Formateur Bart De Wever kent de weg naar het Koninklijk Paleis intussen met de ogen dicht. Voor de dertiende keer al moest hij koning Filip vertellen dat de onderhandelingen voor een nieuwe federale regering muurvast zitten. De Wever lijkt niet te beseffen dat hij Vooruit nooit zal kunnen dwingen om deel te nemen aan een regering die de welvaartsstaat ontmantelt en een open oorlog met het linkse middenveld ontketent.
Karl van den Broeck – Apache
Wie de verslaggeving over de formatie op de voet volgt, voelt zich wellicht als een koe die op een stilstaande trein staat te kijken. De onderhandelaars blijven hun mantra’s herhalen.
De rechterzijde dringt aan op “hervormingen” maar bedoelt vooral besparingen en belastingverlagingen.
Formateur Bart De Wever (N-VA) weet dus dat hij water en vuur moet verzoenen, maar is daar nog geen centimeter mee opgeschoten
De linkerzijde wil dat “de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen” en bedoelt dat er een serieuze (en geen louter symbolische) vermogens(winst)belasting moet komen.
Al is het maar om daarmee de draconische besparingen die zich aandienen in de sociale zekerheid bij de achterban verteerbaar te maken.
Formateur Bart De Wever (N-VA) weet dus dat hij water en vuur moet verzoenen om een Arizona-coalitie te vormen, maar is daar nog geen centimeter mee opgeschoten.
Dat de meest discrete van alle onderhandelaars, Frank Vandenbroucke (Vooruit), daar voor het eerst publiekelijk kritiek op had, is een ernstige vingerwijzing voor De Wever.
Het is tijd om de ‘methode’ te veranderen, zo luidde het.
Maar eigenlijk bedoelde Vandenbroucke dat het tijd is om te geven en te nemen. Niet langer vertrekken van een onwrikbaar budgettair framework, maar een voor een elke maatregel bespreken die in het toekomstige regeerakkoord zal staan, die uitruilen tegen andere maatregelen, en dan becijferen.
Voor doorgewinterde onderhandelaars, die al vaker compromissen hebben moeten sluiten om aan een regering te kunnen deelnemen, lijkt het logisch, maar voor De Wever blijkbaar niet.
Voor hem is het de eerste keer dat hij echt moet onderhandelen met zijn ideologische tegenpolen.
Eigen partij pijn doen
De onderhandelaars van Vooruit, CD&V en Les Engagés doorzien de … doorzichtige tactiek van De Wever.
Hij laat MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez los op Conner Rousseau (Vooruit) zodat N-VA – die op dezelfde lijn zit als de Franstalige liberalen – achterover kan leunen. Alles wat MR binnenhaalt, hoeft N-VA niet meer binnen te halen.
Daarmee, zoals De Standaard fijntjes opmerkte, negeert De Wever de wetmatigheid in de Wetstraat dat de formateur – in ruil voor het premierschap – een deal moet maken die zijn partij het meeste pijn doet.
Guy Verhofstadt (Open Vld) moest zijn Burgermanifesten inslikken om paars-groen te maken.
Alexander De Croo (Open Vld) moest het meest linkse regeerakkoord sinds mensenheugenis aanvaarden om premier van Vivaldi te worden.
De Wever vindt dat N-VA al voldoende toegevingen heeft gedaan door het communautaire luik in de koelkast te stoppen
De Wever ziet dat anders. Hij vindt dat N-VA al voldoende toegevingen heeft gedaan door het communautaire luik in de koelkast te stoppen. Dat is een beetje doorzichtig, want een tweederdemeerderheid, nodig voor een staatshervorming, is zo goed als onmogelijk.
Toegeven op sociaaleconomische thema’s dan maar? Dat zou een brug te ver zijn. Op een recent partijbureau gaf De Wever trouwens toe, naar verluidt, dat hij wat er nu op tafel ligt nooit voorbij een N-VA-congres zou krijgen.
