Geen gedicht dat dit jaar meer gelezen werd dan Losgeld van Ruth Lasters en haar leerlingen, over hoe wordt neergekeken op het beroepsonderwijs. Lasters wilde het gedicht eind augustus publiceren in haar hoedanigheid als Antwerps stadsdichter, maar botste op een genadeloos njet van het stadsbestuur. ‘Een stomp in de maag’, noemde Lasters dat, en ze nam prompt ontslag. ‘Ik zal niet stoppen tot er iets wezenlijks is veranderd.’
Uw gedicht…
Ruth Lasters (onderbreekt): “Niet mijn gedicht, maar óns gedicht. Ik heb de tekst samen met leerlingen van de Spectrumschool in Borgerhout geschreven.
‘Ik heb er veertien jaar lesgegeven en geef er af en toe nog workshops. Tijdens een van die sessies is ‘Losgeld’ ontstaan, een gedicht over de minderwaardigheidsgevoelens van de leerlingen in het beroepsonderwijs.”
‘Het wordt er altijd ingepeperd dat jij de onderste trede van de trap bent’, vertelden enkele leerlingen in Humo.
Lasters: “Ik hoor zo vaak: ‘Mevrouw, wij zijn máár bso’ers.’ Als de klassenraad een kind adviseert om naar het beroepsonderwijs over te stappen, barsten ouders en leerlingen haast uit in huilen.
“‘Naar het beroeps! De B-stroom!’ Het lijkt wel een straf, een belediging. A en B zijn niet zomaar letters, het zijn statussymbolen.”
Vandaar de eerste woorden van jullie gedicht: ‘Olie-, oliedomme staat die leerlingen vanaf 12 jaar / nog altijd letterlijk met ‘A’ labelt of ‘B’. Welkom in het middelbaar!’
Lasters: “De boodschap van ons gedicht is dat intelligentie over méér gaat dan uitblinken in wiskunde of Frans. Mijn mond valt open van wat de leerlingen op de Spectrumschool allemaal kunnen.
“We hebben geprobeerd om hun uitzonderlijke vaardigheden te verwerken in het gedicht.
“De trappenmaker in de klas kan de perfecte afstand tussen treden berekenen. En de mecanicien weet alles over de spanningskracht op de bouten van de nokkenas.
“Zelf heb ik geen idee wat die woorden betekenen. De leerlingen probeerden het me nochtans met handen en voeten uit te leggen, maar ik, met mijn beperkte aso-achtergrond, begreep er niets van. Zegt dat niet alles over hun vernuft en kennis?
“Vaklui zoals zij houden onze samenleving recht. Zonder loodgieters, bouwvakkers en kinderverzorgers zakt het kaartenhuisje in elkaar. Maar dat willen we niet inzien.
“We steken de loftrompet over cognitieve intelligentie, en halen de neus op voor technisch vernuft en handigheid.”
Het stadsbestuur weigerde jullie gedicht te publiceren. ‘Een stomp in de maag’, noemde u dat.
Lasters: “De noodkreet van de leerlingen mocht niet gehoord worden: ze werden dus alwéér weggezet als B-burgers.
“Ik nam meteen ontslag via e-mail, maar ik heb nooit een berichtje teruggekregen. Niet van schepen van Cultuur Nabilla Ait Daoud (N-VA), noch van schepen van Onderwijs en Jeugd Jinnih Beels (Vooruit) of burgemeester Bart De Wever (N-VA).
“Ook toen ik schepen Ait Daoud persoonlijk aanschreef, kreeg ik geen antwoord. Ik moest alles via de pers vernemen.”
U belandde in een mediastorm.
Lasters: “Het was heftig, zeker omdat de hetze samenviel met de start van het schooljaar. Ik heb dagenlang amper gegeten of geslapen.
“Ik was bang dat mensen mijn ontslag niet zouden begrijpen, maar de respons was overweldigend positief. Mijn vier collega-stadsdichters namen wat later ook ontslag.
“En sommige van mijn leerlingen hebben – onder meer in een mooi interview in Humo – openlijk gepraat over het stigma dat ze ervaren. Ik ben heel trots op hen.”
Volgens schepen Ait Daoud was ‘Losgeld’ niet verbindend genoeg voor een stadsgedicht.
Lasters: “Dat is quatsch. Ik hoef toch geen karamellenverzen te schrijven over het Centraal Station en de kathedraal? Bovendien is dit het meest verbindende gedicht dat ik me kan voorstellen, want het is een aanklacht tegen discriminatie.
“Het stadsbestuur heeft verschillende keren gelogen. Het gedicht zou gewraakt zijn omdat het niet besteld was, maar voor eerdere gedichten was dat geen probleem.
