De helft van Houthulst stemde uiterst rechts of blanco. De gemeente is boos, maar hoe komt dat? Haast iedereen werkt en migranten zie je er nauwelijks. “Tom Van Grieken heeft al gebeld om te zeggen dat we het rustig moeten houden.”
Kasper Goethals – De Standaard
“Ik stem al mijn hele leven niet of blanco, het maakt toch geen verschil”, zegt Daniel Vandelanotte.
De zeventiger pakt twee petanqueballen van de tafel en maakt zich klaar om te gooien. Hij loopt krom: het resultaat van ruim zes decennia boeren. Trots toont hij zijn werkmansknuisten.
“Het vuil komt er niet meer af.” Aan zijn rechterhand staan twee vingers al twintig jaar in een permanente klauw.
“Ik heb mijn pees doorgesneden bij het klieven. Maar ik kan nog altijd petanque spelen. En stemmen kan ik ook, maar ik doe het niet (lacht).
“Al ga ik dit najaar misschien toch eens voor Vlaams Belang kiezen, al zou mijn vrouw dat niet graag horen.”
Elke donderdag komt Vandelanotte met een groepje petanquen in het buurtcentrum van Merkem, een deelgemeente van Houthulst.
De mannen stoten elkaar aan, maken al eens een schunnige mop, drinken hun pintjes. De vrouwen keuvelen mee en gooien net zo raak jeu de boules.
Echt geschrokken was niemand hier, toen Vlaams Belang zondag een monsterscore haalde.
“Iedereen merkt de komst van de vrimde (vreemdelingen, red.) naar ons land. Ze zijn met te veel en ze krijgen voorrang op de eigen mensen”, zegt Thierry Himpens.
Ook hij is zeventiger en ook hij was zijn hele leven boer.
“Ik ben het nog steeds. Je stopt nooit als boer, tot je neervalt. Ik heb al lang geen dieren meer, maar wel nog patatten. Ik heb geen opvolger, dus ik blijf op mijn veld.”
De mannen vertellen in sappig West-Vlaams dat ze zich minder veilig voelen in de gemeente, ’s avonds.
Junkies onder invloed van de designerdrug flakka hebben hier fietsers doodgereden en huizen in de fik gestoken. Maar ze hebben lang niet allemaal Vlaams Belang gestemd.
“Voor mij is het goed in Houthulst, het leven wordt duurder en je ziet al een keer iets mislopen, maar ik voel mij goed”, zegt een van hen.
Maar Himpens schudt het hoofd.
“Ik ging op computerles met mijn vrouw, dat was gratis. Maar daarna mocht ik niet meer gratis gaan. De les zat vol vreemdelingen en ik was mijn plekje kwijt”, zegt hij.
“Ze zorgen niet meer voor de eigen mensen. Je hebt nog nauwelijks banken om geld af te halen. De parkeerplaatsen verdwijnen. En alles wordt duurder. De politiek is hier nergens te zien.”
Vele moeders
Vlaams Belang haalde in Houthulst een topscore: 37,8 procent voor het Vlaams Parlement, 35,7 procent voor de Kamer en liefst 39,9 procent voor het Europees Parlement.
Alleen in Ninove deed de partij van Tom Van Grieken het beter. Bovendien is Houthulst een van de gemeenten met het hoogste aantal blancostemmen van het land: 7 procent kleurde geen enkel bolletje.
Daarmee is Houthulst de beste plek om te peilen naar de landelijke onvrede.
In West-Vlaanderen en Limburg, ver van Brussel, doet Vlaams Belang het uitstekend. Haast iedereen is er aan het werk. Vreemdelingen zijn er nauwelijks, op wat hardwerkende Roemeense seizoensarbeiders na. Maar wat scheelt er dan?
De weg van Ieper naar Houthulst klieft door oud oorlogsgebied. Hier werden tijdens de Eerste Wereldoorlog alle kerken platgeschoten en daarna weer heropgebouwd. Iedere landweg leidt naar een monument of een kerkhof.
Het ligt er mistroostig bij, na de zoveelste junibui. De klaprozen hangen gehavend in de bermen en ook de verkiezingsposters hebben geleden onder de nattigheid.
Bij het binnenrijden van Houthulst worden we begroet door CD&V-boegbeeld Hilde Crevits. De oranje letters op de affiche zijn vergeeld, haar gezicht oogt lijkbleek.
