elk welgeteld vier minuten om hun verhaal aan Franciscus te vertellen, waarvan er al meteen een minuut afging voor de tolk.
“Een getraumatiseerde mens in een paar minuten zijn verhaal laten vertellen, dat doe je toch niet?
“Dat pausbezoek was een poging om de klok terug te draaien naar het oude systeem. Het drama van Godvergeten moest worden rechtgezet. Vandaar de truc met de paus.”
Het bezoek van de paus kaderde toch in de viering van 600 jaar KU Leuven?
“Helemaal niet. Toen bekend raakte dat Godvergeten zou worden uitgezonden en de bisschoppen nattigheid begonnen te voelen, gebeurden er twee dingen.
“Eén: de koning werd in allerijl naar Rome gestuurd om de paus in 2024 uit te nodigen ter gelegenheid van het 600-jarig bestaan van de universiteit. De KU Leuven is formeel opgericht op 9 december 1425. Ze hebben het jubileum dus met een jaar moeten vervroegen om paus Franciscus toch nog in 2024 naar België te kunnen laten reizen.
“Twee: de bedevaart naar Roger Vangheluwe door bisschoppen Koen Vanhoutte en Johan Bonny in september 2023 naar Frankrijk, waar ze hem vroegen om zijn titels van bisschop en priester op te geven.
“Dat was duidelijk doorgestoken kaart. Ze hoopten zo de maatschappelijke verontwaardiging als gevolg van Godvergeten in te dijken en de focus te verleggen.
“Ze wilden ermee uitpakken dat ze iets goeds hadden gedaan en moesten een vette kluif voor journalisten vinden: ‘Kijk toch eens wat wij gedaan hebben gekregen!’
“Terwijl ze bij de dader Vangheluwe op hun knieën waren gaan zitten: ‘Roger, wil je alsjeblief je mijter afgeven?’
“Waarop Vangheluwe antwoordde: ‘Mja, daar moet ik toch nog eens over nadenken.’ Om later te laten weten: ‘Ik zal lief zijn. Je mag hem hebben.’ Waarna iedereen riep: ‘Wow! Missie geslaagd!’ (applaudisseert)
“Voor mij maakt dat nog maar eens duidelijk dat de bisschoppen er eigenlijk geen zin in hadden om zijn mijter af te pakken. Want dat hadden ze in 2010 al kunnen doen. Ze hadden dat trouwens jaren eerder óók al kunnen doen.
“In de jaren negentig bezocht ik in al mijn onschuld Godfried Danneels, in de overtuiging dat ik hem iets totaal nieuws over Vangheluwe kwam vertellen (Rik Devillé was toen ingelicht door een vertrouwenspersoon van het slachtoffer, de neef van Vangheluwe, red.).
“Ik dacht: hoe moet ik dit nu aanbrengen? Want misbruik is een zwaar thema en het ging hier niet over de eerste de beste dader, maar over de bisschop van Brugge. Ik was toen maar een pastoorke.
“Danneels deed alsof hij van niets wist; later bleek dat hij wél op de hoogte was. Hoe onnozel was ik toen om daar in te trappen.”
Naar aanleiding van het pausbezoek schreef cd&v-politica Doenja Van Belleghem op Facebook dat u een verborgen agenda hebt: de kerk van binnenuit kapotmaken. Volgens haar past Godvergeten ook in dat plaatje en is het ‘geen journalistiek, maar activisme’. Ze schrijft: ‘Het is een publiek geheim dat Rik Devillé een gefrustreerd en gecontesteerd man is, maar die kant van hem blijft netjes afgedekt – precies zoals het hoort in de zwijgcultuur die hij meent te moeten aanklagen.’ Van Belleghem wordt op 1 januari 2029 cultuurschepen van Brugge.
“De diagnose die ze stelt, vind ik geweldig. Ik moet de kerk helemaal niet kapotmaken, dat doen zij zelf veel beter, daar kan ik niet aan tippen. (lacht)
“Doenja Van Belleghem is de echtgenote van Peter Rossel. Twintig jaar lang was hij de woordvoerder van Roger Vangheluwe.
“In april 2010 moest hij het nieuws van het misbruik wereldkundig maken. Op die beruchte persconferentie waren Peter Adriaenssens en aartsbisschop André Léonard ook aanwezig.
“Tijdens de persconferentie moest Peter Rossel de tekst voorlezen met de bekentenis van Vangheluwe.
“Rossel was degene die mij indertijd op het Bisschoppelijk Paleis van Brugge moest buitensmijten.
