David Van Reybrouck is schrijver van gelauwerde boeken als Revolusi, Congo en Tegen verkiezingen. Hij vraagt zich af waarom VN-klimaatconferenties telkens in zulke middelmatige slotteksten blijven steken.
David Van Reybrouck – De Morgen
“Alsof de pompiers voor een brandend huis nog even bakkeleien over de kleur van hun veters.”
David Van Reybrouck
Na vorige week weet ik het wel zeker: de COP is de Volkenbond van onze tijd aan het worden: gewichtig en ambitieus begonnen, maar inmiddels hopeloos inefficiënt, achterhaald en ten onder gaand aan zijn eigen institutionele logheid, politieke onwil, provincialisme en gekonkel van al wie daar niets te zoeken heeft.
Zoals bijvoorbeeld, ik zeg maar iets, die bijna tweeduizend lobbyisten uit de fossiele sector en de agro-industrie die dit jaar in Bakoe doodgemoedereerd met een nationale badge mochten aansluiten bij de centrale onderhandelingen.
Toen ik op de middelbare school leerde over hoe de Volkenbond, na een veelbelovende start in 1920, gaandeweg uiteenviel, terwijl de mondiale malaise van de jaren dertig toch net smeekte om verstandig overleg tussen verstandige mensen wereldwijd, kon ik dat niet begrijpen.
Hoe was het in hemelsnaam mogelijk dat ze niet beter hun best deden? Oké, voor ons was het natuurlijk gemakkelijk verontwaardigd te zijn. Wij wisten wat er zat aan te komen, qua wereldoorlog en al, zij nog niet. Maar toch!
Inmiddels begrijp ik dat wel. Wie de COP’s van de voorbije jaren met aandacht heeft gevolgd, werd er niet vrolijk van.
Vorig jaar was er gejubel in Dubai omdat er in de slottekst voor het eerst een zinsnede stond die landen opriep om – “weg te bewegen van fossiele brandstoffen” – en dat terwijl duizenden wetenschappers al meer dan véértig jaar daarom riepen.
Dit jaar is er tevredenheid omdat er dan toch een noodfonds komt van 300 miljlard dollar per jaar voor de armste landen – en dat terwijl het voor economen duidelijk is dat het om minstens 1.000 miljard moet gaan.
Bovendien is er geen dwingend mechanisme over hoe en door wie die centen moeten worden opgehoest. Bonne chance!
Zo moet dat destijds ook gevoeld hebben, bedenk ik mij steeds vaker.
Een mondiale instelling die draait, maar vooral in het rond blijkbaar, zonder veel kant of wal te raken, met leden die zich steeds minder aantrekken van de gemaakte afspraken, tot ze zelfs helemaal afhaken – destijds begon het met fascistisch Japan, nu met trumpistisch Amerika.
Schraal akkoordje
Ondertussen strijkt dit circus jaar na jaar neer in een of ander land, bij voorkeur een petrostaat– Egypte, Dubai, Azerbeidzjan, volgend jaar Brazilië – om met veel bombarie, cafeïne en nachtelijke onderhandelingen een schraal akkoordje te baren dat mijlenver afstaat van de geofysische noodsituatie waarin de planeet zich bevindt.
Alsof de pompiers voor een brandend huis nog even bakkeleien over de kleur van hun veters.
Waarom doet een jaarlijks internationaal congres met bijna tweehonderd diplomatieke delegaties er zo lang over om op papier te zetten wat duizenden en duizenden klimaat wetenschappers al meer dan veertig jaar weten?
Waarom zit er zo’n vertraging tussen de wetenschappelijke en de diplomatieke consensus?
De onderhandelaars weten maar al te goed dat klimaatverandering door de mens wordt veroorzaakt, dat fossiele brandstoffen verantwoordelijk zijn voor driekwart van alle broeikasgassen en dat de armste landen het hardst getroffen worden, terwijl ze het minst hebben bijgedragen aan klimaatopwarming.
Waarom blijven de COP’s dan telkens steken in zulke middelmatige slotteksten?
Beeld Getty Images
Het antwoord is even simpel als ontnuchterend: omdat de nationale belangen zo ver uiteen lopen en tal van industriële sectoren onverdroten lobbyen voor kortetermijn oplossingen die hen goed uitkomen, heeft het traditionele overlegmodel van de COP tragisch gefaald om de langetermijnuitdagingen van de planeet kordaat aan te pakken.
De Club van Rome, de roemruchte denktank die in 1972 voor het eerst alarm sloeg over de grenzen aan de groei, en vandaag geleid wordt door de fenomenale Belgische Sandrine Dixson-Declève, publiceerde vorige week een open brief die ondertekend werd door niet de minsten:
- Voormalig VN-secretaris-generaal Ban Ki-moon
- Voormalig Ierse presidente Mary Robinson
- Toonaangevend klimaatwetenschapper Johan Rockström
- Vele anderen.
Ze roepen op om COP fundamenteel te hervormen.
“De huidige structuur is simpelweg niet in staat om de verandering te leveren met de exponentiële snelheid en schaal die nodig zijn om een veilige landing te garanderen voor de mensheid.”
Gastlanden, vinden ze, moeten in de toekomst duidelijk blijk geven van hoge ambities met betrekking tot het akkoord van Parijs.
Landen die zelf niet ernstig zijn, kunnen echt geen voorzitter meer worden. Logisch!
Grondige hervorming
COP-meetings moeten volgens hen ook evolueren van onderhandelen naar handelen.
- In plaats van nachtelijk getouwtrek met zijn allen over een komma is er juist nood aan kleinere, frequentere bijeenkomsten die over concrete oplossingen gaan.
- Landen moeten veel meer verantwoordelijk gehouden worden voor hun beleid: niet meer alleen woorden, maar ook daden.
- De financiering moet veel duidelijker.
- De stem van de wetenschap moet meer gezag krijgen.
- Het verband tussen armoede, ongelijkheid en klimaat verdient meer erkenning.
- Het overleg moet veel diverser
Vorig jaar waren er veel meer lobbyisten uit de fossiele sector dan officiële afvaardigingen van wetenschappelijke instellingen, inheemse gemeenschappen en kwetsbare landen samen.
Wil COP niet het roemloze lot ondergaan van de Volkenbond dan moet het dringend werk maken van een grondige hervorming.
Verder gaan op de weg die we nu bewandelen leidt tot onnoemelijk veel menselijk en natuurlijk leed.
Lees ook
Bron: De Morgen