De voorbije week trok het linkse middenveld en (een deel van) de linkse oppositie ten strijde met goed gedocumenteerde analyses van de uitgelekte ‘supernota’s’ van De Wever.
Die bevatten een schat aan informatie die als munitie kan dienen voor de onderhandelaars van Vooruit. Die krijgen op veel vlakken trouwens steeds meer steun van CD&V en Les Engagés, die toch ook historische linken hebben met de christelijke arbeidersbeweging.
Een paar belangrijke bevindingen op een rijtje.
PVDA vroeg cijfers op van de federale pensioendienst om zicht te krijgen op de gevolgen van de Arizona-plannen voor de pensioenen.
Daaruit blijkt dat de grote linkse trofee van de Vivaldi-regering, de verhoging van het minimumpensioen tot (meer dan) 1.500 euro, voor een op de vier werknemers op de helling komt te staan.
Als De Wever zijn zin doordrijft, krijgen enkel werknemers met een loopbaan van 35 jaar van minstens 156 effectief gewerkte dagen nog een minimumpensioen.
Deze maatregel zou een kwart van de werknemers raken. Van de 65.711 werknemers die in 2022 op pensioen gingen, voldeden maar liefst 17.554 (26,7%) niet aan de strengere loopbaanvoorwaarden.
De radicaal-linkse partij wil ook de mythe doorprikken dat België te veel uitgeeft aan pensioenen.
“Landen als Frankrijk, Oostenrijk, Finland en Spanje investeren aanzienlijk meer in de wettelijke pensioenen en tonen dat het anders kan”, zo zegt volksvertegenwoordiger Kim De Witte (PVDA).
Meer voor gezondheidszorg
Een week eerder trokken de onderwijsbonden ten strijde. De christelijke onderwijsvakbond COC berekende dat leerkrachten tienduizenden (tot meer dan 100.000 euro) pensioen zouden verliezen als De Wever zijn plannen voor het verlagen van de ambtenarenpensioenen zou doordrukken.
De jaarlijkse Sociaal-Economische Barometer van socialistische vakbond ABVV reikt argumenten aan die in de lijn liggen van de opmerkelijke studie over de ongelijkheid in België van professor emeritus André Decoster (KU Leuven).
Die studie toonde aan dat België veel minder een uitzondering is dan gedacht en dat de rijkdom ook bij ons sterk ongelijk verdeeld is.
Frank Vandenbroucke (Vooruit) maakte van een “betekenisvol budget voor gezondheidszorg” een breekpunt
In het oog sprong de kwaal van de managementvennootschappen die erg populair zijn bij (hogere) kaderleden.
Door hun arbeidscontract af te sluiten via een vennootschap daalt hun belastingdruk van bijna 60% tot 35%. Dat deze bevindingen ook hun weg gevonden hebben naar de Arizona-onderhandelingen lijkt wel vast te staan.
Conner Rousseau en Frank Vandenbroucke kregen alvast ruggensteun van partijgenoot en Vlaams minister Caroline Gennez, die hard uithaalde naar de bedrijfsleiders die zichzelf een minimumloon uitkeren en “aan de rand van hun zwembad” zitten.
ABVV toont aan dat de indexkoppeling de koopkracht ondersteund heeft en ook de reële lonen heeft beschermd, maar niet geleid heeft tot een ontspoorde inflatie.
De Belgische lonen zijn ook niet te hoog. Integendeel, ze volgen de stijging van de productiviteit niet. De winstmarges van de bedrijven zitten sinds het begin van deze eeuw in stijgende lijn (al dalen ze nu wel fors).
Bedrijven moeten trouwens niet mopperen. Ze krijgen nog altijd meer loonsubsidies dan dat ze belastingen betalen. Het geeft te denken over wie er de echte subsidieslurpers zijn in België.
