Four ready, two to go. Franstalig België heeft al sinds 11 juli zijn twee regeringen. De Duitstalige gemeenschap klaarde de klus twee weken eerder. Vlaanderen heeft sinds deze week ook een nieuwe bewindsploeg. Pas wanneer ook in Brussel en in België coalities zullen zijn gesmeed, kan worden nagegaan wie de échte winnaar van de verkiezingen is geweest. Dat de zwaksten in de samenleving de verliezers zullen zijn, lijkt nu al vast te staan.
Karl van den Broeck - Apache
Regeringsvormingen gaan gepaard met onuitroeibare rituelen: lekken in de pers, spierballengerol voor de camera’s, nachtelijke conclaven en triomfantelijk borstgeklop wanneer er eindelijk witte rook is en de deals gemaakt zijn.
Voeg daarbij nog heel wat (konings)drama’s wanneer de ministerposten worden verdeeld en je begrijpt dat dit een periode is waar Wetstraatredacties van smullen.
Het blijft verbazingwekkend vast te stellen dat toppolitici denken te kunnen scoren bij hun achterban en kiezers door mist te spuien, giftige zinnetjes (al dan niet off the record) rond te strooien en als overjaarse pubers zichzelf op de borst te kloppen.
Ook de gewoonte om een totaal nietszeggende, in ChatGPT-achtig Nederlands geschreven tekst te produceren die door iedereen in zijn voordeel kan worden geïnterpreteerd, is kwalijk. Om van de fixatie op opiniepeilingen maar te zwijgen.
Goochelen met cijfers
Je kunt pas echt een oordeel vellen over de plannen van een regering wanneer de beleidsverklaringen mét bijhorende begrotingstabellen van de verschillende vakministers worden voorgesteld.
Nu wordt gegoocheld met grote bedragen: een injectie van 3 miljard euro in (vooral) Welzijn en Onderwijs wordt in het vooruitzicht gesteld.
Tegelijkertijd rekent de nieuwe regering van minister-president Matthias Diependaele (N-VA) – een ietwat omineuze naam voor een regeringsleider, maar soit – zich rijk door de stijgende dotaties die vanuit de federale regering naar Vlaanderen worden doorgestort. Dat is ontluisterend.
Het is ontluisterend dat de nieuwe Vlaamse Regering zich rijk rekent door de stijgende dotaties die vanuit de federale regering naar Vlaanderen worden doorgestort
In de federale formateursnota die Bart De Wever (N-VA) voorlegde aan de zogenoemde Arizonapartijen – N-VA, MR, Vooruit, Les Engagés en CD&V – worden drastische besparingen aangekondigd, onder meer bij de zogenaamde ‘usurperende bevoegdheden’.
Dat zijn bevoegdheden die in de verschillende staatshervormingen toegewezen werden aan de deelgebieden, maar die de federale overheid toch nog uitoefent.
Zo zouden de budgetten van ontwikkelingssamenwerking en van de wetenschappelijke instellingen worden gehalveerd met de bedoeling om de financiering deels bij de gemeenschappen te leggen.
Dat dit een pure valstrik is en een platte ideologisch geïnspireerde besparing, blijkt uit het Vlaamse regeerakkoord.
Daarin is niets terug te vinden over compenserende budgetverhogingen voor die beleidsdomeinen. Dezelfde partijen maken nochtans deel uit van de Vlaamse en de gedoodverfde federale regering.
Het ziet er dus naar uit dat de federale regering het tekort van 30 miljard euro helemaal alleen zal moeten opsoppen, want ook in de Waalse begrotingsplannen is niets terug te vinden van besparingen.
De liberale oppositie merkte al fijntjes op dat de Vlaamse overheidsfinanciën er veel minder rooskleurig uitzien dan wordt verkondigd door Diependaele – die in de vorige regering, zeer trots, minister van Financiën en Begroting was.
