Bieke Purnelle – De begroting is in evenwicht, maar onze kinderen willen dood

De nieuwe regering maakt, net als de vorige, de kapitale fout welvaart te verwarren met het bbp, schrijft Bieke Purnelle.

Bieke Purnelle – De Standaard

7 februari 2025

Leestijd: 6 min

Het verschroeiende tempo waarin de Amerikaanse president Donald Trump zijn land ‘hervormt’, doet duizelen en naar adem happen.

Dat is natuurlijk precies de bedoeling: dat de tegenstand buiten adem en verbijsterd raakt, te verbijsterd om ook nog maar iets te doen.

Van hieruit bekeken lijkt dat schouwspel bijna even ongeloofwaardig als het scenario van een blockbusterfilm.

De plot die zich ontvouwt, zou aanleiding kunnen geven tot een vorm van opluchting.

Opluchting omdat we zelf niet in de Verenigde Staten wonen.
Opluchting omdat wij wel nog checks-and-balances hebben.
Opluchting omtrent onze welvaart, die ongeschonden uit de politieke strijd komt.

Tegelijk boezemt de pletwals Trump angst in. Als het regent in Washington, dan blijft de rest van de wereld zelden droog.

Alle aandacht voor Trump dreigt bovendien soortgelijke tendensen en despoten te overschaduwen.

Zijn Argentijnse collega Javier Milei schafte een hele resem ministeries af die hem overbodig leken en bracht de begroting “in evenwicht” door de helft van zijn bevolking onder de armoedegrens te duwen.

“Een historische gebeurtenis!”, kakelde de Argentijnse minister van Economie.

Snoeien in de overheidsuitgaven werkt. Het ligt er maar aan wat je beoogt en wat je precies bedoelt als je het over welvaart hebt.

Welvaart is een gek woord.

Niemand gebruikt het nog zoals het oorspronkelijk was bedoeld. Ooit verwees het naar de mate waarin aan de behoeften van de mensen kon worden voldaan met de beschikbare middelen.

Welvaart ging dus over levenskwaliteit.

Als economen, politici of journalisten het tegenwoordig over welvaart hebben, bedoelen ze eigenlijk het bruto binnenlands product (bbp). Een schromelijk misverstand.

Dat bbp zegt niets over het geluk, de gezondheid en de levensverwachting van mensen.

Als grootouders hun kleinkinderen opvangen, of als iemand tijdelijk geen betaald werk uitvoert om voor een zieke ouder te zorgen, betekent dat niets voor het bbp.

Als we die zorg uitbesteden aan een crèche of een betaalde verpleeghulp, dan stijgt het bbp.

Wat het bbp ook niet vertelt, is hoe groot de kloof is tussen arm en rijk, of tussen de verpleegkundige en de hefboomfondsmanager.

Een substantieel deel van de bevolking merkt bitter weinig van wat we welvaart zijn gaan noemen, maar krijgt wel te horen dat ze er niet aan bijdraagt.

Meer zelfs: het zijn de uitkeringsgerechtigden die de middenklasse verarmen, zo luidt het adagio.

Het riedeltje dat werken meer moet lonen dan niet werken is flagrante onzin, maar iedereen blijft het napraten.

Daarom verlagen we de uitkeringen, ook al verbetert dat in geen geval de koopkracht, laat staan de welvaart van de middenklasse.

Intussen zijn de bedrijfswinsten historisch hoog. Wat dan weer uitstekend is voor het bbp.

De voorzitter van de Europese Centrale Bank, Christine Lagarde, liet verstaan dat de Europese landen beter een voorbeeld kunnen nemen aan de VS.

De gemiddelde Amerikaan genereert een output van 171.000 dollar. Wij vadsige Europeanen leveren maar 120.000 dollar op.

“In tegenstelling tot in de VS groeit de productiviteit per gewerkt uur al vier jaar niet meer in Europa”, jammerde de hoofdeconoom van een bank in deze krant.

Dat er ruim 40 miljoen Amerikanen in schrijnende armoede leven en dat de gemiddelde Amerikaan geen gezondheidszorg die naam waardig heeft en het met tien vakantiedagen per jaar moet stellen, dat zei hij er niet bij.

Lagarde zal vast tevreden zijn met de essentie van het nieuwe Belgische regeerakkoord, door premier Bart De Wever (N-VA) als volgt samengevat:

“Sine labore nihil” (Wie niet werkt, krijgt niets).

Ze zal ook blij zijn met de plannen om het begrotingstekort terug te dringen en de belastingen te verlagen.

Zo heet als in de VS en Argentinië wordt de Belgische soep niet opgediend, maar we slikken ze wel braafjes door.

Want we geloven in de welvaartsmythen die ons zijn aangepraat en die door vrijwel niemand nog worden tegengesproken, en dus straffen we wie geen betaalde job heeft en wie langdurig ziek is, en dus stemmen we in met nog langer werken en nog meer kopen, alsof we daar iets bij te winnen hebben.

Onze tieners, vaak betrouwbare kanaries in de koolmijn, zijn er niet van overtuigd dat het goed komt.

Niet met de welvaart, niet met hun welzijn, niet met de wereld waarin we hen laten opgroeien.

Dat blijkt uit de zorgwekkende toename van het aantal suïcidepogingen bij onze jongeren.

“Nu moeten bij iedereen de alarmen afgaan”, zei een bezorgd diensthoofd kinderpsychiatrie in de krant.

Maar er gingen geen alarmen af, want onze politici hadden de handen vol met 27 uur lang te debatteren over het regeerakkoord.

Het debat over het schandelijke gebrek aan passende psychische zorg voor jongeren of over het feit dat de ontslagnemende federale regering 3 miljoen euro aan projectmiddelen rond mentaal welzijn voor jongeren schrapte, is vast voor een andere keer.

Fascinerend hoe begrotingen alleen op orde kunnen worden gezet door wie kwetsbaar is nog kwetsbaarder te maken.

“Welzijn van Belgen zakt naar laagste punt in twintig jaar” kopte De Tijd nog dezelfde dag.

Daar sta je dan met je welvaart, je blakende bbp en met een groeiend leger aan diep verontruste en ongelukkige burgers.

Onze begroting is in evenwicht, maar onze kinderen willen dood.

Er lijkt dan ook maar weinig hoop te schuilen in het nieuws van de dag, en dat van de volgende dag en van alle daaropvolgende dagen.

Lamgeslagen en verbijsterd nemen we nieuwsbericht na nieuwsbericht tot ons. Want dat is wat die onheilspellende stortvloed doet: ons verlammen zodat we vergeten om iets te doen, iets wat de hoop kan herstellen.

Als alles verloren lijkt, is elke reactie bij voorbaat tevergeefs.

Ik weet het niet zeker, maar ik denk niet dat wegzappen helpt. Ik geloof eerder in uitzoomen en beseffen dat niets voor altijd is, ook niet dit stormachtige tijdperk.

Wanhoop verdooft, dus mogen we niet wanhopen, hoe luid de sirenenzang ook klinkt.

Het is een normale reflex te willen schuilen als het stormt, maar vroeg of laat moeten we onze schuilplaats uit, de regen en de wind trotseren om niet de meubels, maar de mensen te redden.

Het bbp zal het niet doen.

Bieke Purnelle is freelanceschrijver en directeur van Rosa, kenniscentrum
voor gender en feminisme.