Om de werkzaamheidsgraad te doen stijgen, wil Arizona de werkloosheidsuitkering beperken in de tijd. Of de maatregel ook meer mensen aan het werk gaat zetten en dus een besparing zal betekenen, is maar de vraag.
De werkzaamheidsgraad is al gestegen naar bijna 76%, het hoogste niveau ooit. En uit alle enquêtes blijkt dat de aantrekkelijkheid van jobs samenhangt met het statuut, de stabiliteit van de job.
Te flexibele, precaire, tijdelijke jobs (die vooral voor laaggeschoolden de norm geworden zijn), raken moeilijk ingevuld.
De beperking van de werkloosheidsuitkering in de tijd kan het aantal mensen met een leefloon doen stijgen met 54% wat een gigantische belasting zou zijn op de gemeenten en hun OCMW’s.
Dat die – vooral in Brussel – nu al kreunen onder de werkdruk, bleek onlangs nog uit de onthutsende Pano-reportage over het OCMW in Anderlecht.
De problemen en excessen aldaar reduceren tot cliëntelisme is gemakkelijk (ook al speelt dat uiteraard een grote rol). Er is veel meer aan de hand. Door het gebrek aan personeel vallen ook heel wat rechthebbenden uit de boot.
Nog een heikel punt is de ziekteverzekering. Vandenbroucke maakte van een “betekenisvol budget voor gezondheidszorg” zowat een ouderwets breekpunt in Terzake. Hij zag niet in hoe Vooruit in de regering kon stappen als die budgetverhoging er niet komt.
Meer voor Defensie
De rechtse partijen willen echter vooral besparen én de belastingen verlagen. Maar er moet wel meer geld uitgegeven worden aan Defensie. Daar gaat iedereen blijkbaar voetstoots van uit.
Die investering stuit echter op de Europese begrotingsregels. Ons land zal zelfs zonder die extra miljarden voor wapentuig op het Europese strafbankje komen omdat ons tekort en onze overheidsschuld buitensporig zijn.
Als de investeringen in Defensie niet buiten de begroting kunnen worden gehouden, dan is het alternatief duidelijk: nog meer besparingen op sociale departementen
Als de investeringen in Defensie niet buiten de begroting kunnen worden gehouden, dan is het alternatief duidelijk: nog meer besparingen op sociale departementen (dat zijn de enige waar nog iets te rapen valt) én meer belastingen.
De vredesbeweging, die gisteren mobiliseerde voor een betoging, ziet de bui al hangen. Ze berekende dat om aan de “absurde zogenaamde Navo-verplichtingen” te voldoen, de belastingbetaler 4 miljard euro extra zal moeten ophoesten.
Er wordt zelfs gewag gemaakt van een groeipad voor uitgaven in Defensie tot maar liefst 2,5% van het BBP tegen 2035 (+ 7 miljard euro). Dat is ook het percentage dat vaak genoemd wordt als de toekomstige nieuwe Navo-norm.
In werkelijkheid zijn de militaire uitgaven sinds 2015 al meer dan verdubbeld.
“In 2017 stemden de toenmalige regeringspartijen een programmawet die investeringen ter waarde van 9,2 miljard euro vastlegde. De huidige ontslagnemende regering liet in 2022 een tweede programmawet goedkeuren om nog eens 10 miljard euro aan militaire investeringen te betonneren. Dat is samen bijna 20 miljard euro.”
N-VA, bij monde van Theo Francken, opperde het idee om een Defensiefonds op te richten dat gefinancierd zou worden met de verkoop van overheidsparticipaties in bedrijven als Ethias, BNP Paribas, Belfius, Proximus en de Nationale Loterij.
“De onderhandelaars”, zo repliceerde de vredesbeweging, “bereiden een aanslag voor op de welvaartsstaat en verkopen het als een noodzakelijke investering in onze veiligheid.