“Rossel had altijd nauw met de bisschop van Brugge samengewerkt. Ik kan dus begrijpen dat die persconferentie voor hem een traumatische ervaring was.
“Maar voor mij persoonlijk waren de ervaringen met het Brugse bisschoppelijke paleis ook niet zo fijn.
“Zo herinner ik me haarscherp een reis naar Brugge. Onderweg moest er ergens in Harelbeke een slachtoffer opgepikt worden. Een mevrouw die als jong meisje ongewenst zwanger was en wier kind onder dwang in Nederland ter wereld moest komen. Dat kindje overleefde de geboorte niet.
“In Brugge had bisschop Roger Vangheluwe geen tijd voor ons en we moesten onverrichterzake terugkeren. Ik weet nog dat die mevrouw zei: ‘Laat ons langs het kerkhof passeren waar mijn kindje begraven ligt.’
“Het dossier van die mevrouw was vreselijk. Ik vermoed dat Vangheluwe niet veel later spijt kreeg van zijn kille afwijzing en hij stuurde haar een kaartje uit Lourdes. ‘Ik heb hier voor u gebeden’, stond erop geschreven.
“Hij had er 50 frank bijgestoken. Het was nog voor de invoering van de euro. Twee vernietigde mensenlevens waren hem 50 frank waard.”
In mijn boek getuigen overlevers over het tehuis Tamar in Lommel, gerund door de Zusters Kindsheid Jesu, alias de ‘blauwe nonnen’. Ongewenst zwangere vrouwen werden er ‘opgevangen’ en naar Frankrijk gebracht om daar anoniem te bevallen. De baby’s werden van de vrouwen afgenomen en verkocht aan adoptieouders. De vrouwen moesten in een textielatelier werken om hun schuld af te lossen en werden mishandeld en misbruikt. Tamar is een exacte kopie van de Magdalene laundries uit Ierland. De film Small Things Like These van Tim Mielants en Cillian Murphy had zich ook in Lommel kunnen afspelen.
“Iemand zou eens moeten nagaan wat er met al die kinderen uit door nonnen gerunde tehuizen gebeurd is.
- Hoeveel van de baby’s van toen zijn er nog in leven?
- Waar wonen ze nu?
- Als ze dood zouden zijn, waar liggen ze dan begraven?
- Zijn daar lijsten van te vinden?
- Wat als er dan een groot verschil opduikt?
- Wat als dan zou blijken uit bijvoorbeeld archieven van de kerk dat honderden gestorven kinderen nooit officieel begraven zijn?
“Al die tuinen van de vroeger door nonnen geleide tehuizen zouden eigenlijk moeten worden afgegraven. Alleen zijn veel van die plekken inmiddels volgebouwd.”
U beschrijft precies wat de Ierse amateurhistorica Catherine Corless in 2014 in haar stad Tuam ondernam. Ze spitte archieven uit, sprak met getuigen en reconstrueerde het leven in het door nonnen gerunde weeshuis. Haar onderzoek bracht aan het licht dat tussen 1925 en 1961 de nonnen 796 dode kinderen in het riool hadden gedumpt. Net als in Lommel kwamen ongewenst zwangere vrouwen en tienermeisjes er ‘discreet’ bevallen. Na de bevalling moesten ze een tijdlang in het weeshuis blijven, om er voor hun baby te zorgen en gratis te werken. De ‘wezen’ werden later verkocht. Baby’s en kinderen die aan ondervoeding en ontbering stierven, verdwenen in het riool.
“Het katholieke Ierland is vergelijkbaar met het katholieke Vlaanderen. Ierland ademde priesters en nonnen, net als Vlaanderen.
“De nonnen gedroegen zich net hetzelfde in Ierland als in Vlaanderen, met hun wasserijen.
“Small Things Like These is inderdaad een prachtige film. Hij toont de realiteit.”
Wat ik ook schokkend vind: de nonnen die kinderen mishandelden en misbruikten behoorden vooral tot kloosterordes die ziekenhuizen bouwden. In het Limburgse Zelem waren het de Zusters van Sint-Vincentius a Paolo. De Zusters Kindsheid Jesu van Lommel baatten ook een ziekenhuis uit en de nonnen van het weeshuis van Tuam behoorden tot de congregatie Bon Secours, de zusters van ‘de Goede Zorgen’.
“Dat klopt. In West-Vlaanderen waren dat dan de Zusters van het Geloof. Die hadden een soort van vrijgeleide. Ze stonden boven de wet en moesten nergens rekening mee houden. Dat zit nog altijd in de hoofden van de huidige bisschoppen en oversten.