Zo zou uit een geheime nota van Koen Algoed, de topman van het departement Financiën, blijken dat de Vlaamse schuld in 2028 ruim 86% van het Vlaamse bnp zal bedragen, waardoor de rente-uitgaven zouden stijgen tot 1,5 miljard euro.
Dat klinkt vreemd omdat de Vlaamse begroting gezond is en tegen 2027 in evenwicht zal zijn.
Probleem is evenwel dat een aantal investeringen, zoals de vermaledijde Oosterweelverbinding, goed voor 7 miljard euro, buiten de begroting worden gehouden. Dat is ook in dit regeerakkoord het geval.
Er zijn woorden voor dit soort zaken: boerenbedrog. Bijvoorbeeld.
Hoeveel socialer?
De partijen die samen de geel-rood-oranje Vlaamse Regering vormen hebben elkaar net genoeg gegund om het resultaat aan hun achterban te kunnen verdedigen.
De socialisten waren wel erg triomfalistisch over de sociale investeringen, maar zoals de doorlichting van het regeerakkoord door Decenniumdoelen (de koepel van sociale organisaties die ijveren voor een robuuster armoedebeleid) aantoont, is deze regering weinig consequent.
Wél inzetten op Housing First om daklozen een basis te geven van waaruit ze zich kunnen rehabiliteren, maar anderzijds sociale huisvesting reserveren voor mensen die al een job hebben.
De kinderbijslag wordt geïndexeerd, maar er is geen garantie dat er ook meer steun komt voor armere gezinnen.
Dit Vlaamse regeerakkoord is socialer dan het vorige. Maar hoeveel socialer? Dat zal nog moeten blijken
En het beleid waarbij mensen die langdurig werkloos zijn verplicht zullen worden om een 'samenlevingsjob' te aanvaarden, is weinig geloofwaardig.
"Hoe zinvol zullen de jobs zijn die bij vzw’s en lokale besturen moeten gevonden worden voor meer dan 90.000 mensen die meer dan een jaar werkloos zijn? Zullen die echt een opstap zijn naar werk?" vraagt Decenniumdoelen zich af.
Vooruit-voorzitter Conner Rousseau zei tijdens het aanvaardingscongres dat hij veel moeite heeft gedaan om slechte N-VA-voorstellen af te weren. Het moet gezegd dat dit regeerakkoord inderdaad socialer is dan het vorige. Maar hoeveel socialer? Dat zal nog moeten blijken.
Er staan bovendien een hele reeks toegevingen in het akkoord. Zo worden de departementen Omgeving en Landbouw opnieuw samen gevoegd.
Benieuwd hoe losjes of streng CD&V-minister Jo Brouns zal zijn voor vergunningen van landbouwers die kwistig zijn met stikstof. En zal het verzet overeind blijven tegen vergunningen voor bedrijven die ook veel stikstof uitstoten?
Op vlak van klimaat legt de regering de lat lager. Morrelen aan lage-emissiezones, geen renovatieplicht meer, belasten van elektrische auto’s, …
En er komen ook nieuwe inkomsten. Dat de dienstencheques duurder worden en niet langer fiscaal aftrekbaar is een goede zaak.
Maar ook de (nu al peperdure) waterfactuur zal stijgen. Benieuwd of de grootgebruikers die nu lagere tarieven hebben die centen zullen moeten ophoesten, dan wel de doorsnee Vlaming.
Taaldwang
En dan is er het cultuur- en medialuik. De felgeplaagde VRT krijgt – zo vernamen we in de wandelgangen – 20 miljoen euro extra.
De openbare omroep zit in een grote crisis, vooral aan de top. Benieuwd of kersvers mediaminister Cieltje Van Achter (N-VA) evenveel affiniteiten heeft met de openbare omroep en de media als haar schoonvader Geert Bourgeois. Hij was destijds de architect van de wet op het bronnengeheim, een unicum.