“Geschrokken van de verkiezingsuitslag misschien”, grapt een passant die niet met zijn naam in de krant wil.
In het gemeentehuis hebben we afgesproken met burgemeester Jeroen Vandromme. Zoals veel West-Vlaamse CD&V-burgemeesters ziet hij van dichtbij hoe het traditionele hartland van zijn partij verkiezing na verkiezing wordt opgeslokt door uiterst rechts.
“Ik denk dat de frustratie in onze gemeente vele moeders heeft”, zegt Vandromme.
Vandromme wijst, zoals veel CD&V’ers in de regio, eerst op de doorgedreven regelgeving. Hij heeft een paar concrete voorbeelden laten verzamelen door zijn administratie.
“Hier heb je bijvoorbeeld een boer die zijn boerderij wil verkopen. Hij vindt geen opvolger en wil de hoeve verkopen aan zijn kleinzoon, die er een landelijke woning van wil maken. Wij hebben dat vergund, maar de Vlaamse overheid gaat in beroep omdat de boerderij in landbouwgebied ligt en dus zonevreemd zou zijn.”
Vandromme geeft het ene na het andere voorbeeld. “Het punt is niet dat alles zomaar moet kunnen, het punt is dat er duidelijkheid moet zijn: moet die hoeve verdwijnen of mag daar een woning komen? En als de hoeve moet verdwijnen, wie gaat dat dan betalen?”
Voor de meeste bewoners van Houthulst toont de afstand tot Brussel zich op andere gebieden.
Ze zien de bushaltes verdwijnen, een boerderij verliest een vergunning, een woning moet eerst gerenoveerd worden en wordt onbetaalbaar.
“We waren niet blij toen er hier heel wat haltes van De Lijn werden geschrapt”, zegt Vandromme.
“Maar we gingen akkoord, omdat er een plan was om de basisdienstverlening te garanderen. Maar in de praktijk bleek dat de bus de helft van de keren niet komt opdagen. Ze vonden geen chauffeurs!
“Dus moesten mensen halsoverkop op zoek naar alternatieven voor hun kinderen of zorgbehoevenden. Je mag niet onderschatten hoeveel kwaad bloed dat zet. De mensen hier betalen ook braaf hun belastingen.”
De gemeente bestaat uit vier kerndorpen: Merkem, Klerken, Houthulst en Jonkershove. Die laatste twee zijn jonge gehuchten, die pas in de laatste honderdvijftig jaar werden opgericht.
In de 19de eeuw woonden de mensen hier nog in huifkarren tussen de bossen. Het waren straatarme leurders, bezembinders en seizoensarbeiders, die in de wijde omtrek een kwalijke reputatie hadden.
Tot vandaag heeft Houthulst het grootste aantal schroothandelaars van Vlaanderen. En tot vandaag wordt er in andere gemeenten wel eens lacherig gedaan over Houthulst.
“Mensen zeggen dat je Houthulst kunt samenvatten in drie woorden: drugs, marginalen en sigaretten.
“Hele dagen frieten van de frietchinees fretten en iedereen die er woont, die wil vertrekken”, zingt de lokale rapper LilPieters. “Maar je moet niet alles geloven wuk da ze zeg’n.”
Deurwaarders
Vandromme draait met zijn ogen.
“De mensen in Houthulst zijn harde werkers. 83 procent van de bevolking is aan de slag, dat is meer dan het Vlaamse gemiddelde.”
Toch heeft niet iedereen het breed. Het gemiddelde nettoloon ligt met 19.000 euro een pak lager dan het Vlaamse gemiddelde van 21.000 euro. Ieder jaar kloppen veertig tot zestig nieuwe mensen bij het OCMW aan.
“Onze uitgaven aan leeflonen en sociale steun zijn meer dan verdubbeld, de voorbije vijf jaar”, zegt Vandromme.
Hij wijst ook op een andere verontrustende trend.
“We moeten steeds meer Belgen uit het bevolkingsregister schrappen. Vaak nadat de deurwaarder is geweest en ze hun huis niet meer kunnen betalen. Vroeger was dat er soms één per jaar. Sinds corona zien we er elk jaar meer. In 2024 moesten we al elf mensen schrappen. Dat zijn mensen die dakloos gemaakt zijn.”
