De Machtwacht – Dubbel werk over seksueel misbruik is nog geen goed werk

Politieke recuperatie plaveide de weg voor twee speciale commissies die het seksueel misbruik in de kerk tegen het licht houden. Voor de parlementen is het een uitgelezen kans om hun lijdzame imago even te doorprikken.

Bart Brinckman – De Standaard

Valerie Van Peel had groot gelijk. Enkele weken geleden fulmineerde het N-VA-Kamerlid tegen haar collega’s.

‘Waar zaten jullie de laatste tien jaar? Het is verschrikkelijk cynisch dat het telkens weer van de slachtoffers moet afhangen. Beseffen jullie wat voor een opoffering dat van die mensen vergt?’

Ze toonde zich verbouwereerd over de animositeit die de documentaire Godvergeten had losgeweekt. Die bracht een tiental getuigen van seksueel misbruik door geestelijken voor het voetlicht.

Een jaar geleden had Van Peel haar Latijn gestoken in een breedvoerig document over de aanpak van kindermisbruik. Haar voorstel van resolutie bevatte concrete aanbevelingen om de daders aan te pakken.

De interesse was matig, om niet te schrijven onbestaande. Er draafden amper Kamerleden op voor de hoorzittingen die ze organiseerde.

‘Zelfs over kindermisbruik vind je geen eensgezindheid in de politiek’, besloot ze, en ze verliet de politieke arena.

De volksvertegenwoordigers in Kamer en het Vlaams Parlement struikelden de jongste weken over elkaar om hun afschuw uit te schreeuwen. De clichés werden niet geschuwd. De Wetstraat lijdt wel vaker onder steekvlampolitiek.

Politici surfen op de golven van de actualiteit, issues zonder vette mediakoppen bestaan niet.

De documentaire genereerde twee ad-hoc commissies:

een onderzoekscommissie in het federale parlement
en een bijzondere commissie in het Vlaams Parlement.

Voor de parlementariërs wenken uitgelezen momenten om te tonen wat ze echt waard zijn, in plaats van het regeringswerk lijdzaam te ondergaan.

Het onderscheid tussen een onderzoekscommissie en een bijzondere commissie moet niet worden overdreven.

Toegegeven, een onderzoekscommissie klinkt gewichtiger. Daarvan bestaan twee categorieën. De eerste vorm kristalliseert zich tot conflictmanagement. Ze volgt in de slipstream van een groot veiligheidsprobleem (bijvoorbeeld de aanslagen van 22/3 of de zaak-Dutroux) en gaat op zoek naar de oorzaken en verantwoordelijken.

Het onderzoek naar seksueel misbruik door geestelijken behoort tot de tweede groep.

Het geeft de volksvertegenwoordiging een unieke kans om in naam van hun kiezers aan informatiegaring te doen over een maatschappelijk probleem.

Dat kan leiden tot aanbevelingen en een aangepaste wetgeving (bijvoorbeeld de verjaringstermijn optrekken).

Excuses

Zijn twee commissies niet te veel van het goede? Vlaanderen pakt het wat soberder aan. Het beperkt zich tot de eigen bevoegdheden en focust op misbruik in scholen, internaten en zorginstellingen waar geestelijken (of leken) overgingen tot misbruik, en wil het beleid van de afgelopen jaren evalueren.

Het parlement buigt zich niet voor het eerst over deze problematiek. In het peristilium hangt zelfs een bord waarin de Vlaamse volksvertegenwoordigers hun excuses aanbieden aan alle slachtoffers.

Tien jaar geleden ontdekte Vlaanderen – na een reeks in De Standaard – het ‘historische en actuele geweld’ op kinderen en jongeren.

Een expertenpanel, met onder meer Peter Adriaenssens, leverde flink wat aanbevelingen op.

Na de mediaberichten over misbruik in de sport (judo en zwemmen) volgde in 2017 een bijzondere commissie over grensoverschrijdend gedrag. De actualiteit rond Metoo deed de werkzaamheden geen goed. De scope verwaterde.

De belangrijkste erfenis werd een verplicht uittreksel uit het strafregister voor iedereen die verantwoordelijkheid draagt over minderjarigen.

Zo groeit de indruk dat het Vlaams Parlement zich in het onderwerp wilde knokken. De twee commissies hebben met elkaar gemeen dat ze het slachtoffer centraal willen stellen.

Die pluim mag Godvergeten op zijn hoed steken. Een getuigenis in beeld komt zwaarder binnen dan een op papier. De federale onderzoekscommissie boetseert verder op die lijn en laat voor het eerst de slachtoffers getuigen.

De federale onderzoekscommissie moet de gaten vullen die de gelauwerde documentaire bewust liet vallen.

Godvergeten koos voluit voor de getuigenissen, waarbij de verantwoordelijkheid van de alwetende maar wegkijkende kerk genadeloos werd blootgelegd.

Toch moet worden erkend dat in de nasleep van de bijzondere commissie uit 2011 de kerk wel degelijk een beleid voerde met meldpunten, schadevergoedingen, een verplichte bijdrage door dader aan een fonds, een betere screening van priesters, de inschakeling van het gerecht bij nieuwe feiten, enzovoort.

Onderzoek-van-het-onderzoek

Voor de commissieleden ligt de weg open om met het verslag van hun voorgangers in de hand – priester Rik Devillé vond het toen allemaal een ‘lachertje’ – het beleid van de kerkelijke overheid en de werking van het Centrum voor Arbitrage te analyseren.

Het geeft de geestelijken de kans om zichzelf te verdedigen tegen de splijtende kritiek vanuit de samenleving waarbij zelfs de overheidsfinanciering van de erkende godsdiensten een discussiepunt werd.

Die discussie over de financiering werd uiteindelijk op een laag pitje gezet. Eind maart moet het federale eindverslag er liggen, dat geeft weinig tijd om een vraagstuk te beslechten dat leidt tot een aanpassing van de grondwet.

Daarom is het ook meegenomen dat de Hoge Raad voor Justitie Operatie Kelk ten gronde onderzoekt. Dat onderzoek spitst zich toe op de vraag in hoeverre de kerkelijke autoriteiten kunnen worden beschuldigd van schuldig verzuim. De eindvordering blijft vooralsnog uit.

Sommige politici spraken ongegeneerd en met weinig kennis van zaken over verdwenen of verdonkeremaande stukken, zeer tegen de zin van het federale parket, dat er onderhuids van werd beschuldigd te dansen naar de grillen van de aartsbisschop.

Snelle verdachtmakingen en onbewezen achterkamerpolitiek vormen steeds een perfecte mix voor samenzweringstheorieën. Daarbij kan niet worden ontkend dat er in kringen van de betrokken advocaten tegenstrijdige meningen bestaan over het verloop van Operatie Kelk.

Ongetwijfeld zal de onderzoekscommissie de resultaten van het onderzoek-naar-het-onderzoek druk becommentariëren. Dan valt te hopen dat er geen twee groepen ontstaan: de believers en de non-believers.

De slachtoffers hebben het recht om te weten wat Operatie Kelk heeft bovengespit. Maar ook de burgers van dit land verdienen alle uitleg over hoe justitie met deze uitdaging is omgesprongen. En of dat nu echt zo lang moest duren.