De opgave waarvoor Europa zich ziet gesteld, is niet alleen dat het zich zonder Amerika tegen Rusland zal moeten verdedigen, maar ook dat het zich tegen Amerika zal moeten verdedigen, schrijft Ilja Leonard Pfeijffer. Het wordt dan ook de hoogste tijd om met zelfvertrouwen te worden wie Trump vreest dat we zijn.
Ilja Leonard Pfeijffer – De Morgen
8 maart 2025
Leestijd: 10 min
Het zou kunnen worden beschouwd als een van de grootste oorlogsmisdaden die tijdens de Peloponnesische Oorlog zijn begaan.
Thucydides geeft aan het slot van het vijfde boek van zijn verslag van de oorlog een opvallend uitgebreide beschrijving van de gebeurtenis om zijn lezers te doordringen van de mechanismen van machtsmisbruik die aan deze gruwelijke episode ten grondslag lagen.
In de zomer van 416 v.Chr. besluit Athene om het nietige eiland Melos in te lijven, dat de Atheners nooit iets had misdaan en dat tot dan toe neutraal was geweest in het conflict tussen Athene en Sparta.
Athene had hun neutraliteit tot dan toe gerespecteerd, maar achtte het moment gekomen waarop de Atheense tolerantie met betrekking tot Melos als een teken van zwakte zou kunnen worden gezien.
De Atheners stuurden een imposante militaire overmacht naar Melos, waarna zij de onderhandelingen openden voor een vredesakkoord, dat wat hen betrof, neerkwam op de onmiddellijke onvoorwaardelijke overgave van de Meliërs.
De Meliërs zeiden dat een dergelijk akkoord onrechtvaardig zou zijn.
“Recht en onrecht zijn irrelevante begrippen in deze context”, antwoordden de Atheners.
“Rechtvaardigheid mag gelden onder gelijken. In de huidige situatie geldt een andere waarheid en die is dat wie sterk is, doet wat hij wil, terwijl wie zwak is, ondergaat wat hij moet ondergaan.
“Het is noodzakelijk voor het behoud van ons imperium dat onze kracht op de eilanden wordt gevreesd en dat er op de eilanden, waar men goede redenen heeft om zich tegen ons te verzetten, niet gesproken wordt over het lot van één eiland dat hoop op onafhankelijkheid zou kunnen rechtvaardigen.”
“Als er op de andere eilanden kennelijk zoveel goede redenen zijn om tegen jullie imperium in verzet te komen, zou het wel van onacceptabele lafheid getuigen als wij niet bereid zouden zijn om er alles aan te doen om te voorkomen dat wij in jullie imperium worden ingelijfd”, zeiden de Meliërs.
“Het zou van dwaasheid getuigen als jullie niet bereid zouden zijn om in te zien dat er geen manier is om dat te voorkomen”, zeiden de Atheners.
“Het dilemma waarvoor jullie gesteld staan, is niet de keuze tussen lafheid of dapperheid, maar de keuze tussen zelfbehoud en totale vernietiging.”
Als slaven verkocht
Toen de Meliërs zeiden dat ze op de goden vertrouwden, antwoordden de Atheners:
“Het recht van de sterkste is een natuurwet waaraan zelfs de goden gehoorzamen. Wij hebben deze wet niet bedacht. Hij bestond al lang voordat wij op het toneel verschenen en hij zal lang nadat wij verdwenen zijn nog steeds bestaan. Wij hebben deze wet in de goddelijke en menselijke natuur aangetroffen en maken er tijdelijk gebruik van, dat is alles.”
De Meliërs weigerden tot een akkoord te komen. Na een kort beleg werd hun staat in januari van het jaar 415 v.Chr. door de Atheners vernietigd.
Alle mannelijke inwoners van het eiland werden ter dood gebracht en de vrouwen en kinderen werden als slaven verkocht.