De burgemeester neemt ons mee naar het lokale restaurant De Kippe in Merkem. Daar is een maandelijks zangfeest met schlager zangers aan de gang.
Lokale ster Michael Lanzo kweelt voor een volle zaal dat hij bij de liefdesdokter op controle moet. Hij bezingt de wanhoop van een toreador in Spanje die zijn Maria mist en zweept de zaal op.
Wanneer Lanzo zingt: “In dat kleine volkscafé zingt iedereen de liedjes mee”, barst een paar toehoorders in tranen uit.
“Pak elkaar maar eens goed vast, dat doen we te weinig”, juicht de zanger.
Vandromme glimlacht.
“Het gemeenschapsleven is essentieel voor landelijke beleving”, zegt Vandromme.
“Toen we in januari een nieuwjaarsdrink organiseerden, kwamen daar 1.600 mensen op af. In een gemeente van 10.000 inwoners. Dat 16 procent van de bevolking komt opdagen, toont de grote behoefte.”
Rijdend door de verschillende gehuchten oogt Houthulst allesbehalve verloederd. Er zijn villa’s en landhuizen, gerenoveerde herenhoeves en het plein voor het gemeentehuis wordt netjes opgeknapt.
Toch zie je ook pijn. Fietsers wagen hun leven over steenwegen zonder infrastructuur, waar auto’s hen rakelings passeren.
Krotten – groot en klein en soms al lang onbewoonbaar verklaard – worden bewoond.
Er zijn lege winkelruiten en ontzettend veel huizen die te koop staan: de wereld die wegtrekt.
“De CM wil de lokale afdeling hier weghalen. Dat zou er hard inhakken”, zegt de Vandromme.
“Veel bankkantoren zijn al weg. Iedere week bellen mensen met kleine technische vragen en kunnen ze bij niemand terecht. Die mensen zijn ontzettend kwetsbaar.”
Iedere week doen gemiddeld twee inwoners in de lokale politiezone aangifte van oplichting op het internet. Dat is bij de hoogste cijfers van Vlaanderen.
Het gaat soms om oudere mannen die vallen voor een knappe Russische die hen op Facebook messenger romantische voorstellen doet.
Soms zijn het gepensioneerden die in de val trappen van een oplichter die zich voordoet als bankmedewerker en hun Itsme-gegevens weet te ontfutselen.
“Tienduizenden euro’s verliezen die mensen, soms hele spaarboekjes die in rook opgaan. En dat blijft onderbelicht, want de schaamte is te groot om erover te praten.
“Maar veel mensen krijgen wel het gevoel: als ik nog maar een paar kilometer te snel rij, heb ik een gepeperde boete. Terwijl deze daders nooit gevat worden.”
Op een parkeerplaats in het dorp spuiten Leandro en Niels nieuwe lak op een auto. Ze zijn jonge vaders, ze zijn gek op tuning, maar van straatracen hebben ze een afkeer. Allebei hebben ze op Vlaams Belang gestemd.
“De grenzen moeten gewoon toe. De Belgen zijn hier nu nog baas, maar we mogen ons niet laten overnemen, zoals in Brussel”, zegt Niels.
“Ik wacht al vijf jaar op een sociale woning en ik krijg er geen. Ik heb twee kinderen en ben niet meer samen met hun moeder. Ik heb een appartementje met één slaapkamer en dat is te krap voor ons.”
Niels vertelt dat hij even naar de familie van Leandro is “gevlucht voor bedreigingen”. Hij voelt zich achtergesteld.
“Als ik dan zie dat die vremde meteen een sociale woning krijgen, terwijl er zo veel leeg staat, dan word ik boos.”
Leandro vult aan, zijn dochter op de arm:
“We hebben niets tegen Roemenen die naar hier komen om keihard te werken. Die werken soms harder dan de Belgen. Maar zo veel mensen komen naar hier om te profiteren. Dat moet stoppen. De eigen mensen worden achtergesteld terwijl die andere alles krijgen.”
Veel migranten zijn er nochtans niet in Houthulst. Het aantal niet-Europese inwoners ligt met 1,8 procent bij het laagste van het land. In de top vijf van nationaliteiten in de gemeente staan geen Afrikaanse of Midden-Oosterse landen. Het zijn Roemenen, Polen, Oekraïners, Nederlanders en Fransen (twintig in totaal).
