Ilja Leonard Pfeijffer houdt Europa een spiegel voor. Deze week richt hij zijn blik op de Verenigde Staten. Hij vergelijkt de huidige situatie met de spanningen tussen het oude Athene en Sparta. ‘Er is een nieuwe era ingeluid waarin masculiene energie als vanouds de wereld bestiert.’
Ilja Leonard Pfeijffer – De Morgen
8 februari 2025
Leestijd: 10 min
‘Over de opmars der ‘Spartanen’
‘De doodsklok luidt voor alles wat als softe, ontaarde waanzin wordt gezien’
Al geruime tijd voordat zij daadwerkelijk met elkaar in oorlog raakten, waren Athene en Sparta de bakens van contrasterende levensstijlen en ideologieën.
Het democratische Athene was een open samenleving, waar voor de vrijheid van het individu betaald werd met de prijs van de geringe daadkracht van een overlegcultuur, terwijl de Spartaanse dubbelmonarchie was ingericht op maximale slagkracht en militaire efficiëntie.
Athene was een broeinest voor kunst en filosofie, waar nieuwe ideeën de tradities ondergroeven, terwijl de moraal en mores van de voorvaderen in Sparta met het zwaard werden verdedigd.
Toen een Atheense redenaar en sofist Sparta bezocht, trachtte hij het ijs te breken door in bloemrijke volzinnen te vragen wie als de beste en lovenswaardigste van de Spartanen werd beschouwd.
“Degene die het minst op u lijkt”, kreeg hij als antwoord.
Toen hij de Spartanen vervolgens voor de voeten wierp dat zij geen cultuur hadden, zeiden ze: “Dat klopt. Wij zijn de enigen van de Hellenen die niet door jullie praatjes zijn gecorrumpeerd.”
Athene was in Spartaanse ogen soft en gedegenereerd door toedoen van kunst en cultuur en ondermijnend vrijblijvende gedachtespinsels en opruiende praatjes van een verworden elite.
Het is die reputatie die Perikles in zijn beroemde rede voor de gevallenen aan het einde van het eerste jaar van de oorlog tracht te weerleggen met de dubbele paradox, die op de muur van het vroegere Akropolis-museum gebeiteld was:
‘Philokaloûmén te gàr met’ euteleías kaì philosophoûmen áneu malakías’.
Wij cultiveren pracht met efficiëntie en wijsheid zonder slapte. Wij houden van schoonheid zonder doelloosheid te idealiseren en wij filosoferen zonder te vervallen tot krachteloze aarzelingen en broosheid.
Maar uit het feit dat Perikles de noodzaak voelde om dit als trotse claim te benoemen, blijkt dat het geenszins vanzelfsprekend werd geacht dat softe liefde voor kunst en filosofie verenigbaar was met het stoere mannelijke ideaal van daadkracht.
Het antagonisme tussen Athene en Sparta als symbolen van een progressieve en conservatieve levensstijl en ideologie kan worden beschouwd als een metafoor voor de cultuurstrijd die woedt in onze landen, waarbij Athene staat voor het woke ideaal van gelijkheid en Sparta voor goede ouderwetse masculiene dadendrang.
Gejuich in de Vooruit
Toen ik mijn historische roman over Alkibiades aan het schrijven was en was beland bij het hoofdstuk waarin ik moest vertellen over het verblijf van mijn Atheense held in Sparta, merkte ik dat Sparta nauwelijks te googelen valt.
De zoekresultaten worden vervuild met talloze links naar extreemrechtse organisaties die het antieke Sparta als voorbeeld en inspiratiebron beschouwen. Soms noemen zij zich ook Spartanen.
Toen ik daarentegen voor een uitverkochte zaal in De Vooruit zei dat Gent het Athene van België was, barstte het progressieve, literatuur minnende publiek uit in gejuich.
Toen ik datzelfde compliment maakte in Leuven, vond het publiek aldaar het even prachtig en vervolgens werkte het net zo goed voor de verzamelde progressieve lezers van Tongeren, Beveren, Mechelen, Turnhout en Genk.
Wij zijn Athene. De anderen zijn Spartanen.
Op 5 januari jongstleden vond in het Beverly Hilton in Beverly Hills, California, de 82ste editie plaats van de uitreiking van de Golden Globes.
