Essay – Ilja Leonard Pfeijffer – Ook wie zes miljoen keer is vermoord, heeft het recht niet om te moorden

Hoewel Europa wereldwijd de laatste hoeder van democratische waarden zou kunnen zijn nu de VS en Rusland die verwerpen, ondermijnt het zijn morele gezag door weg te kijken van het Israëlische geweld tegen de Palestijnen, vindt Ilja Leonard Pfeijffer. ‘Ook wie zes miljoen keer is vermoord, heeft het recht niet om te moorden.’

Ilja Leonard Pfeijffer – De Morgen

17 mei 2025

Leestijd: 9 min

Het gebeurde in de tijden waarin het virus door de wereld waarde, in de maand juni van het jaar 2020, dat ik door Nathalie Huigsloot voor de Nederlandse periodiek HP/De Tijd samen met mijn Nederlandse collega’s Marjon van Royen en Pieter Waterdrinker via Zoom werd geïnterviewd.

Zij bevond zich in Rio de Janeiro, hij woonde toen nog in Sint-Petersburg en ik logde in vanuit Genua. Een gesprek over de toestand ten gevolge van de pandemie in drie moeilijke landen, dat was het idee.

Maar wat mij het meeste bijstaat aan dat gesprek, is het moment waarop de politieke toestand ter sprake kwam.

Donald Trump beleefde het vierde jaar van zijn eerste ambtstermijn als president van de Verenigde Staten, Vladimir Poetin was twee jaar eerder voor de vierde keer gekozen als president van de Russische Federatie en Brazilië werd geregeerd door Jair Bolsonaro.

Marjon van Royen barstte onverwachts uit in een emotionele oproep aan Europa, waarbij ik het gevoel had dat zij mij dwars door de Zoom-schermen bij mijn revers greep om mij wakker te schudden.

“Jullie in Europa zijn de laatsten”, zei zij, “de laatsten op aarde die het geloof in democratie, recht en vrijheid levend houden. Jullie hebben er geen idee van hoe belangrijk dat is voor de rest van de wereld.

“Ik smeek jullie om te beseffen dat jullie in Europa de hoop belichamen van miljarden mensen.

“Ik smeek jullie om vol te houden en om de democratie en de rechtsstaat met hand en tand te verdedigen.”

Ongekende schok

Inmiddels is het Russische leger op bevel van Poetin op 24 februari 2022 Oekraïne binnengevallen en is Trump na vier jaar Biden begonnen aan zijn tweede termijn.

Er woedt een oorlog op het Europese continent en van de Amerikaanse democratie en rechtsstaat is na honderdzeventien dagen Trump nauwelijks nog iets over.

Minstens net zo belangrijk is het feit dat Europa de Verenigde Staten niet langer als een betrouwbare bondgenoot kan beschouwen.

Wat Trump gemeen heeft met Poetin, is het door hen beiden gedeelde geloof in de irrelevantie van het principe van de rechtvaardigheid, dat ondergeschikt wordt geacht aan eigenbelang, en in het recht van de sterkste.

De sympathie voor Poetin waarvan Trump gedurende de afgelopen maanden herhaaldelijk blijk heeft gegeven, is door Europa niet ten onrechte geïnterpreteerd als verraad van het ooit zo hechte bondgenootschap en van de morele uitgangspunten waarop dat was gebaseerd.

‘De beschuldiging van antisemitisme is de joker die door de Israëlische propaganda wordt ingezet om iedere kritiek te diskwalificeren’

Het Duitse staatshoofd, bondspresident Frank-Walter Steinmeier, sprak op 8 mei jongstleden tijdens de tachtigste herdenking van het einde van de Tweede Wereldoorlog over een nieuw tijdperk.

Dat Poetin Oekraïne binnenviel, beschouwde hij als een ongekende schok.

“De bevrijders van Auschwitz zijn de nieuwe agressors.”

Maar het was volgens hem minstens net zo’n grote schok dat de Verenigde Staten geen waarde meer blijken te hechten aan de internationale rechtsorde.

“De internationale gemeenschap had consequenties verbonden aan de vernietigingsoorlog en de volkerenmoord”, zei hij.

“Zij had regels ingevoerd om nationalisme in te dammen en samenwerking te bevorderen en zij had een internationale orde ingericht op basis van het volkerenrecht.

“Dat was allemaal verre van perfect en altijd omstreden, maar dat nu uitgerekend de Verenigde Staten, die die ordening geschapen hebben en hebben vormgegeven, zich daarvan afkeren, is een aardverschuiving van een geheel nieuwe dimensie.

“Daarom spreek ik van een dubbele ommekeer, bestaande uit de Russische aanvalsoorlog en de Amerikaanse breuk met waarden en normen, die het einde markeert van de lange twintigste eeuw.”

Het gevoel dat Europa nu alleen staat, heeft in brede kring postgevat, evenals het besef van de noodzaak om de Europese Unie in ijltempo om te smeden tot een mondiale supermacht.

Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk vormen als initiatiefnemers en steunpilaren van de ‘coalition of the willing’, die Oekraïne bijstaat, de voorhoede bij de vooralsnog moeizame inspanningen om Europa zo snel mogelijk in militair opzicht volwassen te maken.

Europese leiders en diplomaten hebben reikhalzend uitgezien naar het aantreden van Friedrich Merz als nieuwe Duitse bondskanselier, die de Frans-Duitse as van Europa, na een periode van aarzelende terughoudendheid onder Olaf Scholz en na langdurige coalitieonderhandelingen, van nieuw elan en daadkracht moet voorzien.