In Ninove, waar Vlaams Belang nog meer stemmen haalde is het aantal niet-Europese nieuwkomers met ruim 16 procent veel hoger.
“Omdat we ze hier wegpesten”, zegt Leandro.
“Wij zien ze in de bussen en in de steden. In Roeselare of Kortrijk is het niet normaal meer.”
Vraag je aan Vlaams Belang-kiezers zelf wat hen naar de partij drijft, krijg je in Houthulst altijd dezelfde antwoorden.
Op één staat migratie en mensen die “profiteren” van uitkeringen. Daarna komt criminaliteit.
“Degene die hier zijn en willen integreren mogen blijven van mij”, zegt Dorothy in haar deuropening.
Voor het raam hangt een affiche van Vlaams Belang.
“Ik ben geen racist, maar wie komt profiteren van de gouden bergen in België, die moeten ze buiten houden.”
Als haar man Daniël erbij komt staan, begint hij over Zwarte Piet.
“Dat is onze traditie, die wil ik niet kwijt”, zegt hij.
“Dat is wél racisme”, corrigeert zijn vrouw. “Dat komt van de slaven, niet van de schoorsteen, sorry. Dat wordt gewoon roetpiet.”
Daniël trekt een zuur gezicht. “Maar zo is het toch niet bedoeld?”
Dorothy: “Maar die moskeeën die je overal uit de grond ziet schieten, dat willen we niet. Eentje in elke stad is wel genoeg.”
Ze praten over een asielzoekerscentrum in het naburige Staden.
“Je ziet die vreemde op de bussen. Dat doolt hier maar rond, niemand die ook maar een beetje controleert”, zegt Daniel.
Maar het koppel heeft ook andere zorgen dan migratie, zeggen ze. De levensgevaarlijke steenweg voor hun deur bijvoorbeeld, waar auto’s voorbij razen. Ze konden nergens anders een huis kopen met een stukje grond.
“Je vreest hier elke dag voor je kinderen”, zegt Dorothy.
Om een bushalte te vinden, moet je haast op bedevaart. En de kosten in de supermarkt, die zijn zo hoog dat het gezin op het einde van de maand wel eens moet tellen.
“Acht jaar geleden ging je voor 100 euro naar de winkel en had je een volle kar. Als je nu voor 100 euro boel gaat halen, heb je niks.
“Al die taksen op eten: is dat luxe? 21 procent btw op elektriciteit. Is verlichting luxe? Ze willen dat we allemaal terug naar de oertijd gaan.”
Vinger over de keel
Het is laat op de middag als we aankomen in Bij Kenjy. Volgens veel inwoners van Houthulst zitten hier “de echte”.
Uitbater Kenjy Pattyn verkoopt er gekoelde flesjes Jupiler uit de bak, 1,5 euro per stuk. Al zijn klanten stemmen voor Vlaams Belang.
“Als je dat niet snapt, woon je op een andere planeet”, zegt een zware kerel met tatoeages tot aan zijn oren.
Pattyn geeft zijn dochter een roze step die hij online heeft gekocht en stuurt haar de deur uit. De sfeer wordt met de minuut grimmiger.
Een man met een glazige blik vertelt dat zijn vrouw hun kinderen heeft ontvoerd. Een andere man duwt zijn elfjarige zoon naar voren en vraagt:
“Toon eens wat we met de vreemdelingen gaan doen?” De jongen haalt langzaam zijn vinger over zijn keel.
“Dat is juist, jongen”, roept de vader, waarop hij een Hitler-groet brengt en zwalpend het café uitloopt.
“Hang de Vlaamse Leeuw maar buiten!”
© Sebastian Steveniers
Jacky Vercamer, de voorzitter van Vlaams Belang, maakt zich uit de voeten.
“Voor mij is het ook de eerste keer dat ik hier kom”, zegt hij verontschuldigend.
“Probeer deze mensen niet te negatief in beeld te brengen. Tom Van Grieken heeft al gebeld om te vragen om incidenten te vermijden en het rustig te houden.
“We hebben deze mensen ook nodig, maar we moeten een positief beeld proberen te schetsen.
“We hebben 800.000 stemmen met Vlaams Belang. Ik hoop dat we eindelijk ons zegje gaan mogen doen.”
Lees ook
Bron: De Standaard