De ceremonie werd gepresenteerd door Nikki Glaser. In haar openingsmonoloog zei zij dat zij bijzonder opgewonden was om de gastvrouw te mogen zijn van zo’n fantastisch publiek.
“Jullie zijn allemaal zo beroemd”, zei ze. “Jullie zijn allemaal zo getalenteerd en zo machtig. Jullie kunnen alles – behalve het land vertellen op wie het moet stemmen.”
Na het ongemakkelijke gegrinnik voegde zij hieraan toe: “Maar oké, volgende keer beter – als er een volgende keer komt.”
Uitgespeeld
In een behartigenswaardig opiniestuk getiteld ‘Bezweringen helpen niet meer’ in de Nederlandse krant NRC van 17 januari citeert Bas Heijne die grap, die zoals de beste grappen even goed als ongemakkelijk was, omdat die volgens hem de waarheid onthult dat de progressieve elite, die in het Beverly Hilton verzameld was, haar invloed is kwijtgeraakt. Zij is uitgespeeld. Zij heeft verloren.
‘Het leek ook zo gemakkelijk’, schrijft Heijne.
‘In de aanloop van de Amerikaanse presidentsverkiezingen was de inzet immers de democratie zélf geweest. De Amerikaanse celebrity’s hadden, zo leek het, nog nooit zo het gelijk aan hun kant gehad.
‘Je kon nog zo rechts en conservatief zijn, je kon nog zo’n hekel hebben aan het vastgelopen politieke establishment, maar je moest wel blind als een mol zijn om te denken dat je land – en de wereld – met Donald Trump in goede handen was.
‘Maar de massaal gedeelde spot over zijn krankjorume uitspraken (“They are eating the dogs!”), het schandaal van zijn chronisch criminele gedrag, de rode vlaggen met betrekking tot zijn antidemocratische agenda – het heeft allemaal niets uitgehaald.
‘Zelfs Taylor Swift maakte het verschil niet.’
- Terwijl Trump intussen dagelijks zijn beloften waarmaakt en met een efficiëntie die hij tijdens zijn eerste termijn nimmer aan de dag heeft weten te leggen een meedogenloos rampzalig beleid voert
- Terwijl zijn Raspoetin Elon Musk in ijltempo de federale staat aan het ontmantelen is
- Terwijl de eerste overijverige Republikein al heeft voorgesteld om het 22ste amendement te wijzigen en een derde presidentstermijn mogelijk te maken,
mag het als het verbazingwekkendste en verontrustendste feit worden beschouwd dat er nauwelijks sprake is van verzet.
In Amerika is de angstige stilte neergedaald die de ochtend na de revolutie kenmerkt.
Ik las het op meerdere plekken in verschillende bewoordingen. De openbare gelatenheid weerspiegelt de lijdzaamheid van verliezers die beseffen dat zij hebben verloren.
Een nieuwe realiteit is ingetreden, waarnaar men zich te voegen heeft.
Uitgemoord
Athene verloor de grote oorlog tegen Sparta. Ook de dichters en filosofen moesten toezien hoe de Spartanen op de zestiende dag van de maand mounychion in het jaar waarin Alexias archont was in triomf de haven van Peiraieus binnenvoeren, de stad overnamen en de fluitmeisjes optrommelden om feestmuziek te spelen terwijl zij de Lange Muren afbraken, die decennialang het symbool waren geweest van de onaantastbaarheid van de stad, haar verbintenis met de wereld en haar democratische zelfbewustzijn.
“Jullie zijn zo beroemd”, zou een stand-up comedian toen hebben kunnen zeggen tegen de gecultiveerde elite van Athene, “zo getalenteerd en zo machtig. Er is niets wat jullie niet voor elkaar krijgen.”
Het schrikbewind van de door de Spartanen geïnstalleerde regering duurde kort, maar lang genoeg om een groot deel van de stad uit te moorden.
In de Verenigde Staten wordt niet alleen de overheid afgebroken op de feestelijke klanken van ‘YMCA’ van The Village People, maar ook en vooral de ideologie van de verslagen culturele elite.
Alles wat riekt naar gelijkheid, inclusiviteit en wokeness wordt triomfantelijk afgeschaft, kapotgemaakt, vertrapt en verboden.
