Ilja Leonard Pfeijffer houdt Europa een spiegel voor. Hij was op het eerste gezicht aangenaam verrast door Wilders hoofdlijnenakkoord. Tot hij wat nader reflecteerde en vier rake observaties maakte.
Ilja Leonard Pfeijffer – De Morgen
‘Er is reden voor grote bezorgdheid over de toekomst van mijn vaderland.’
Ilja Leonard Pfeijffer
Ik was bijna verontwaardigd dat er zo weinig in stond waarover ik verontwaardigd kon zijn.
Na 175 dagen van moeizame onderhandelingen, die waren gestart daags na de vervroegde Tweede Kamerverkiezingen op 22 november 2023, waarbij de extreemrechtse PVV van Geert Wilders een historische overwinning had behaald, presenteerden de PVV, de rechts-liberale VVD, de nieuwe conservatieve partij van Pieter Omtzigt en de boerenpartij op 15 mei 2024 een akkoord dat aan de basis van de volgende Nederlandse regeringscoalitie zal liggen.
Het draagt de titel Hoop, lef en trots. Hoofdlijnenakkoord 2024–2028 van PVV, VVD, NSC en BBB.
Diezelfde dag nog nam ik het door, sensatiebelust als ik ben, terwijl ik mij erop verheugde om mij door zorgen en gramschap te laten overmannen.
Ik was er snel mee klaar. Het is een vodje van 26 pagina’s. En tot mijn niet geringe teleurstelling stond er nauwelijks iets in wat mijn opwinding waard was. Het was het soort teleurstelling dat je ook een opluchting zou kunnen noemen.
Deze sensatie was echter van korte duur. Bij nadere reflectie geeft het regeerakkoord aanleiding tot vier observaties.
Het feit dat de tekst van de overeenkomst saai en muf conservatisme uitwasemt en verder in vrijwel alle opzichten eerder deprimerend doorsnee lijkt dan schandelijk, is precies reden tot zorg.
Dat is het eerste punt. Dit convenant, dat verre van opzienbarend en verwerpelijk is en de schijnbaar geruststellende gedaante heeft aangenomen van een normaal akkoord voor een doodnormale regering, is het ultieme bewijsstuk voor de normalisering van gedachtegoed dat tot voor kort onacceptabel werd geacht.
De PVV is zelfs in statutair opzicht een antidemocratische partij. Zij laat geen leden toe. Geert Wilders is het enige lid.
“PVV-fractielid krijgt lachers op zijn hand met aankondiging ‘kritische vraag’”, kopte de satirische website De Speld op de avond waarop het door de partijleiders beklonken hoofdlijnenakkoord aan de fracties werd voorgelegd.
De democratisch gekozen volksvertegenwoordiging is door Wilders herhaaldelijk een ‘nepparlement’ genoemd.
Wilders is veroordeeld voor groepsbelediging van Marokkanen. Hij heeft een indrukwekkend curriculum opgebouwd van anticonstitutionele opvattingen en voorstellen.
Tot vlak voor de laatste verkiezingen werd hij om begrijpelijke redenen uitgesloten van regeringsdeelname.
Voordat deze vier partijen tot een akkoord konden komen, moest er serieus onderhandeld worden over de vraag in hoeverre de rechtsstaat zou worden gerespecteerd, godbetert, omdat de andere drie partijleiders wisten dat dit voor Wilders geen vanzelfsprekendheid was.
Tom Van Grieken
Dat Nederland binnenkort geregeerd zal worden door een coalitie waarin Wilders als leider van de grootste partij een doorslag gevende stem zal hebben, is verre van normaal.
Het zou nooit normaal hebben mogen worden.
Het akkoord verbloemt de uitzonderlijkheid, en het weinig opzienbarende karakter ervan draagt bij aan de legitimatie van de extreemrechtse regeringsdeelname.
Het is niet voor niets dat dit akkoord aan de vooravond van de Europese verkiezingen in juni door andere extreemrechtse partijen in Europa als een inspiratiebron en een baken van hoop wordt gezien.