“Daarna zei de persdienst van de schepen dat mijn opiniestuk in De Standaard de reden voor de weigering was, maar dat klopt niet.
“Hoe kan ‘Losgeld’ al op 30 augustus zijn geweigerd als het opiniestuk pas op 1 september in de krant stond?
“Ik til zwaar aan dat liegen. Zo begint elk totalitair regime.”
Waarom is het gedicht dan wel gewraakt?
Lasters: “Ik heb een gevoelige snaar geraakt bij de dominante partij in het stadsbestuur: de N-VA. In onze tekst bevlekken we het heilige woordje Vlaanderen.”
‘Straks vraagt gij, Vlaanderen, nog losgeld voor het woord ‘intelligent’’, lezen we.
Lasters: “Er is niets politieks aan ‘Losgeld’: we klagen aan hoe de héle samenleving naar het beroepsonderwijs kijkt. Maar het stadsbestuur maakt er iets politieks van: erg onvolwassen en kleinzerig. (Zucht)
“Ik ben teleurgesteld in de schepen, zoiets had ik nooit verwacht. Het is je reinste censuur.”
Een passage uit ‘Losgeld’: ‘En wie is nu het slimst, iemand die weet waar de Aconcagua ligt (vraag uit De slimste mens ter wereld) of wie het hele stroomschema kan tekenen en uitvoeren voor een schoolkeuken, het Sportpaleis, Wetstraatvergaderzalen?’ Die verwijzing naar De slimste mens is een steekje naar voormalig De slimste mens-deelnemer Bart De Wever, toch?
Lasters: “O nee, nu zoek je het te ver. De naam van die quiz stoort mij: het is een goed voorbeeld van onze beperkte kijk op het woordje ‘slim’.
“Eigenlijk zou het programma ook behendigheidsproeven moeten hebben. Anders is het gewoon ‘De beste quizzer ter wereld’, niet?
“We zullen die bedenking voorleggen aan de minister van Media, Benjamin Dalle (cd&v), in de week van de gedichtendag.
“En we zullen ook losgeldkoffertjes met gedichten en handtekeningen overhandigen aan de ministers van Onderwijs en Welzijn, Ben Weyts (N-VA) en Hilde Crevits (cd&v).
“Zo willen we symbolisch het woord ‘slim’ vrijkopen, zodat het eindelijk ook eens voor praktisch geschoolde mensen wordt gebruikt.
“We eisen een mentaliteitswijziging, een beetje zoals de antirookcampagnes van vroeger de geesten hebben veranderd. Ik vond de weigering van ons gedicht zo beledigend dat ik niet zal stoppen tot er iets wezenlijks is veranderd.
“In de koffertjes voor de ministers zullen ook getuigenissen zitten, want de voorbije maanden hebben mensen me enorm veel verhalen toegestuurd. Hartverwarmend, maar soms ook schrijnend.
“Een mama van drie schreef dat ze thuis twee ‘A-leerlingen’ en één ‘B-leerling’ heeft. Ze drukt haar kroost op het hart dat iedereen evenveel waard is, maar dat ene kindje voelt zich toch miserabel.
“Dat hij als enige naar B moest, maakt dat kind gewoonweg depressief. (Met tranen in de ogen)
“Stel je eens voor dat je je als kind een mislukkeling voelt, terwijl je net een van de pijlers van de maatschappij wordt. Dat is toch afschuwelijk?”
U bent erg emotioneel.
Lasters: “Ik heb héél weinig geslapen, want gisterenavond had ik een deadline (lacht).
“Ik heb de voorbije maanden nog meer pijnlijke zaken ontdekt. Wist u dat een 12-jarige na de basisschool niet zomaar voor een beroepsopleiding kan kiezen?
“Zo’n leerling moet via de klassenraad een advies vragen om zich te mógen inschrijven in de B-stroom. Als zo’n kind handig is en graag elektricien wil worden, krijgt het dus eerst de boodschap dat het een aso-richting moet proberen en eventueel later nog kan ‘zakken’.
“Sommige lagere scholen delen hun leerlingen op in zonnekinderen en maankinderen, op basis van hoe goed ze het doen in vakken als rekenen en lezen.
“Een van mijn leerlingen vertelde me dat hij drie ouders aan de schoolpoort hoorde pochen: ‘Mijn kind is een zonnekind, dat van jou maar een maankind.’
“Dat is niet alleen traumatiserend voor de kinderen, het is ook oliedom om als maatschappij op die manier met mensen om te gaan.
“Ik ben al maanden op zoek naar een loodgieter, maar ik vind er geen. Er is een tekort aan vakmensen, maar tegelijk maken we kinderen wijs dat ze er niet trots op mogen zijn als ze iets kunnen met hun handen.
