Ooit haalde hij één miljoen voorkeurstemmen. Ooit leerde hij zijn volk dat de Grondwet geen vodje papier is. Het is vandaag 26 december 2024, tien jaar geleden dat Leo Tindemans, oud-premier en oud-burgemeester van Edegem, overleed. Zijn geest waart nog altijd door de Belgische politiek. “Niemand gunde zo’n stemmenkanon een succesvol premierschap.”
Marnix Int Panis – GVA
26 december 2024
Leestijd: 6 min
“10 jaar na zijn dood lijkt de ‘Tindemans-vloek’ dreigender dan ooit”
Als de naam Leo Tindemans je niets zegt, doet zijn bekendste uitspraak dat misschien wel:
“Voor mij is de Grondwet geen vodje papier.
Ik ga van deze tribune weg,
ik ga naar de koning en ik bied
het ontslag van deze regering aan.”
De dramatische manier waarop Leo Tindemans op 11 oktober 1978 de stekker uit zijn regering trok, tot grote verrassing van het parlement, zegt ongeveer alles over wie hij was als politicus. Principieel en charismatisch.
“Voor mij is de Grondwet geen vodje papier. Ik ga van deze tribune weg, ik ga naar de koning en ik bied het ontslag van deze regering aan”
Leo Tindemans
Op 11 oktober 1978
Tindemans, geboren in Zwijndrecht op 16 april 1922, doet in 1958 zijn intrede in de nationale politiek. Daarvoor was hij even journalist bij Gazet van Antwerpen.
Tindemans klimt snel op in de rangen van de toenmalige CVP (nu CD&V), van nationaal secretaris in 1958 tot Kamerlid in 1961 en minister van Communautaire Betrekkingen in 1968.
In die rol moet hij een van de grootste communautaire conflicten in de geschiedenis van ons land ontmijnen: de strijd om de splitsing van de Leuvense universiteit.
“Een mission impossible”, schrijft Tindemans later in zijn memoires. Toch legt hij samen met premier Gaston Eyskens (CVP) de basis van het federale België, met gemeenschappen en gewesten.
Stemmenkanon
Begin jaren zeventig gaat het land door een woelige periode. De economie slabakt, de communautaire spanningen lopen op.
Terwijl Belgische regeringen komen en gaan, rijgt Tindemans de functietitels aaneen.
Hij wordt in 1972 minister van Landbouw en Middenstand, in 1973 minister van Begroting en in 1974 eerste minister.
Dat jaar duiken overal in Vlaanderen campagneborden op met de slogan:
“Met deze man wordt het anders.”
Tindemans is op dat moment een ongeëvenaard stemmenkanon.
“De mensen hebben zijn sérieux en zijn rechtlijnigheid altijd enorm geapprecieerd. Bij spanningen hield hij altijd het compromis voor ogen”
Stefaan Fiers
Politicoloog (KU Leuven)
Bij drie nationale verkiezingen eind jaren zeventig laat hij records sneuvelen in zijn eigen arrondissement Antwerpen. En bij de Europese verkiezingen van 1979 haalt hij het grootste aantal voorkeurstemmen ooit in de Belgische geschiedenis.
“De man van één miljoen stemmen”, schrijven de kranten. “De mensen hebben zijn sérieux en zijn rechtlijnigheid altijd enorm geapprecieerd”, zegt Stefaan Fiers, politicoloog aan de KU Leuven en ‘Tindemans-kenner’.
“Tijdens zijn korte premierschap liepen de politieke spanningen hoog op, tussen links en rechts en tussen Walen en Vlamingen. In die context hield Tindemans altijd het compromis voor ogen.”
Egmontpact
Tussen 1974 en 1978 komt Tindemans aan het hoofd van twee regeringen.
Tindemans I en Tindemans II
De christendemocraat gaat op zoek naar een groot communautair compromis, wat resulteert in het Egmontpact.
Ook de regionalistische Volksunie zit voor het eerst mee aan tafel. Maar verregaande toegevingen voor Franstaligen in de rand rond Brussel roepen weerstand op, ook bij de CVP.