Wilders werd gefeliciteerd met zijn aanstaande regeringsdeelname door Tom Van Grieken, voorzitter van Vlaams Belang. Voor hem is Nederland opnieuw een gidsland geworden.
De tweede observatie, die in het verlengde hiervan ligt, is dat het deel uitmaakt van een uitgekiende strategie om de extreemrechtse regering aan het begin van haar mandaat in soft focus te portretteren als een epifanie van redelijkheid.
Wilders was er in de aanloop naar de jongste verkiezingen, toen hij zijn kans rook op regeringsdeelname, al mee begonnen om zichzelf te transformeren tot een toonbeeld van mildheid.
Hij trok een tweetal ongrondwettelijke wetsvoorstellen in en nam schijnbaar moeiteloos afstand van zijn extreemste standpunten.
Zijn pleidooi voor een verbod op moskeeën, de Koran en islamitische scholen ging ‘in de ijskast’, zoals hij dat zelf uitdrukte.
Terwijl de harde kern van zijn aanhang gerust kon zijn bij de gedachte dat mensen normaal gesproken dingen in de ijskast zetten met het doel om deze er later weer uit te halen en te gebruiken, kon Wilders voor zijn beoogde coalitiepartners en voor de buitenwereld pronken met zijn nieuwe gezicht en met de illusie dat zijn extremisme onder het gewicht van de verantwoordelijkheid vloeibaar was geworden.
Dit was niet alleen onderhandelingsstrategie. Het is ook propaganda.
Enkele weken geleden sprak ik Commissaris van de Koning voor de provincie Zuid-Holland Jaap Smit, die mij vertelde dat hij op een gegeven moment op uitnodiging van de vier partijleiders als adviseur was aangeschoven aan de onderhandelingstafel en dat hem nadrukkelijk werd gevraagd om de aanstaande regering te beschouwen als een doodnormale regering als alle andere.
Dat is wat zij nu aan de hele bevolking vragen. Het regeerakkoord is een rookgordijn, dat de extremistische ambities aan het zicht onttrekt.
Het doet denken aan de manier waarop neofascistisch premier van Italië Giorgia Meloni aan het begin van haar mandaat alles in het werk stelde om zichzelf te presenteren als een verantwoordelijke regeringsleider en als een redelijke en constructieve Europese bondgenoot, die schijnbaar pijnloos afstand deed van eerdere extreme standpunten, om vervolgens, zodra haar macht was geconsolideerd, langzaam maar zeker, stap voor stap, haar agenda ten uitvoer te brengen die is gericht op de uitholling van de democratische rechtsstaat.
Modern extreemrechts grijpt de macht niet met vendels en banieren, maar op kousenvoeten.
Ten derde moeten we beseffen dat de schijnbare redelijkheid van het hoofdlijnen akkoord het xenofobe DNA van Wilders niet kan verhullen.
Onder het vernis van de tekst, die geen flagrante schendingen van de rechtsstaat bevat, gaat wel degelijk zijn wereldbeeld schuil.
Hoewel zijn extreme standpunten zijn afgezwakt, is het akkoord doordrenkt van zijn rancunepolitiek.
Zijn programmapunten als ‘grenzen dicht’, ‘weg met de publieke omroep’ en ‘moskeeënverbod’ hebben de gedaante aangenomen van ‘het strengste asielbeleid ooit’, ‘100 miljoen bezuinigen op de publieke omroep’ en ‘regulering van de oproep tot gebed’.
Het klimaatbeleid gaat niet ‘door de shredder’, zoals zijn verkiezingsprogramma voorstelde, maar dezelfde klimaatdoelen die nu al nauwelijks te halen zijn, zullen met minder middelen moeten worden gerealiseerd.
De vierde en laatste observatie waartoe het regeerakkoord uitnodigt, is wellicht de zorgwekkendste.
Het convenant tussen de vier partijen staat vol met voorgestelde maatregelen die niet realistisch zijn.
De aanscherping van het vluchtelingenbeleid die de coalitie voor ogen heeft, zal op onderdelen met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid sneuvelen voor de rechter.