Zijn valse start bij de vertrouwensstemming in de Bondsdag was hopelijk een ongelukje, dat zich graag laat ondersneeuwen door het feit dat hij op zijn allereerste werkdag naar Parijs en Warschau vloog en vervolgens een bezoek bracht aan de EU-leiders en aan de NAVO.

Tuitende oren

Maar ik hoor de echo van de emotionele oproep van Marjon van Royen in mijn tuitende oren.

De opgave voor Europa is niet uitsluitend gelegen in een militaire wederopbouw en in het bewaren en verstevigen van de eenheid, maar ook en vooral in het besef van de voorbeeld functie die het continent kan en moet vervullen voor de rest van de wereld.

Nu de Verenigde Staten zich ijlings terugtrekken als hoeders van de democratie, van de rechtsstaat en van de internationale rechtsorde, is die positie vacant en er is geen andere kandidaat op de wereld dan Europa die deze rol op een overtuigende wijze op zich zou kunnen nemen.

Europa moet het morele gezag zien te verdienen als beschermer van principes van gelijkheid en rechtvaardigheid.

Maar hierbij is er één levensgroot obstakel en dat is de Europese steun voor Israël.

Europa is volkomen ongeloofwaardig als moreel ijkpunt en als mondiale hoeder van het recht zolang het de genocide op het Palestijnse volk niet in de hardst mogelijke termen veroordeelt en consequenties trekt uit die veroordeling.

Zelfs als dat morgen gebeurde, zou dat te laat zijn, want de systematische onderdrukking van de Palestijnen, de racistische apartheidsstaat die Israël de facto heeft vormgegeven, het misdadige nederzettingenbeleid en de herhaaldelijke schendingen door Israël van het internationale recht en van VN-resoluties, schreeuwde al lang voor 7 oktober 2023 om een scherpe veroordeling.

De systematische uitmoording en vernietiging van het Palestijnse volk is sinds 7 oktober 2023 al 588 helse dagen aan de gang.

Als dat niet gebeurt, blijft Europa medeplichtig aan genocide en kan het op geen enkele manier aanspraak maken op enige vorm van morele statuur.

We hebben het gezien toen we na de Russische invasie van Oekraïne steun zochten in de wereld voor onze veroordeling van Rusland: het mondiale Zuiden betichtte ons terecht van hypocrisie, omdat wij steun zochten voor de veroordeling van een agressor terwijl wij de Israëlische agressor geen strobreed in de weg wensten te leggen.

De veroordeling van Israël is in de eerste plaats onze morele plicht, maar dient bovendien op termijn ook een strategisch belang, omdat compromisloze vazallen van rechtvaardigheid op termijn meer vrienden maken, of in ieder geval de juiste vrienden.

Hypocriet

De argumenten die telkens weer tegen de veroordeling van Israël worden aangevoerd, zijn drogredenen.

Kritiek op de staat Israël heeft niets met antisemitisme te maken. Het is niet antisemitisch om het moorddadige Israëlische regime aan te klagen.

De beschuldiging van antisemitisme is de joker die door de Israëlische propaganda wordt ingezet om iedere vorm van kritiek te diskwalificeren.

Kritiek op Israël heeft evenmin iets te maken met Holocaust-ontkenning. Het historische slachtofferschap van het Joodse volk vormt geen vrijbrief voor de Israëlische regering om misdaden tegen de menselijkheid te begaan.

Ook wie zes miljoen keer is vermoord, heeft het recht niet om te moorden.

Het recht op zelfverdediging, dat Israël voor zichzelf opeist, is in juridisch opzicht problematisch, aangezien Palestina niet als zelfstandige staat wordt erkend door de landen die dat recht op zelfverdediging aanvoeren en aangezien een beroep op het recht op zelfverdediging een ontkenning impliceert van het feit dat de Gazastrook door Israël wordt bezet.

Het is bovendien een gotspe om de Palestijnen ditzelfde recht op zelfverdediging te ontzeggen en om Palestijnse vrijheidsstrijders terroristen te noemen.

Maar bovenal is het gewelddadige optreden van Israël op geen enkele manier in overeenstemming met het principe van proportionaliteit dat het recht op zelfverdediging inperkt.

De systematische uitroeiing van het Palestijnse volk kan niet worden goedgepraat door het hypocriete woord zelfverdediging in de mond te nemen.

Het idee dat wij zuinig zouden moeten zijn op de enige democratische staat in het Midden-Oosten, impliceert een perverse ontkenning van het feit dat geen enkel land dat de rechtsstaat en fundamentele mensenrechten met voeten treedt, een democratie genoemd kan worden.

Het verwijt dat het van selectieve verontwaardiging zou getuigen om Israël te veroordelen, aangezien wij geen vinger uitsteken naar de slachtoffers in Syrië, Jemen en Sudan, is eveneens een drogreden.

Het is een tekortkoming om andere slachtoffers elders in de wereld niet bij te staan, maar een gemaakte fout mag niet worden misbruikt als excuus om nog meer fouten te maken.

Het door onze regeringsleiders dikwijls met bezorgde stem geuite argument dat het effectiever zou zijn om via diplomatieke kanalen achter de schermen te trachten invloed uit te oefenen op het Israëlische beleid dan om woedend alle banden te verbreken, wordt op flagrante wijze door de moordzuchtige realiteit weerlegd.

Zoals gezegd is het inmiddels rijkelijk laat voor Europa om ferm stelling te nemen tegen Israël, maar het zou een onuitwisbare schandplek zijn op ons trotse blazoen en op ons geweten om dit na te laten.

Iedere dag waarop wij Israël expliciet of impliciet blijven steunen, is een dag waarop wij onze geloofwaardigheid verspelen voor de wereld en voor de geschiedenis.