Wij bij Apache zijn in elk geval verheugd dat volgens de nieuwe Vlaamse Regering vrije en onafhankelijke (onderzoeks)journalistiek essentieel is voor goed geïnformeerde burgers en een sterke democratie. De steun aan Fonds Pascal Decroos wordt terecht verdergezet.
In het regeerakkoord zitten verschillende N-VA-addertjes onder het gras
Caroline Gennez (Vooruit) wordt de eerste socialistische cultuurminister ooit (Bert Anciaux was destijds lid van Volksunie en Spirit). Het regeerakkoord biedt niet veel ruimte om haar stempel te drukken. Er is sprake van een stand still: geen nieuwe instellingen meer.
De klemtoon ligt op erfgoed en de regering kan afwijken van adviezen om bijvoorbeeld socio-culturele organisaties op droog zaad te zetten die zich te activistisch gedragen of die te weinig bijdragen tot de integratie van hun (allochtone) leden. En zo zijn er nog wel meer N-VA-addertjes onder het gras.
Een heel kwalijke beslissing gaat over de Vlaamse Canon. Het werkstuk dat tijdens de vorige legislatuur werd afgeleverd, zal “op een aangepaste manier” deel uitmaken van de lessen in het onderwijs.
De grondwettelijk gegarandeerde vrijheid van onderwijs maakt dat echter zo goed als onmogelijk, zeker in het vrij onderwijs.
Positief is wel dat er geen nieuw Vlaams museum komt, maar dat in de talrijke mooie musea in Vlaanderen aspecten van het Verhaal van Vlaanderen zullen worden belicht.
Het is nu de taak van die musea om naast dat verdienstelijke eenheidsverhaal een waaier aan verrassende nieuwe verhalen van Vlaanderen te vertellen.
Onderwijsspecialisten Dirk Van Damme en Wouter Duyck zijn in Knack erg meewarig over een ander voornemen van de regering-Diependaele.
Ouders die geen Nederlandse les volgen, zouden een deel van hun kindergeld verliezen. Volgens Duyck is dit een noodmaatregel die wellicht nooit zal moeten worden uitgevoerd.
Beiden vinden ze het een kwalijke zaak dat scholen en CLB’s ouders die tekortschieten zullen moet verklikken.
“Het integratiebeleid is mislukt en dat wentelen ze af op het onderwijs. Laat de leraar maar agent spelen”, zegt Duyck.
Schrijver Tom Lanoye, die dinsdag de Prijs der Nederlandse Letteren kreeg en de lof kreeg toegezwaaid door Caroline Gennez, haalde in zijn sublieme aanvaardingsspeech snoeihard uit naar de Vlaamse Regering.
Hij hekelde dat door een beleid van bestraffen anderstaligen in Vlaanderen een heel slecht idee krijgen van het Nederlands.
Hij verwees naar zijn eigen vader die op school gestraft werd omdat hij geen Frans wilde (of kon) spreken op de speelplaats. Hij hield er een levenslange afkeer van het Frans aan over. En bovendien heeft hij het Nederlands ook nooit helemaal onder de knie gekregen.
De vervanging van de lessen zedenleer en godsdienst in het gemeenschapsonderwijs zal 1.000 mensen hun job kosten én ongetwijfeld leiden tot de oprichting van private islamscholen. Tel uit je maatschappelijke winst.
Uiteindelijk zal veel afhangen van de persoonlijkheid van de ministers. Het valt te verwachten dat iemand als Zuhal Demir (N-VA) de confrontatie met de onderwijskoepels niet uit de weg zal gaan.
Ze is wel geen vicepremier geworden en zal dus vanop de zijlijn moeten toezien of en hoe Brouns haar beleid ‘corrigeert’.
De verliezers staan onderaan
Melissa Depraetere (Vooruit) krijgt met Welzijn, Wonen, Energie en Klimaat bevoegdheden die voortdurend in de vuurlinie van de linkse oppositie van Groen en PVDA zullen liggen. Ze heeft weinig hefbomen om alle verwachtingen in te lossen.