Bovendien is er sprake van voorstellen die op gespannen voet staan met de Europese realiteit. Zo wil de coalitie bijvoorbeeld een opt-out voor het Europese asielbeleid, maar die is alleen denkbaar bij een verdragswijzing en daarop zit niemand in Europa te wachten.
Tevens wil de aanstaande regering in Brussel voor de Nederlandse boeren uitzonderingen gaan bepleiten op het Europese landbouw beleid, terwijl de vorige regering dat al tevergeefs heeft geprobeerd en terwijl de nieuwe coalitie de buurlanden nu al bij voorbaat tegen zich in het harnas heeft gejaagd door strengere grenscontroles aan te kondigen met het doel om asielzoekers daar te houden.
Het feit dat de aanstaande regering wil gaan onderhandelen om de afdracht aan Europa te verlagen, zal zeker niet bijdragen aan Europese welwillendheid ten opzichte van de andere verzoeken.
Dit gebrek aan realisme komt niet voort uit incompetentie.
Wilders hanteert een bewuste nederlagen strategie. Het regeerakkoord garandeert dat zijn regering zal worden gedwarsboomd en de partijen die daarvan de schuld zullen krijgen, zijn reeds geïdentificeerd.
Wilders, die in het verleden herhaaldelijk kritiek heeft geuit op gerechtelijke procedures en uitspraken en die magistraten heeft uitgescholden voor ‘D66-rechters’, zal in de nabije toekomst de rechters er de schuld van kunnen geven dat zij het beleid van zijn democratisch gekozen regering saboteren.
Dit eerste kabinet-Wilders zonder Wilders is slechts bedoeld als opstapje naar de werkelijke machtsgreep
Wilders, die in het verleden heeft gepleit voor de uittreding van Nederland uit de Europese Unie, zal in de nabije toekomst Brussel ervan kunnen beschuldigen dat het geen enkel oog heeft voor de zorgen van de gewone Nederlander en dat het Nederland knecht met regels en verplichtingen waarom geen Nederlander heeft gevraagd.
Enorm voordeel
Wat een enorm voordeel is voor Wilders, is dat zijn coalitiepartners niet wilden dat hij premier zou worden.
Er is afgesproken dat geen van de vier partijleiders zitting zal nemen in het kabinet.
Terwijl het veto van de andere drie hem de hem dierbare slachtofferrol heeft gegund en hem in de gelegenheid heeft gesteld om het als een offer voor het landsbelang te presenteren dat hij afstand doet van het premierschap – een act die hij met verve heeft uitgespeeld voor de camera’s – is het een godsgeschenk voor Wilders dat hij als fractievoorzitter van de grootste regeringspartij vanuit de Kamer en op de sociale media oppositie zal kunnen voeren tegen zijn eigen regering.
Daardoor kan hij zijn nederlagenstrategie met optimale efficiëntie ten uitvoer brengen.
Omdat hij niet alleen het premierschap heeft opgegeven, maar ook afstand heeft gedaan van een aantal ongrondwettelijke standpunten kan hij zich met succes in de publieke opinie profileren als degene die uit verantwoordelijkheidsbesef verregaande concessies heeft gedaan, waardoor hij het zich zal kunnen permitteren om op een geschikt moment zijn eigen regering ten val te brengen, waarna hij electoraal munt zal kunnen slaan uit de door hemzelf georganiseerde tegenstand van de rechterlijke macht en Europese technocraten.
Dit eerste kabinet-Wilders zonder Wilders is slechts bedoeld als opstapje naar de werkelijke machtsgreep.
In sommige peilingen staat Wilders nu al op vijftig zetels, hetgeen bijna een verdubbeling is van het recordaantal dat hij op 22 november 2023 behaalde.
Aldus maakt mijn teleurstelling, die alle kenmerken had van een opluchting, bij nader inzien plaats voor een bevrediging van mijn zucht naar sensatie en mijn diepgevoelde behoefte aan verontwaardiging, hetgeen een omslachtige manier is om uit te drukken dat er reden is voor grote bezorgdheid over de toekomst van mijn vaderland.
Beeld Rebecca Fertinel, Photo News
Lees ook
Klik hier of op de hyperlink hieronder en vind andere berichten van
Bron: De Morgen