25 jaar geleden stierf journalist en schrijver Johan Anthierens. Brigitte Raskin blikt terug en herdenkt.
Brigitte Raskin – De Standaard
20 maart 2025
Leestijd: 6 min
Beste Johan, er is wel een en ander gebeurd sinds je overlijden, 25 jaar geleden
Vandaag staat de lente voor de deur, een fijn vooruitzicht. Maar 20 maart is onherroepelijk ook jouw sterfdatum, goede vriend Johan, dit keer met de status van een jubileum, 25 jaar hiernamaals, tijd voor een terugblik.
Er gebeurde in die kwarteeuw je dit en je dat. Iets kleins leidde soms tot grote gevolgen.
Zoals in 2010:
In de Tunesische stad Sidi Bouzid stak een Tunesische straatverkoper zichzelf in brand nadat zijn waren en weegschaal in beslag waren genomen en zijn kar was omgekieperd, de vlam in de pan van de zogenaamde Arabische lente, een golf van opstandigheid in bijna alle Arabische landen.
Of zoals in 2019:
In de Chinese stad Wuhan dook een onbekend virus op, een ziekteverwekker die de hele wereld aantastte.
Wat dan die grote gevolgen waren,
valt niet in kort bestek te beschrijven.
Maar weet dat in deze 21ste eeuw het volgens jou beste lied van de 20ste eeuw nog niet aan vrolijkheid heeft ingeboet:
‘Tout va très bien,
madame la marquise’.
Soms deed zich iets voor dat niet meer was dan een nieuwe wending in een oud verhaal,
bijvoorbeeld een zoveelste statie in het lijdensverhaal van de Palestijnen.
Daarover hoef ik niet uit te weiden,
omdat jij het er zelf al over hebt gehad.
Zoals in 1982 in je ‘Getuigschrift’ voor
De Zwijger:
“De staat Israël is een terroristische natie die van het Machtige Rijke Westen dood mag uitzaaien, gebieden inpikken, burgemeesters dynamiteren, mensenrechten mitrailleren. Tenzij wij bij VN-besluit vastleggen dat Palestijnen geen mensen zijn
(Palestijnen hebben geen rechten,
het is dus twijfelachtig of zij mensen zijn).”
Rouwprentje met kindervers
Niets nieuws onder de zon, zeg dat wel.
Al kan ik toch een en ander oplijsten waarvan je versteld zou staan.
Verhalen die meteen scenario’s zijn, voor de rampenfilm Nine eleven, de tragikomedie Wilfried en Miet, de misdaadserie War on drugs, de horror story Je suis Charlie.
Sta er maar niet bij stil, dat was echt waar een film, die niets had te maken met je geliefde hebdo en journalistieke idolen. Het was een blockbuster die iedereen ging zien, maar nu allang vergeten is.
Een blijk van de vluchtigheid van het nieuws, waar je zelf op wees door op je rouwprentje dat ‘kindervers’ te laten zetten (volgens mij je eigen verzinsel).
“Morgen staat er weer in de krant:
Een scheepje vergaan, een huisje verbrand,
Een koetje gedood en een schaapje gewond
En een eitje gekneusd in het kippetje haar kont.”
Zo is dat, en wat niet weet, wat niet deert.
Geen week na je dood won Vladimir Poetin de presidentsverkiezingen in Rusland, en omdat die op het eerste gezicht onooglijke kerel al eerder door zijn voorganger Boris Jeltsin op het schild was gehesen, is zijn naam je misschien niet onbekend.
Dat is wel het geval voor de namen van mensen die sindsdien wereldberoemd werden,
van Aleksej Navalny over Greta Thunberg tot Volodymyr Zelensky.
Aan een voorstelling van al wie een rol speelde of speelt op de podia van deze eeuw, valt wel niet te beginnen – dit is niet meer dan een open brief ter ere van het zilveren jubileum van je dood (wat, tussen haakjes gezegd, meebrengt dat privézaken taboe blijven en ik je daarover alleen in gedachten bericht).