“Toen Luc Terlinden in juni 2023 tot aartsbisschop benoemd werd, zat hij in de juiste positie om te beslissen: ‘We beginnen met een schone lei.’
“Maar de eerste die hij bedankte, was Godfried Danneels: ‘Ik ben zo blij dat ik kan voortzetten wat Danneels heeft opgebouwd.’
“Aan zijn meest recente voorganger, Jozef De Kesel, maakte hij minder woorden vuil. Terwijl die wél iets heeft willen doen.”
In maart van dit jaar interviewde ik Luc Terlinden. Hij was net op de rooster gelegd door de parlementaire onderzoekscommissie. Ik vroeg hem waarom hij niet zelf het initiatief nam om klare wijn te schenken over het historische misbruik. Waarom liet hij zijn archieven niet doorlichten? ‘Het moet van de klachten van de slachtoffers in ons opvangpunt komen’, antwoordde hij. Zolang die archieven niet worden opengegooid en door buitenstaanders worden onderzocht, blijft het misbruikprobleem toch alleen maar etteren?
“Zeker, en als je dan voor seksueel misbruik veroordeelde priesters ook nog eens op de verkiezingslijst voor je adviesraad zet, is dat niet jouw fout wanneer dat uitkomt, maar die van je secretaris.
“Wat voor een organisatie ben je eigenlijk als je de verantwoordelijkheid voor je eigen beleid in de schoenen van je werknemers schuift?
(In mei belandden drie veroordeelde daders op de kieslijst voor de priesterraad van Luc Terlindens aartsbisdom Mechelen-Brussel.
Een ‘administratieve fout’, volgens het aartsbisdom, red.).
“De kerkelijke gezagsdragers hebben het lastig met de waarheid. In de Bijbel staat nochtans: ‘De waarheid zal u vrijmaken.’ Maar ze blijven ondergronds, laten zich niet kennen en veroordelen zo zichzelf.
“Nooit zullen ze in hun archieven laten kijken, we zullen zelfs nooit te weten komen waar die zich bevinden.
“Af en toe sturen ze ons met een kluitje in het riet, zoals bij Operatie Kelk, toen een onderzoeksrechter een graf liet openbreken in de kathedraal van Mechelen (het graf van kardinaal Mercier, red.). Achter je rug lachen ze je dan uit.
“Weet u wat ik graag nog zou meemaken? Dat de échte geschiedenis van de kerk volledig wordt blootgelegd door een objectieve geschiedschrijver die zijn pen vastpakt en van nul begint.
“Hij mag gerust teruggaan tot diep in de middeleeuwen, maar voor de overlevers volstaat wellicht de objectieve beschrijving van het kerkelijk misbruik van de voorbije decennia.
“Mocht de kerk daartoe bereid zijn en de volle medewerking verlenen, zou dat alleen maar getuigen van respect voor de overlevers die er nu nog zijn. Met het verstrijken van de tijd worden dat er steeds minder.
“Het is toch niet zo moeilijk om archiefkasten open te gooien en door wetenschappers te laten onderzoeken? Integendeel, dat is zelfs zeer eenvoudig.
“De bisschoppen hoeven zich persoonlijk niet schuldig te voelen, want ze waren zelf niet de daders.
“Uit hun terughoudendheid om tot actie over te gaan en de realiteit onder ogen te zien, kan ik alleen maar concluderen dat er nog iets anders speelt. Dat er nóg ergere dingen te vinden zijn.
“Maar ze moeten zich geen illusies maken: ooit komen die naar boven.”
In Zusters zonder liefde teken ik een verhaal op dat zich tot eind 2023 afspeelde.
Sam is vandaag 13 jaar. Hij is geboren met een fysieke beperking en werd in 2017 door een jeugdrechter in een West-Vlaams internaat van de Zusters van Liefde geplaatst. Sams ouders worstelen met verslaving en konden niet voor hem zorgen. Zijn leefgroepbegeleidster, een jonge non, noemde hem in het internaat consequent ‘speekselbek’. Als hij in zijn bed plaste, werden de natte lakens in zijn gezicht geduwd. Sam werd geslagen en geschopt.
In sommige weekends werd Sam opgevangen door pleegouders. Zij trokken in 2021 aan de alarmbel. In opdracht van Pleegzorg volgde er een belevingsonderzoek door een psycholoog.
De conclusie was glashelder: de jongen kampte met zelfmoordgedachten en moest zo snel mogelijk weg uit dat internaat. Maar de jeugdrechtbank negeerde dat advies met als argument: na zes jaar was het internaat Sams thuis geworden.
