Bieke Purnelle vraagt zich af of we allemaal ziende blind waren, toen Elon Musk jaren geleden al de strijd aanging met zijn eigen Tesla-werknemers, daarna met zijn strategische speeltjes invloed zocht en ten slotte zoete broodjes ging bakken met radicaal-rechts.
Bieke Purnelle – De Standaard
10 januari 2025
Leestijd: 5 min
Misschien moeten we Elon Musk dankbaar zijn. De mensen geloven de dingen immers pas als ze ze in werkelijkheid zien gebeuren, en wie niet geloofde dat Musk een riskant sujet was, kan dat nu niet langer ontkennen.
Dat de man “compleet afgegleden” en “geradicaliseerd” lijkt, is voer voor een resem aan analyses, vaak oppervlakkig, meestal onvolledig en soms compleet naast de kwestie.
De Franse president Emmanuel Macron vroeg zich hardop af hoe het in vredesnaam mogelijk was dat de eigenaar van een van de grootste socialenetwerken ter wereld een internationale reactionaire beweging kon steunen en zich rechtstreeks kon bemoeien met democratische verkiezingen.
Ik vroeg me dan weer af hoe het mogelijk was dat Macron de afgelopen jaren blind had rondgedwaald.
Toen Musk in 2017 de strijd aanbond tegen zijn eigen Tesla-werknemers omdat ze dapper een vakbond probeerden op te richten, hoorden we Macron en zijn collega’s niet.
Twee jaar geleden nog werden tientallen Tesla-werknemers om die reden ontslagen. Er kraaide geen haan naar, want het ging niet over ons. Toch was het wel degelijk alarmerend.
Musk heeft nooit een geheim gemaakt van zijn afkeer voor werknemersrechten. Die belemmeren zijn opportuniteiten om rijker en machtiger te worden.
Het weerhield de politieke wereldtop er niet van om openlijk met de machtige man te flirten, gretig azend op een stukje van zijn macht en fortuin.
Invloed doet wonderen voor de tolerantie.
Sinds Musk Twitter kocht, werden 808 van de 971 verzoeken van regeringen om bepaalde accounts te censureren of op te schorten ingewilligd, een cijfer dat voor Musk rond de 50 procent schommelde en nu boven de 80 procent zweeft.
Ironisch voor een figuur die driftig met “vrije meningsuiting” zwaait. Die komt blijkbaar alleen hemzelf en zijn volgelingen toe. Wie hen bekritiseert, wordt vakkundig geweerd.
EU-leiders die nu verontwaardigd roepen dat ze klaar zijn met ’s mans politieke bemoeienissen, komen rijkelijk laat.
Wat hadden ze gedacht dat Musk zou doen met zijn strategische speeltjes, SpaceX en Starlink?
Wat hadden ze gedacht dat er zou gebeuren als ze cruciale instrumenten in privéhanden lieten belanden, waar ze buitengewoon gevaarlijk kunnen worden?
Dachten ze echt dat Musks toenemende invloed niet vroeg of laat een probleem zou vormen?
De meest gestelde vraag blijft waarom Musk zo openlijk en agressief met extreemrechts dweept en zijn toenemende invloed inzet om democratische processen te verstoren.
Misschien is het antwoord prozaïscher dan we vermoeden.
Misschien doet Musk gewoon wat hem persoonlijk het beste uitkomt: de kant kiezen waar hij de grootste winstkansen ziet.
Een hebberige multimiljardair heeft alleen maar te winnen bij beleid dat de rechten van werknemers inperkt en kapitaal bevoorrecht.
Laat dat nu toevallig radicaal-rechts beleid zijn.
Het is geen toeval dat Giorgia Meloni, die graag vol bewondering diep in de blauwe kijkers van Musk staart, meteen na haar aanstelling de werkloosheidsuitkeringen van honderdduizenden gezinnen schrapte.
Veel Italianen zien zich intussen genoodzaakt eender welk onderbetaald werk te aanvaarden en tomaten te plukken voor een luttele drie euro per uur. De bedrijven klagen niet.
Natuurlijk had Meloni nooit de verkiezingen gewonnen als ze letterlijk had gezegd dat ze de werkloosheidsuitkeringen zou schrappen, of als ze had bekend dat ze voornamelijk het kapitaal wil beschermen.
Radicaal-rechtse leiders zijn niet dom. Ze weten duivels goed dat je kiezers voor je wint door zondebokken aan te wijzen voor de ellende die mensen treft.
Die zondebokken bevinden zich nooit in een privéjet of een penthouse, maar in de zweterige plooien van de samenleving.
Het radicaal-rechtse discours heeft een helder afgelijnde en weerloze “andere” nodig, aan wie alles wat verkeerd loopt, kan worden toegeschreven.
Verkiezingen win je door te beloven dat je migranten zult deporteren, niet door te zeggen dat je uitkeringen zult schrappen of werknemersrechten zult inperken.
Nadat je die verkiezingen hebt gewonnen met die eerste belofte, kun je ongehinderd het tweede doen en zo de steun van je kapitalistische bondgenoten bestendigen.
Het is briljant in z’n eenvoud. De achterliggende ideologie kan de oligarchen wellicht niet zo gek veel schelen. Ze is hooguit een middel om hun invloed te bestendigen en uit te breiden, om vervelende obstakels als vakbonden, arbeidsrecht, wetten en belastingen te omzeilen.
Dat is wat er gebeurt als je mensen zonder democratische legitimiteit ongebreidelde ruimte, invloed en macht geeft. Vroeg of laat worden ze ongrijpbaar en krijgen ze last van expansiedrang.
Plutocratie komt niet opzichtig en gillend aangerend, maar sluipt binnen als een dief in de nacht.
Misschien moeten we het debat over excessieve rijkdom en grote ongelijkheid eens vanuit dat perspectief beschouwen in plaats van mensen die het bestaan van miljardairs problematiseren van afgunst te verdenken.
Het boeit echt niet hoeveel patserbakken Musk, Jeff Bezos en Mark Zuckerberg hebben staan.
Wat boeit, of zou moeten boeien, is dat ze vroeg of laat allemaal bij politici aan tafel schuiven met gunsten en verzoekjes.
Wie veel te geven heeft, zet dat vlot om in politieke invloed.
Het beste argument tegen excessieve rijkdom is niet dat ze de sociale rechtvaardigheid aantast, maar vooral dat ze tot concentratie van macht leidt en een gevaar inhoudt voor de democratie en haar processen.
Wie het nu nog niet gelooft, is ziende blind.
Bieke Purnelle is freelanceschrijver en directeur van Rosa, kenniscentrum voor gender en feminisme.
© Evan Vucci/ap
Lees ook
Klik op de hyperlink
en ontdek meer berichten van
Bron: De Standaard