Het voornaamste verschil tussen deze onderhandelingen van Athene met Melos, zoals door Thucydides genotuleerd, en de ontluisterende ontmoeting van president Volodymyr Zelensky van Oekraïne met president Donald Trump en vicepresident J.D. Vance van de Verenigde Staten op vrijdag 28 februari 2025 in de Oval Office van het Witte Huis in Washington was stilistisch.
Trump en Vance konden niet tippen aan de welsprekendheid van de Atheense onderhandelaars.
In hun streven om Zelensky voor het oog van de televisiecamera’s te vernederen, lieten zij hem nauwelijks aan het woord, terwijl de Atheners tijdens hun intimidatie tenminste nog het fatsoen betrachtten om de Meliërs te laten uitpraten.
Alle overige verschillen tussen beide situaties, die bijna tweeënhalf millennia van elkaar zijn gescheiden in de tijd, verbleken bij het overeenkomstige principe dat aan beide ten grondslag ligt.
Anders dan Athene is Amerika niet de agressor, akkoord, maar de overgave die Amerika van Oekraïne eist, is ingegeven door Amerikaanse hebzucht met betrekking tot de Oekraïense bodemschatten die een agressor waardig zijn.
De voornaamste en schokkendste overeenkomst is dat het principe van rechtvaardigheid irrelevant wordt verklaard.
“We moeten het slachtoffer en de agressor in deze verschrikkelijke oorlog niet met elkaar verwarren”, zei de aanstaande Duitse bondskanselier Friedrich Merz terecht.
“In Trumps wereld, die de nieuwe Amerikaanse realiteit is, geldt slechts het recht van de sterkste.
“You don’t have the cards”, zei Trump.
Wie sterk is, doet wat hij wil, terwijl wie zwak is, ondergaat wat hij moet ondergaan.
De VS naaien
De voorgeschiedenis van deze ontmoeting, die acht minuten televisie opleverde die de wereld schokten, maakte al eerder duidelijk dat de Verenigde Staten van Amerika, na een eeuw waarin zij zich in elk geval in woord en af en toe ook in daad hebben opgeworpen als hoeders van vrijheid, democratie en rechtvaardigheid, onder het nieuwe regime van Trump elke pretentie van moraliteit hebben laten varen en dat zij het recht eerder als een hindernis beschouwen dan als een nastrevenswaardig principe.
Terwijl de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio het Russische isolement ophief en de positie van de agressor legitimeerde door op dinsdag 18 februari in Riyad op voet van gelijkheid in gesprek te gaan met zijn Russische ambtgenoot Sergej Lavrov, verklaarde Trump dat Oekraïne schuld draagt aan de bloedige oorlog en dat Zelensky een dictator is die niet democratisch is verkozen.
Zelensky wees er in een reactie terecht op dat deze visie een echo was van Russische propaganda.
Op maandag 24 februari 2025, drie jaar na de Russische invasie van Oekraïne, stemden de Verenigde Staten samen met onder andere Rusland, Wit-Rusland, Noord-Korea, Hongarije en Israël tegen VN-resolutie ES-11/7, die de territoriale integriteit van Oekraïne herbevestigde en de onmiddellijke terugtrekking eiste van alle Russische troepen.
De Verenigde Staten dienden hun eigen resolutie in, waarin werd opgeroepen tot een wapenstilstand, maar na een amendement dat een verwijzing naar de Oekraïense soevereiniteit toevoegde aan de tekst, zagen zij zich gedwongen om zich bij hun eigen resolutie van stemming te onthouden.
Mede met het oog op deze voorgeschiedenis kwam de Hoge Vertegenwoordiger van de Europese Unie voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid en tevens vicevoorzitter van de Europese Commissie, Kaja Kallas, na de desastreus verlopen bijeenkomst van 28 februari in een korte verklaring tot de volgende, even terechte als verregaande conclusie:
“Vandaag is het duidelijk geworden dat de vrije wereld een nieuwe leider nodig heeft. Het is aan ons Europeanen om deze uitdaging aan te gaan.”