Om me te realiseren hoe onomkeerbaar vervreemd je al bent van de wereld, bedenk ik weleens dat je nooit over Barack Obama hebt gehoord en niet eens kunt raden in welk land hij te situeren is.
In de VS, kan ik je wel verklappen, net als de tegenwoordig razend populaire Donald Trump die furore maakt als The Joker, een slechterik in superheldenfilms.
Ideologische huidzweren
Eerst was ik wel van plan om je over nieuwe feiten, mensen en dingen bij te praten in een kroniek van de jaren die je sinds 2000 niet live hebt meegemaakt, beste jubilaris.
Maar kort en bondig is niet mijn stijl (en ik riskeer als altijd dat veel van wat ik zeg, wordt geschrapt) en wat heb je aan je dit en dat over de jaren in je afwezigheid.
Om terug wat dichter bij jou te komen staan, keerde ik me liever om naar de vorige eeuw, bladerde ik door de bloemlezingen van je werk en herlas ik hoe virtuoos jij een jaar kon neerzetten, zij het ook niet kort en bondig.
Bijvoorbeeld 1988,
“Een vredesjaar zoals we er sinds 1945 geen meer hebben meegemaakt”.
Want:
“Mars is van slag,
Damocles inspecteert zijn zwaard op fabrieksfouten, kanonlopen krimpen als piemels onder een koude douche”.
Wat je wel wat relativeerde:
“Natuurlijk was dit jaar niet overal in alle omstandigheden koek en ei, de hemel is nog niet op de aarde geland.
Er waren orkanen met kwade namen […].
Er waren ideologische huidzweren […].”
Wat je preciseerde:
”In Frankrijk oogstte fascist Jean-Marie Le Pen 15 procent bij de presidentsverkiezingen, in Antwerpen kwam het Vlaams Blok aan het bewind […], in Israël won het Joods Blok de parlementsverkiezingen, in Schotland het Schots Blok, Zuid-Tirol stemt unaniem op een fascistische partij, en ik zie enkele ettergezwellen en pestbuiltjes door de vingers.”
Weet trouwens dat je terecht niet te zwaar tilde aan die overwinningen van rechtse blokken, linksvoelende vriend, en dat ik opgelucht bereken dat je het over 37 jaar geleden hebt.
Lezen over 1988,
het doet deugd.
Het verwondert me wel dat je dat jaar zo resoluut als vredesjaar glorifieerde:
“Wie haalde het gegooi uit de glazen,
herenigde het hek met de dam?”
Dat terwijl het beste nog moest komen: geen jaar later viel de Berlijnse Muur en geen drie jaar later tekenden de presidenten Bush en Gorbatsjov het grootste ontwapeningsakkoord ooit, waardoor beiden hun kernarsenalen de volgende jaren met 80 procent zouden inkrimpen en kort daarna, toen de Sovjet-Unie uiteen was gevallen, Kazachstan, Wit-Rusland en Oekraïne hun arsenalen 100 procent vernietigden.
Dát bracht pas Mars van slag, betekende dat de wereld, beter gezegd de mensheid, eindelijk de weg insloeg van duurzame vrede en alle goeds dat daarmee gepaard gaat, met voortaan tijd en geld zat om te investeren in het beperken van de CO₂-uitstoot, het voorkomen van natuurrampen, het wegwerken van de godgeklaagde ongelijkheid tussen landen en mensen.
Prijs je gelukkig, vriend voor altijd, dat je dat nog hebt mogen meemaken bij wijze van apotheose van je leven dat met een wereldoorlog begon.
Brigitte Raskin
Schrijfster.
Stelde met Karel Anthierens de tweedelige bloemlezing ‘Niemands meester, niemands knecht’ samen, met teksten van Johan Anthierens.
Bron: De Standaard