“Verschrikkelijk”, reageert Rik Devillé. “Het blijft maar duren.
“Zeker in West-Vlaanderen en Limburg vinden ze dat ze nog steeds boven de samenleving staan.”
Sams leefgroepbegeleidster heeft zelf een getraumatiseerd verleden. Ze kwam als kind in hetzelfde internaat terecht, waar ze door de Zusters van Liefde gerekruteerd werd.
“Alleen al de manier waarop meisjes vroeger non werden, was niet oké. Jammer genoeg is dat nog steeds zo. Die meisjes worden gehersenspoeld en thuis weten ze niet wat er aan de hand is.
“Halverwege de jaren negentig schreef ik mijn boek Het Werk, een katholieke sekte, over het door de Vlaamse Julia Verhaeghe gestichte genootschap Opus Christi Regis, ‘Het Werk van Christus Koning’.
“Wat u nu vertelt, doet mij terugdenken aan wat ik indertijd met Het Werk meemaakte. Het is juist hetzelfde systeem.”
Kwamen er in 2024 nog veel mensen bij u getuigen?
“Sinds Godvergeten kwamen er honderden getuigenissen bij, we naderen de tweeduizend. Er zitten ook een paar dossiers bij over niet-verjaarde feiten.
“Wij adviseren mensen altijd om bij de politie klacht in te dienen, ook als het om verjaarde feiten gaat. Als een dader een veelpleger over langere tijd is, kan zo’n klacht heel belangrijk zijn. Ik blijf ook altijd bij mensen aandringen en bel ze op: ‘Heb je nu al klacht ingediend? Doe dat toch maar.’”
Hebben we de kerk nog nodig?
“Zeker niet de instelling zoals ze nu is: dat is een rem op de samenleving.
“In de Bijbel vind je mooie ideeën, vooral dan in het Nieuwe Testament.
“Rond deze tijd worden we overspoeld met online bestelde pakjes. Wat voor impact heeft dat op onze ecologie?
“Over dat soort van thema’s heeft het christendom veel te vertellen en daar zou de kerk ook iets wezenlijks kunnen aan toevoegen.
“Ik vond het parochiewerk altijd heel tof. Ik zag in mijn toenmalige parochie in Buizingen fantastische dingen gebeuren. Nog steeds: als ik daar kom, sta ik te kijken van wat die mensen allemaal organiseren.
“Zij zijn niet met de theologie van de Heilige Drievuldigheid bezig, maar met ecologie, armoede, bewustmaking. Er is een buurthuis, een sociale dienst en er wordt geïnvesteerd in de begeleiding van de buurthuiswerkers.
“Daar gaan de financiën van de parochie Buizingen naartoe. Niet naar Rome.
“Juist dat engagement hebben we in deze moeilijke tijden broodnodig. Als je ziet wat er vandaag allemaal in de wereld gebeurt, met Rusland en Amerika…
“Soms word ik door pessimisme overvallen. Ik durf het bijna niet uit te spreken, maar ik ben blij dat ik al 80 ben. Wat eigenlijk niet normaal is.”
Mijn volwassen kinderen twijfelen er sterk aan om in deze tijd van klimaatverandering en oorlog kinderen op de wereld te zetten. Ik begrijp hen, ook al lijkt het me fijn om opa te worden.
“Ik begrijp hen ook. Vroeger was ik altijd blij met een geboorte. Nu denk ik: wat moet die jongen of dat meisje allemaal nog meemaken? We mogen daar niet aan toegeven, ik weet dat wel. Maar ik betrap mezelf op die gedachte.”
Gelooft u nog in God?
“Ik geloof niet in een wezen dat daar ergens zit en is. Nee, ik geloof in figuren waar ik me aan kan optrekken, zoals Jezus. Hij is een voorbeeld voor mij. Maar ik ben niet iemand die alles wil vastzetten.
“Is er leven na de dood? Oké. Wat als er geen blijkt te zijn? Ook oké.”
U bent niet bang voor het grote niets?
“Nee en ook al zou ik bang zijn, dat helpt toch niet. Het einde komt toch, het heeft geen zin om daarover te speculeren. Het is zoals het is.”
Beeld Rebecca Fertinel
VRT NWS
Ingrid Schildermans en Ibbe Daniëls
Lees ook
Lees alle berichten in deze categorie
Wie vragen heeft of hulp zoekt bij seksueel grensoverschrijdend gedrag, misbruik of geweld kan terecht bij hulplijn 1712
Bron: De Morgen