“Maar meer wapens, zorgen voor meer onveiligheid. Niet alleen souperen ze de middelen op die echt voor menselijke veiligheid zorgen, zoals investeringen in de sociale en milieuveiligheid, maar voeden ze de bewapeningsspiraal elders in de wereld.”
Horror na Kerst
In het licht van al deze cijfers, is het goed te begrijpen waarom Vooruit niet zomaar in de fuik van De Wever en Bouchez wil stappen.
Elke maatregel die in de supernota staat kan worden geamendeerd in linkse of rechtse zin.
De beperking van de werkloosheidsuitkering in de tijd kan bijvoorbeeld verteerbaar(der) gemaakt worden door er een jobgarantie tegenover te stellen of uitzonderingen te voorzien voor oudere werklozen.
Een vermogenswinstbelasting kan maar aanvaardbaar zijn als ze meer dan symbolisch is.
Als De Wever zijn hart volgt naar Antwerpen veroordeelt hij zijn partij tot vijf jaar federale oppositie en blijft hij met lege handen achter
Belangrijk daarbij is te onderstrepen dat de verlaging van de personenbelasting die De Wever voorstelt alles behalve een toegeving aan (het kiespubliek van) Vooruit is.
Gemiddeld zou die verlaging een voordeel van 12.000 euro opleveren, maar met gemiddelden bewijs je niks.
In de drie laagste inkomenscategorieën (de armste 30% van de bevolking) is er geen verlaging. De middenklasse krijgt een verlaging tussen de 1 en 4 euro per dag. Maar de hoogste inkomens krijgen 33 keer meer (65 euro per dag).
Of er voor Kerstmis nog een nieuwe regering komt, is erg twijfelachtig. Bart De Wever moet immers ook nog in Antwerpen een bestuursakkoord onderhandelen.
Hij staat ook voor de keuze: ofwel legt hij begin januari de eed af als burgemeester ofwel laat hij een partijgenoot – Koen Kennis of Els Van Doesburg – het Schoon Verdiep innemen en zet hij al zijn geld in op Arizona.
Als hij, zoals in een smakeloos Sinterklaasfilmpje, kiest voor Antwerpen geeft hij een niet mis te verstaan signaal aan de Arizona-onderhandelaars dat hij niet meer gelooft dat hij ooit premier zal kunnen worden.
Kiezen voor Antwerpen en zich laten vervangen, zal nogmaals het imago versterken van De Wever als Zonnekoning (Romeinse keizer) die vooral zijn eigen positie als maatstaf van zijn politieke handelen vooropstelt. Een beeld dat door de ontluisterende film van Paul Jambers alleen maar werd versterkt.
Als Arizona strandt, is enkel een klassieke tripartite nog mogelijk. Open Vld, dat na de verkiezingen elke regeringsdeelname uitsloot, komt dan opnieuw in beeld.
Door vorige maand bereidheid te tonen om eventueel Vooruit te vervangen in de Arizona-constructie gaf de partij aan dat de keuze voor een oppositiekuur niet absoluut is.
Dat betekent dan wel dat de liberalen zullen moeten regeren met PS, een horrorscenario voor de blauwe familie. En misschien ook een reden voor Bouchez om alsnog met de ‘gematigde’ Vlaamse socialisten een deal te sluiten en alsnog Arizona in het zadel te hijsen.
Voor De Wever liggen de kaarten anders: zijn hart ligt ongetwijfeld in Antwerpen.
Als hij zijn hart volgt, veroordeelt hij zijn partij tot vijf jaar federale oppositie en blijft hij met lege handen achter.
Apache-hoofdredacteur Karl van den Broeck is journalist sinds zijn 20ste. Eerst 18 jaar bij De Morgen, dan vijf jaar als hoofdredacteur bij Knack en sinds 2011 freelance.
Cultuur (en dan vooral literatuur) politiek en geschiedenis zijn zijn passies.
Lees ook
Klik op de hyperlink hieronder en vind andere artikels van
Bron: Apache