De Vlaamse partijvoorzitters willen het akkoord opnieuw onderhandelen. De Franstaligen weigeren. Tindemans vertrekt naar de koning en biedt zijn ontslag aan.
“Tindemans hield van Europa. Het kleine België kon maar sterk zijn in een sterk Europa. Dat was zijn voornaamste overtuiging”
Stefaan Fiers
Politicoloog (KU Leuven)
Het premierschap wordt uiteindelijk zijn politieke noodlot. Na het ontslag in 1978 moet de stemmenkampioen wijken voor partijvoorzitter Wilfried Martens.
De twee CVP-goden hebben een moeilijke band: Tindemans vindt dat zijn voorzitter hem in de steek heeft gelaten tijdens de onderhandelingen over het Egmontpact.
Het zal trouwens niet de laatste keer zijn dat een Belgisch premier overhoop ligt met zijn partijvoorzitter over het regeringsbeleid.
Vraag het maar aan Karel De Gucht en
Egbert Lachaert.
Europese droom
Tussen 1979 en 1992 wordt Martens premier van negen regeringen, waarvan vier met Tindemans als minister van Buitenlandse Zaken. Die rol zit hem als gegoten.
“De Belgische politiek was misschien een maatje te klein voor een staatsman als Tindemans. Hij stoorde zich mateloos aan de politique politicienne van de partijvoorzitters”, vertelt Fiers.
“Tindemans hield van Europa. Het kleine België kon maar sterk zijn in een sterk Europa. Dat was zijn voornaamste overtuiging.”
“Oom Leo was een enorm vriendelijk en aimabel man. Een principiële en koppige politicus, maar tegelijk een fijne grootvader voor zijn kleinkinderen”
Elke Tindemans (63)
Oud-senator voor CD&V
Leo Tindemans sloot zijn carrière af in het Europees Parlement.
“Daar lag zijn hart”, weet zijn nicht Elke Tindemans (63). Ook zij is politiek actief, dankzij ‘oom Leo’.
Elke is oud-senator voor CD&V en oud-schepen in Edegem, waar haar oom acht jaar lang burgemeester was, van 1965 tot 1973.
“Hij was een enorm vriendelijk en aimabel man. Een principiële en koppige politicus, maar tegelijk een fijne grootvader voor zijn kleinkinderen.
“Hij was drukbezet, uiteraard, dus we zagen mekaar niet veel. Maar hij heeft mij wel zijn liefde voor Europa en voor de christendemocratie meegegeven.”
De ‘Tindemans-vloek’
Tien jaar na zijn overlijden, op 26 december 2014, tekent de politieke erfenis van Tindemans zich af.
“Het Egmontpact blijft aan hem kleven als een mislukking. Tegelijk is een groot deel van dat akkoord later uitgevoerd”, zegt Fiers.
“De omvorming van de Senaat tot een reflectiekamer, bijvoorbeeld. Of de rechtstreekse verkiezing van regionale parlementen.
“Zijn enorme populariteit als politicus speelde hem zeker parten, zoals dat vaker gaat in de Belgische politiek. Niemand gunde zo’n stemmenkanon een succesvol premierschap.”
“Zijn enorme populariteit als politicus speelde hem zeker parten, zoals dat vaker gaat met sterrenkanonnen in de Belgische politiek”
Stefaan Fiers
Politicoloog (KU Leuven)
Ook de twee grootste Belgische stemmentrekkers na Tindemans, Yves Leterme (CD&V) en Bart De Wever (N-VA), weten ondertussen dat electorale macht niet gelijkstaat aan politieke macht.
De eerste trok in 2007 naar Hertoginnedal met grote communautaire principes en 800.000 voorkeurstemmen op zijn naam. Maar in de maanden daarop reed hij zich vast in het moeras van de Belgische politiek.
Of de ‘Tindemans-vloek’ ook Bart De Wever treft, moet straks blijken aan de onderhandelingstafel.
© WDK, Jean Guyaux, Fotomontage GVA
Lees ook
Klik op de hyperlink en lees veel meer
berichten over Edegem
Bron: GVA