Dit is waar, maar de opgave waarvoor Europa zich thans gesteld ziet is nog groter dan dat.
De uitdaging is niet alleen dat Europa de rol van hoeder van vrijheid en recht van de Verenigde Staten moet overnemen.
Zelfs met de toevoeging dat Europa niet langer kan rekenen op de Amerikaanse steun voor verdediging van zijn territoriale integriteit, is de omvang van de uitdaging nog niet volledig omschreven.
De voormalige minister van Europese Zaken van Portugal, Bruno Maçães, schreef:
“Bekijk de hele video van de ontmoeting in de Oval Office. Wat je ziet, is een diepe haat voor Oekraïne en Europa. Dat is de essentie van wat er is gebeurd.”
Deze conclusie is in overeenstemming met de toon van de veelbesproken toespraak van Vance op vrijdag 14 februari in München en met de uitspraak die Trump deed op woensdag 26 februari, toen hij importheffingen tegen de Europese Unie aankondigde en verklaarde dat “de Europese Unie is opgericht om de Verenigde Staten te naaien”.
Schoktherapie
Het is niet alleen zo dat Europa niet langer kan rekenen op Amerika als bondgenoot, Amerika is tevens, zoals de stemmingen voor de VN-resoluties pijnlijk illustreerden, overgelopen naar het kamp van de vijanden van Europa.
De opgave waarvoor Europa zich thans ziet gesteld, is niet alleen dat het zich zonder Amerika zal moeten verdedigen tegen Rusland, maar ook dat het zich zal moeten verdedigen tegen Amerika.
Bezien tegen deze achtergrond kan men gerede twijfels hebben bij de analyse van velen, die beweren dat Zelensky in de Oval Office blijk heeft gegeven van een gebrek aan diplomatiek talent, dat hij zich heeft laten provoceren en dat hij als een horige de voeten had moeten kussen van zijn dwingelanden om zijn land te redden.
De diplomatieke lenigheid van Macron en Starmer, die naar Washington zijn afgereisd om Trump te paaien, heeft niet veel meer opgeleverd dan airmiles en foto’s die getuigen van een mislukking.
We kunnen zeggen wat we willen, maar in ieder geval heeft de principiële weigering van Zelensky om zich neer te leggen bij de onrechtvaardige eisen van de sterkste partij het resultaat opgeleverd dat de positie van het nieuwe Amerika en de opgave waarvoor Europa zich gesteld ziet volslagen duidelijk zijn geworden.
De reden waarom Trump Europa haat, is dat hij het vreest.
Alle afzonderlijke landen van Europa vormen stuk voor stuk geen bedreiging voor Amerika, maar in zijn ontzag voor het recht van de sterkste ziet hij een verenigd Europa als een formidabele tegenstander.
Daarom weigert hij consequent om vertegenwoordigers van de Unie te woord te staan. Hij hoopt de afzonderlijke landen van Europa met bilaterale afspraken tegen elkaar te kunnen uitspelen.
We zouden de uitdaging waarvoor wij ons zien gesteld ook in deze termen kunnen formuleren: laat het dan onze opdracht zijn om te worden wie hij vreest dat wij zijn.
Het is een kwestie van zelfvertrouwen en van eensgezindheid en dat zijn helaas niet de grootste talenten van Europa. Maar we hebben geen keuze.
Génoi’ hoîos essì mathôn, zegt Pindarus in zijn tweede Pythische Ode.
De eerste drie woorden zijn door Nietzsche vertaald als Werde, der du bist, maar mathôn is essentieel: we moeten worden wie wij zijn na geleerd te hebben wie wij zijn.
Dit leerproces is nu.
Het is een schoktherapie.
Het volledige gesprek
Vanaf minuut 39 gaat het helemaal fout…
Lees ook
Klik op de hyperlinks hieronder
en vind andere berichten van
Bron: De Morgen