Met de capitulatie van nazi-Duitsland op 8 mei 1945 kwam een einde aan de Tweede Wereldoorlog in Europa. Op deze verjaardag van de overwinning op het fascisme praten we met filosoof Thomas Crombez over de verlokking van deze destructieve ideologie. Hoe onthaalden en interpreteerden contemporaine filosofen het fascisme als politiek fenomeen? En wat reveleert hun werk over hedendaags extreemrechts?
Frederik Polfliet – Apache
De politieke schokgolf die het fascisme vanaf 1922, met de dictatuur van Benito Mussolini, in Europa veroorzaakte, resoneerde ook in de filosofie.
Filosofen die de opgang van het fascisme tijdens de jaren 20 of 30 beleefden, kwamen met nieuwe concepten om vat te krijgen op het fenomeen.
Op haar beurt liet de fascistische ideologie zich ook inspireren door filosofen.
Denkers als Carl Schmitt en Martin Heidegger hebben zich er ook kort of langer mee ingelaten.
Andere, veelal Joodse filosofen zoals
Hannah Arendt,
Karl Popper,
Walter Benjamin
werden dan weer gedwongen
om voor de nazi’s op de vlucht te slaan.
Docent en auteur Thomas Crombez (44)
stelde bij de bestudering van filosofen uit de twintigste eeuw vast hoezeer hun levens beïnvloed waren door het fascisme en hoe prominent het ook als thema aanwezig was in hun werk.
Daarom besloot hij er een boek aan te wijden:
De filosofen en het fascisme.
“De meeste theorieën over het fascisme zijn pas ontstaan na de teloorgang van het fascisme.
De filosofen uit mijn boek observeerden het fenomeen en probeerden het te begrijpen met een eigentijdse blik en de perspectieven van dat moment.
“Ze maakten vanop de eerste rij de geboorte van het fascisme mee en reageerden erop als tijdgenoten. Ze hebben het zien evolueren en in de regel ook weten eindigen.”
Sommigen,
zoals de Joods-Duitse cultuurfilosoof Walter Benjamin, de Joods-Oostenrijkse psychiater en filosoof Wilhelm Reich en de Franse filosoof George Bataille hadden volgens Crombez al snel door wat er gaande was.
“Met wat ze toen wisten, schreven ze begin jaren 30 al hun visie daarover neer.”
“Anderen hadden wat meer tijd nodig.
“Zo wachtte Arendt tot na de Tweede Wereldoorlog om haar magnum opus over totalitarisme te schrijven en zal ze nog in de jaren 60 haar zienswijze verfijnen door wat ze dan door de fameuze rechtszaak van nazi kopstuk Adolf Eichmann te weten komt.
“Verschillende filosofen veranderden van ideeën. Zo liet de Italiaanse literator Carlo Emilio Gadda zich aanvankelijk verleiden door het fascisme. Maar in 1943/1944 kwam hij daar van terug en schreef hij een genadeloze afrekening over het fascisme en zijn eigen verleden.
“Hij zag het fascisme als een gigantische, erotische massapsychose die het Italiaanse volk in haar greep had gehouden.
“Ook fascinerend zijn natuurlijk de denkers die de kans om spijtoptant te worden hebben gemist, zoals Schmitt en Heidegger.”
Klik hier of op de foto
en lees verder op Apache
Frederik Polfliet (1979)
Studeerde moraalwetenschappen aan Universiteit Gent en internationale betrekkingen en diplomatie aan Universiteit Antwerpen.
Wikimedia Commons
Lees ook
Klik op de hyperlink hieronder
en vind andere artikels van
Bron: Apache