“Maar kijk eens: met een zogenaamd B-diploma kun je vandaag, als elektricien of loodgieter, veel geld verdienen.”
Is het gebrek aan waardering ook een oorzaak voor het lerarentekort?
Lasters: “Absoluut. Veel van mijn collega’s zijn de laatste jaren uitgevallen. Het is een domino-effect: leerlingen die zich niet goed in hun vel voelen, staan minder open om te leren. Ze verliezen hun interesse in school. Dat verzuurt de sfeer in de klas. Ik heb dat zelf gemerkt: mijn eerste maanden als 22-jarige leerkracht waren een nachtmerrie.
“Iederéén voelt toch dat er iets niet klopt in onze scholen? Ons onderwijs is rot tot op het bot. Zowel leerlingen als leerkrachten zijn aan het verzuipen.
“Minister Weyts zou grote kuis moeten houden – te beginnen met het schrappen van die A- en B-labels – maar kiest voor wat symbolisch oplapwerk.”
U had een deadline, zei u zonet. Waarvoor?
Lasters: “Mijn nieuwe dichtbundel, die in februari uitkomt. Ik schrijf over klimaat en oorlog, maar de bundel is ook gekleurd door wat ik de afgelopen maanden heb meegemaakt.
“Een van de hoofdstukken heet niet toevallig ‘Omerta’. Ik schrijf over de zwijgcultuur in onze samenleving. Maar als u me nu wilt excuseren: ik ga een dutje doen. (lacht)”
© Humo
Losgeld
Olie-, oliedomme staat die leerlingen vanaf twaalf jaar
nog altijd letterlijk met ‘A’ labelt of ‘B’. Welkom in het middelbaar!
Aan Vlaanderen een vraag: wanneer ligt de maatschappij volledig plat?
Is dat wanneer de notarissen en de senators staken? Of als de loodgieters,
de bakkers en de havenarbeiders niet opdagen?
Ah, inderdaad! Het land ligt op zijn gat als de dakwerkers nakateren,
als alle winkeliers hun schup afkuisen, als de onthaalmoeders
de luiers zelf aandoen, als koks hun kat sturen naar Nam Fong,
Mister Spaghetti en naar alle internaten.
En wie is nu het slimst, iemand die weet waar de Aconcagua ligt
(vraag uit De slimste mens ter wereld) of wie het hele stroomschema kan tekenen
en uitvoeren voor een schoolkeuken, het Sportpaleis, Wetstraatvergaderzalen?
Iemand die weet hoeveel een flamingo weegt of iemand die een tillift kan bedienen
zonder dat de bomma valt op koude tegels voor het licht uitgaat?
Wij moesten maar eens over A- en B-ministers praten. Dan zouden ze
misschien verstaan hoe het aanvoelt. Alsof wij tweede keus zijn,
alsof een stiel leren slechts een plan B kan zijn
voor als de A-richting iemand niet ligt, niet gaat.
Straks vraagt gij, Vlaanderen, nog losgeld voor het woord ‘intelligent’
dat gij al eeuwenlang gegijzeld houdt, alleen voor quizzers reserveert,
voor dokters, architecten, wetenschappers, voor mevrouw Michiels en advocaten.
Terwijl wij, trappenmakers, de hellingsgraad berekenen, de ideale afstand tussen treden. Kunt gij dat, Vlaanderen? En weet gij alles, zoals wij, mecaniciens, over de juiste spanningskracht op bouten van de nokkenas of hoe de distributieriem vervangen dient
voor een perfecte kleptiming?
Zolang gij, Vlaanderen, niet ook de vakman slim noemt
in kranten, spelprogramma’s en journaals,
zijt gij de A’s in uw naam VlAAnderen niet waard.
Kelvin Kamau, Miguel Angel, Charlotte Sibaers, Amber Serresen, Nyano Van Mechelen, Inne Michiels, Ruth Lasters
Spectrumschool, Deurne
Ruth Lasters (°1979) is leerkracht middelbaar onderwijs en schrijver. Haar roman “Poolijs” kreeg de Vlaamse debuutprijs; daarna verschenen “Feestelijk zweet”, “Vlaggenbrief” en “Vin”. Ze publiceerde ook verschillende dichtbundels, onder meer “Vouwplannen” en “Lichtmeters”, waarvoor ze de Herman de Coninckprijs kreeg in 2016. Eerder dit jaar won ze de eerste prijs in de Gedichtenwedstrijd met het gedicht “Abrikozen“.
Beeld Nattida-Jayne Kanyachalao
Lees ook
Vul hieronder de zoekopdracht Cultuurprotest in en vind meer berichten.
Bijhorende Website
Bron: De Morgen