Als het om vrede en mensenrechten gaat, moet ook Vlaanderen dringend de juiste toon vinden, schrijft Nils Duquet.
Nils Duquet – De Standaard
Nils Duquet
Directeur Vlaams Vredesinstituut.
Een groep studenten bezet een campus van de UGent uit protest tegen academische samenwerking met Israël. Ook aan andere Vlaamse universiteiten vonden al acties plaats. Ze zijn de zoveelste uiting van een breed gedeelde frustratie in onze samenleving.
Op het vlak van wapenexport hanteert de Vlaamse regering al bijna 20 jaar een duidelijk beleidskader: ze verbiedt de uitvoer en doorvoer van defensieproducten die de militaire capaciteit van de Israëlische krijgsmacht versterken.
Maar inzake samenwerking rond onderwijs en onderzoek ontbreekt een duidelijke richting. Nochtans zijn onderwijs en onderzoek cruciale Vlaamse bevoegdheden én belangrijke hefbomen voor het Vlaamse buitenlandse beleid.
Israëlische universiteiten zijn vaak nauw verbonden met de Israëlische staat en het leger.
De keuze om al dan niet met (bepaalde) Israëlische instellingen samen te werken kan een belangrijke manier zijn om Israël duidelijk te maken dat Vlaanderen niet lijdzaam blijft toekijken terwijl tienduizenden Palestijnen gedood worden en humanitaire hulp onmogelijk wordt gemaakt.
De actievoerders voelen dat aan. Ze zijn van mening dat – de open brieven en acties van hun rectoren ten spijt – die boodschap niet krachtig genoeg wordt overgebracht. Ze hebben gelijk.
Alleen is de vraag of de Vlaamse universiteiten wel in staat zijn een voldoende krachtig signaal uit te sturen. De universiteiten beslissen immers onafhankelijk van elkaar met welke buitenlandse partners ze samenwerken.
Die afweging maken ze via verschillende mensenrechtencommissies, zonder rugdekking of sturing van de Vlaamse regering.
Op die manier schiet Vlaanderen zichzelf twee keer in de eigen voet. Doordat ze zo weinig unisono klinken, worden de stemmen van de Vlaamse universiteiten amper gehoord, niet door de eigen studenten en niet in het buitenland.
En doordat de Vlaamse regering verzuimt om ook via de bevoegdheid onderwijs uit te dragen waar ze voor staat op het vlak van vrede en mensenrechten, laat ze kansen liggen om internationaal te wegen.
Kritische burgers
De volgende Vlaamse regering mag die kansen niet meer laten liggen. Vlaanderen moet beseffen hoe groot de impact van zijn regionale bevoegdheden in het buitenland kan zijn.
De actievoerders zijn zich daar in elk geval ten volle van bewust. Het verdient respect dat ze onderwijs, mensenrechten en vrede weten samen te brengen waar ze horen: centraal in het maatschappelijke debat.
De acties van de studenten – die de universiteiten zelf tot kritische burgers vormen – kunnen de rectoren en professoren mogelijk inspireren bij dilemma’s waarmee ze nog geconfronteerd zullen worden.
Zo stelt Europa enorme sommen geld ter beschikking aan wetenschappelijke instellingen die meestappen in onderzoeksprogramma’s voor defensie.
Welke afwegingen zullen de universiteiten daarbij maken op ethisch vlak?
Welke buitenlandse partners zullen mee de vruchten mogen plukken van hun onderzoekswerk?
Een Vlaams buitenlandkader, met vrede en mensenrechten als belangrijke ijkpunten, zou ook in die discussies een meerwaarde betekenen.
Tot de orde roepen
Vlaanderen is altijd een erg open regio geweest. Dat wordt weerspiegeld in een erg open buitenlandbeleid op het vlak van economie en handel, maar ook in de houding van onze universiteiten.
Rond dat open Vlaamse beleid heerst relatief brede maatschappelijke consensus, maar uit de studentenprotesten blijkt dat die consensus dreigt af te brokkelen door het manifeste gebrek aan respect van sommigen voor de mensenrechten en de vrede.
Vlaanderen moet hen kordater tot de orde durven te roepen.
Tegelijkertijd moeten we de mogelijkheid tot dialoog openhouden met iedereen die bereid is over vrede te praten. Dat is een moeilijke evenwichtsoefening, maar Vlaanderen kan daarin het voortouw nemen.
Hoog tijd dus om een Vlaams buitenlandkader uit te werken waarin vrede en mensenrechten centraal staan en dat richtinggevend is voor onder andere onze onderwijs- en onderzoeksinstellingen.
Zo’n kader zal de komende jaren het nodige houvast bieden – ongetwijfeld zal er nog vaak maatschappelijke deining ontstaan rond geopolitieke problemen.
Niet alleen om op een transparante manier te kunnen antwoorden op kritische vragen uit de samenleving, maar ook om binnen Europa – vanuit de geschiedenis van oorlog en geweld die Vlaanderen getekend heeft – met geloofwaardigheid de stem van vrede en mensenrechten te kunnen blijven vertolken.
Overzicht
Lees alle berichten in deze categorie
Bron: De Standaard