Belgische 65-plussers die alleen wonen behoren tot de eenzaamste van Europa, blijkt uit nieuw onderzoek. Vlaanderen heeft een plan tegen eenzaamheid, maar het blijft zoeken naar oorzaken én oplossingen, want eenzaamheid schaadt de gezondheid. Volgens onderzoeker Katrijn Delaruelle moeten we begrijpen ‘hoe de organisatie van de samenleving bijdraagt tot eenzaamheid’.
Liesbet De Kock – Apache
William Wordsworth noemde het ooit a bliss, Rainer Maria Rilke vergeleek het met een troosteloze regenbui, voor Leonard Nolens is het eerder onbestemd ongemak.
“Je weet niet wat er is / Je zit al dagen als een schaduw van je schaduw thuis / De dokter komt, betokkelt je contouren en vindt niets / Je bent het met hem eens.”
Net zoals liefde en dood, is eenzaamheid steeds een onuitputtelijke bron van dichterlijke inspiratie geweest. Ook de wetenschap laat zich anno 2023 steeds meer met het thema in.
De realiteit achter een eenzaam bestaan is immers lang niet altijd zo liederlijk.
Het effect van eenzaamheid op de gezondheid zou te vergelijken zijn met vijftien sigaretten per dag roken
Volgens onder meer de Wereldgezondheidsorganisatie bedreigt eenzaamheid meer dan ooit de volksgezondheid.
Een gebrek aan kwaliteitsvolle sociale relaties verhoogt de kans op vroegtijdig overlijden, hart- en vaatziekten, beroerte, diabetes, dementie en geestelijke gezondheidsproblemen zoals depressie en angst.
Het effect van eenzaamheid op de gezondheid zou volgens een baanbrekende studie uit 2015 zelfs te vergelijken zijn met vijftien sigaretten per dag roken.
“Dat ziek zijn eenzaam maakt, weten we al langer”, zegt Katrijn Delaruelle, socioloog en postdoctoraal onderzoeker aan de Universiteit Gent.
“Maar het omgekeerde geldt dus ook.”
Eenzaamheidsgevoelens scheren hoge toppen onder de Belgische bevolking. Zeker bij ouderen, en zeker na de pandemie, blijkt uit het onderzoek dat ze deed naar het fenomeen samen met collega’s van de Universiteit Antwerpen en de Erasmus Universiteit Rotterdam.
Belgische ouderen opvallend eenzaam
We zullen ze wellicht niet snel vergeten.
De beelden van oudere mensen die vanuit het raam in een woonzorgcentrum zwaaien naar familieleden op de stoep.
Hoogbejaarden die noodgedwongen bezoek ontvangen van naasten in onwereldse witte pakken, of achter dik plexiglas.
Kwamen net iets minder in beeld: alleenwonende ouderen, een hoog-risicogroep voor (de gevolgen van) Covid-19, en dus ook lange tijd veroordeeld tot de vier muren van het huis of appartement.
Eenzaamheidsgevoelens onder alleenwonende ouderen zijn zowat overal in Europa toegenomen in vergelijking met het pre-coronatijdperk
Katrijn Delaruelle
nam daarom samen met haar collega’s de evolutie van eenzaamheidsgevoelens bij alleenwonende 65-plussers onder de loep.
Daarvoor vergeleken ze de data van de zogeheten Europese SHARE-bevraging (Survey of Health, Ageing and Retirement in Europe) van 2019 en 2021.
Die vragenlijst wordt op gezette tijden voorgelegd aan ouderen in 28 Europese landen en Israël, en peilt naar welbevinden en gezondheid in die bevolkingsgroep. Door de resultaten van opeenvolgende SHARE-bevragingen te vergelijken, worden trends en evoluties zichtbaar.
Het onderzoeksteam stelde vast dat eenzaamheidsgevoelens onder alleenwonende ouderen zowat overal in Europa zijn toegenomen in vergelijking met het pre-coronatijdperk. Dat is alarmerend, maar komt misschien niet echt als een verrassing.
Intussen weten we dat de doortocht van de pandemie in alle bevolkingsgroepen inhakte op het mentale welbevinden.
België is een Europese koploper: tijdens de pandemie namen de eenzaamheidsgevoelens van alleenwonende 65-plussers toe met liefst 30%
Wel opvallend:
In België namen de eenzaamheidsgevoelens van alleenwonende 65-plussers tijdens de pandemie toe met liefst 30%. Daarmee behoort ons land tot de koplopers in Europa.
Enkel in Griekenland, Italië en Malta ging de vereenzaming in die doelgroep nog harder.
Dat ouderen in Zuid-Europa zich sneller en vaker eenzaam voelen ligt volgens Delaruelle in de lijn van de verwachtingen.
“We omschrijven eenzaamheid als de kloof tussen verwachte en werkelijke sociale contacten”, legt ze uit.
“In Zuid-Europese culturen staan familieverbanden veel centraler, en liggen de verwachting dus hoger. Mensen ervaren dan sneller eenzaamheid wanneer ze wat minder sociaal contact hebben.”
Hoe hoger de verwachting, hoe groter dus de kans op teleurstelling. Het ligt voor de hand, maar het kan de opvallend hoge eenzaamheidsscores onder Belgische alleenwonende ouderen niet verklaren.
“Familierelaties zijn hier minder belangrijk.
Dan verwachten we ook niet zo’n hoge scores”, zegt Delaruelle.
Hoe het komt dat de onderzochte doelgroep in België massaal vereenzaamde tijdens de pandemie, of toch opvallend meer dan in de meeste andere Europese landen, blijft voorlopig onduidelijk.
Misschien heeft het wat te maken met de specifieke coronamaatregelen in België, of met een onvoldoende krachtdadig beleid voor deze specifieke doelgroep?
Delaruelle heeft alvast een projectvoorstel klaar om de oorzaken verder uit te zoeken.
“Eenzaamheid is een sociaal probleem. Zaken als medicatie zijn dan minder op hun plaats.
We moeten begrijpen hoe de organisatie van de samenleving bijdraagt tot eenzaamheid.”
Klik hier of op de foto
en lees verder op Apache
Liesbet De Kock
Schrijft sinds 2022 voor Apache.
Ze heeft een achtergrond in de klinische psychologie en filosofie. Voordien werkte ze als gastprofessor aan de VUB en het KASK, en als onderwijsassistent aan de UGent.
Lees ook
Klik op de hyperlink hieronder
en vind andere artikels van
Bron: Apache