De helft van de budgettaire marge gaat (terecht) naar mensen met een handicap. Zo blijft het weinig waarschijnlijk dat ze de 10.000 extra plaatsen in de kinderopvang of de (interessante) hervorming van de rusthuissector zal kunnen realiseren.
En inzake wonen valt er ook geen kentering te verwachten. Geld was er altijd al voor sociale woningen. Het werd alleen niet gebruikt omdat er te weinig projecten zijn en omdat bijna geen enkele gemeente nog sociale huurders onder zijn burgers wil.
Het regeerakkoord ademt een wantrouwen tegen nieuwkomers dat perfect past in de xenofobe tijdsgeest
Voorstellen die in de lijn liggen van het Vlaams Belang-programma zijn er dit keer niet echt te vinden in het regeerakkoord. Dat was de vorige keer wél het geval. Toch ademt de tekst een wantrouwen tegen nieuwkomers dat perfect past in de xenofobe tijdsgeest.
Een écht warm regeerakkoord had ingezet op een voluntaristische samenlevingsopbouw die mensen ondersteunt bij hun integratie en die geen amalgaam maakt tussen enkele rotte appels en de overgrote meerderheid van mensen van goede wil onder de Nieuwe Belgen.
Dit Vlaamse regeerakkoord doet weinig om de sterkste schouders de zwaarste lasten te laten dragen, maar spaart ook grotendeels de ‘hardwerkende Vlaming’.
Wie langer dan een jaar geen werk heeft, geen eigen huis heeft en geen huurhuis kan betalen, (langdurig) ziek is, in een rusthuis zit, kinderen heeft die opgevangen moeten worden maar geen werk heeft … al deze mensen behoren tot de verliezers van dit akkoord.
Betalen voor rode trofeeën
Maar de eindstreep ligt in Arizona. Na de gemeenteraadsverkiezingen zullen de coalitiegesprekken op federaal niveau hervat worden.
De supernota van formateur Bart De Wever was een hardvochtig werkstuk. Vooruit-voorzitter Conner Rousseau distantieerde er zich ook van, maar toonde zich wel bereid om verder te onderhandelen.
Uiteraard zijn het Vlaamse en het federale regeerakkoord met elkaar verbonden. De toegevingen op onderwijs en welzijn die Vooruit met veel branie claimt als rode trofeeën, zullen wellicht bij de federale onderhandelingen cash betaald moeten worden.
Als de Arizonapartijen geen geloofwaardige rijkentaks tegenover de verlaagde erfbelasting stellen, kan Vooruit zich nog bezwaarlijk een linkse partij noemen
Het blijft razend spannend om te zien of er een of andere vorm van vermogens(winst)belasting zal worden afgeklopt. MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez wilde daar alvast niet van weten.
En deze Vlaamse Regering verlaagt zelfs een van de enige vermogensbelastingen die ze heft, de erfenisbelasting. Ook al wordt die maatregel door specialisten als onproductief beschouwd, toch wordt hij door Diependale en co. doorgedrukt.
Het is onbegrijpelijk dat Vooruit een van de historische eisen van de socialistische beweging zonder veel misbaar wegmoffelt.
Als de Arizonapartijen daar geen geloofwaardige rijkentaks tegenover stellen, kan Vooruit zich nog bezwaarlijk een linkse partij noemen.
Apache-hoofdredacteur Karl van den Broeck is journalist sinds zijn 20ste. Eerst 18 jaar bij De Morgen, dan vijf jaar als hoofdredacteur bij Knack en sinds 2011 freelance. Cultuur (en dan vooral literatuur) politiek en geschiedenis zijn zijn passies.
Lees ook
Klik op de hyperlink hieronder en vind andere artikels van
Bron: Apache