Er is verordonneerd dat er vanaf nu nog slechts twee onveranderlijke seksen bestaan. Antidiscriminatieprogramma’s worden opgedoekt. Websites worden veranderd of uit de lucht gehaald. En dit zal met zekerheid slechts een schuchter begin blijken.
Er is een nieuwe era ingeluid waarin masculiene energie, zoals de lafaard Zuckerberg dat noemde om bij Trump in het gevlij te komen, als vanouds de wereld bestiert
De Spartanen hebben gewonnen en ze maken korte metten met de softheid. Er is een nieuwe era ingeluid waarin masculiene energie, zoals de lafaard Zuckerberg dat noemde om bij Trump in het gevlij te komen, als vanouds de wereld bestiert.
Het zou naïef zijn te denken dat deze omwenteling tot Amerika beperkt blijft.
Toen Viktor Orbán in mei 2023 gastheer was van de extreemrechtse Conservative Political Action Conference was het conferentieterrein uitgeroepen tot ‘No woke zone’. Sommige Europese politici die daar hun opwachting maakten, zijn thans aan de macht en anderen zijn bezig aan een opmars in de peilingen.
De verkiezingsoverwinning van Trump heeft de extreemrechtse bewegingen in Europa een gigantische morele steun in de rug bezorgd, om nog maar te zwijgen van de concrete, praktische steun in de rug die Musk hun geeft.
Dankzij Trump blaken zowel de extreemrechtse politici als hun kiezers van het zelfvertrouwen. Overal zijn de Spartanen in opmars en zij luiden alvast de doodsklok voor alles wat zij softe, gedegenereerde, ontaarde waanzin vinden.
De oorlog die wij Atheners aan het verliezen zijn, als we die niet al hebben verloren, is niet alleen een gevecht om het behoud van democratische instituties, die de waarborgen zijn van de rechtsstaat, maar ook en vooral een culturele strijd waarin het verleden wraakzuchtig uit is op vernietiging van al onze kwetsbare recente verworvenheden.
Emancipatie van vrouwen wordt beantwoord met herboren militante masculiniteit, het verbod op racisme wordt weggehoond door wit superioriteitsgevoel, transgender personen worden afgeschaft, vreemdelingen worden gedeporteerd en solidariteit met zwakkeren moet plaatsmaken voor het natuurrecht van de sterkste.
Dit alles zal gebeuren onder het trotse vaandel van de vrijheid, zoals de Spartanen beweerden dat zij opkwamen voor de vrijheid van alle Hellenen, want het idee achter de machtsgreep van de hardvochtigen is dat zij niet langer zullen accepteren dat een ander hun vrijheid begrenst met spelregels die bepalen wat wenselijk, acceptabel of politiek correct is, om maar te zwijgen van al dat gezeik over koolstofdioxide, stikstof en klimaat.
Woest aantrekkelijk
Het is die belofte van bevrijding die extreemrechts voor veel kiezers woest aantrekkelijk maakt.
We hebben lang gedacht – en velen denken dat nog steeds – dat de opkomst van Trump en trawanten een ongelukje is, dat hun kiezers ondanks hen op hen stemmen uit onwetendheid of balorigheid en dat het volk, als het maar beter zou weten wat het echt wil, met zekerheid iets anders zou willen.
Mensen kiezen niet uit domheid voor fascisme, maar wel omdat ze geloven in de belofte van bevrijding die de conservatieve opstand belichaamt
Het is tijd om te beseffen dat dit een misvatting is. Mensen kiezen niet uit domheid voor fascisme, ze kiezen voor fascisme omdat ze geloven in de belofte van bevrijding die de conservatieve opstand belichaamt.
Ons verzet moet zich gaan verhouden tot die nieuwe realiteit in plaats van te blijven hangen in bevoogdende waarschuwingen over de teloorgang van de democratie en de rechtsstaat.
Wat op het spel staat, is:
de vraag of de periode van emancipatie, radicaal beleden gelijkheid en wokeness een kortdurende uitzonderingstoestand zal blijken in de geschiedenis.
Het alternatief, waarvoor wij thans moeten strijden, is dat het herboren geloof in het recht van de sterkste een korte onderbreking inluidt van een onontkoombaar beschavingsproces.
Lees ook
Klik hier of op de hyperlinks hieronder
en vind andere berichten van
Bron: De Morgen