Bieke Purnelle – Angst is helemaal geen slechte raadgever

Moed is niet het ontbreken van angst, schrijft Bieke Purnelle. Moed is die overstijgen. En wie geen angst voelt bij wat er momenteel gebeurt in de wereld, die is ziende blind.

Bieke Purnelle – De Standaard

21 februari 2025

Leestijd: 6 min

Ik weet niet of er ooit gezellige edities zijn geweest van de Veiligheidsconferentie van München, een waar grapjes werden gemaakt en enkele enthousiastelingen na het zoveelste glas lauwe cava de macarena inzetten omdat de boog niet altijd gespannen kan staan. Maar dat deze editie hoogst ongezellig zou worden, viel te voorspellen.

“Een Europese nachtmerrie”, stamelde voorzitter Christoph Heusgen na afloop van de memorabele driedaagse. Kort voordien was de brave man halverwege zijn slotspeech in tranen uitgebarsten en hoofdschuddend van het podium gestapt.

Heusgen werd geboren in 1955, en heeft dus een en ander gezien en meegemaakt in zijn diplomatieke leven. Met een dergelijke staat van dienst raakt een mens niet zo snel van de wijs.

Dat hij vooral ontroerd was door de talloze blijken van dank en respect bij zijn afscheid als voorzitter van de veiligheidsconferentie, liet Heusgen zelf optekenen. Maar toen was het natuurlijk al te laat en was hij de wereld rondgegaan als huilebalk zonder ruggengraat.

“We hebben leiders nodig die niet bang zijn”, schreef een columniste in het Nederlandse blad Linda.

Vlaams minister-president Matthias Diependaele (N-VA) vond het gesnotter ook maar niets, liet hij weten in De afspraak:

“Welk signaal zend je zo uit? Moeten burgers zich nu veilig voelen? We moeten net tonen dat we burgers kunnen beschermen. Europa toont zo zwakte.”

Het eerste misverstand is dat tranen “zwak” zijn. Alsof zichtbare emotie kracht uitsluit.

Nonsens, zeg ik, als iemand wiens voornaamste hobby erin bestaat te aanschouwen hoe wielrenners drie weken lang in een rotvaart door hittegolven en sneeuwstormen fietsen en tussendoor ongegeneerd janken van vermoeidheid en ellende.

Het tweede is dat tranen en emoties “angst” zouden verraden. Alsof moed het ontbreken van angst betreft en niet het overstijgen van die angst.

Moed betekent dat je je angst in de ogen kijkt terwijl je hart uit je borstkas pulseert van de adrenaline.

Moed betekent dat je bibberend ‘nee’ zegt als alle anderen zonder verpinken ‘ja’ knikken omdat ze de reactie op de afwijzing vrezen.

Het ontbreken van angst is geen aanbeveling, maar een waarschuwing waard.

Wie gespeend blijft van angst bij de ravage die wordt aangericht door een president die probeerde een verkiezingsuitslag ongedaan te maken, de bestorming van het Capitool aanvuurde, de rechterlijke macht bedreigt, de persvrijheid aan banden legt en mensen deporteert, geassisteerd door een opruiende meute corrupte criminelen, geruggensteund door oligarchen met techbedrijven die fortuinen verdienen aan algoritmen die de samenleving gevaarlijk verdelen en desinformatie voeden, die vergist zich of is ziende blind.

Niet mensen met redelijke angsten en oprechte emoties zijn het probleem, maar de teflonrobots en koudbloedige narcisten aan wie we de belangrijkste posities van de wereld hebben toevertrouwd.

Figuren die worden aanbeden door geestdriftig kwispelende schoothondjes die niet doorhebben dat ze vroeg of laat een gemene stamp zullen krijgen, omdat dat nu eenmaal is wat deze mannen doen: schoppen, schelden en slaan, met de vernietigende kracht van de onverschilligheid.

Zonder enige zichtbare emotie bespelen ze de emoties van het volk.

Ze pleiten voor vrijheid door vrijheden aan banden te leggen. Ze claimen het recht op vrije meningsuiting door de mening van anderen te smoren. Ze presenteren zichzelf als onversaagd terwijl ze angst prediken, angst voor alles wat anders is, voor alles wat niet aan hun rigide standaard beantwoordt, voor vage en fictieve vijanden als woke en DEI (het beleid van diversity, equity and inclusion).

De dood van de menselijke empathie is een van de vroegste en meest sprekende tekenen van een cultuur die op het punt staat te vervallen in barbarij, waarschuwde Hannah Arendt. Maar wie leest er nog filosofen?

Nu we het over lezen hebben: vorige week schreef Eva Berghmans in DS Letteren een fijn stukje over een boek dat mij al lang na aan het hart ligt: All about love van bell hooks, onlangs – rijkelijk laat – vertaald in het Nederlands in Alles over liefde.

Ik wil u de laatste paragraaf niet onthouden:

“Hooks wijst erop hoe machtsdenken haaks staat op liefde. Waar macht en controle de dynamiek bepalen, is er geen ruimte voor liefde. Want die gaat per definitie uit van gelijkwaardigheid, van een gezamenlijk project waarin je rekening houdt met elkaars belangen. Dat mag in deze tijden waarin Donald Trump en Elon Musk dag na dag het nieuws halen als een utopie klinken, het helpt wel om met hooks’ woorden in het achterhoofd naar die dagelijkse realiteit te kijken.”

Pleiten voor onvoorwaardelijke liefde om de samenleving te redden, klinkt als een alpenhoorn aan zee in deze liefdeloze tijden.

En toch, het tegenovergestelde van liefde is niet haat, maar onverschilligheid.

Het tegenovergestelde van moed is niet angst, maar lafheid.