De nieuwe Amerikaanse houding tegenover Europa is een “totale breuk” met de wereldorde sinds de Tweede Wereldoorlog. Dat zegt de Nederlandse schrijver en journalist Geert Mak. Dat de VS zich uit Europa lijkt te willen terugtrekken, vindt hij niet zo verrassend. Wel de “botte, brute manier” waarop.
Freek Willems – VRT Nws
20 februari 2025
Leestijd: 6 min
Geert Mak, bekend van boeken als In Europ en Reizen zonder John, op zoek naar Amerika, schuwt de grote woorden niet.
“De wereldorde wordt dooreengeschud. Dat is geen aanvoelen, het is gewoon zo”, zegt hij in De Wereld Vandaag op Radio 1.
De manier waarop de Amerikaanse president Donald Trump zich momenteel opstelt tegenover Europa en Oekraïne is:
“Een totale breuk met de wereldorde die vooral de Amerikanen vanaf 1945 – na de Tweede Wereldoorlog – hebben geprobeerd op te bouwen”.
“Met de Verenigde Naties, met verdragen, met de Europese Unie, waar zij ook achter zaten.”
“Men zocht toen naar een bepaalde orde om de vrede overeind te houden.
“Wat er nu gebeurt, is dat al die kwade geesten die in 1945 met moeite in de fles zijn geduwd, allemaal tegelijk worden losgelaten.
“Dus ja, het is ernstig.”
Ik denk dat elke andere president zich binnen afzienbare tijd min of meer uit Europa zou hebben teruggetrokken
Geert Mak
Schrijver en journalist
Toch is die breuk met het verleden niet verrassend, stelt Mak, net als veel andere waarnemers.
“Als je Amerika een beetje kent, had je dit kunnen zien aankomen, maar dan niet op deze botte, brute manier.
“Voor Amerika is Oekraïne altijd een heel marginale kwestie geweest. Elk imperium kent momenten waarop men tegen elkaar zegt: moeten wij die troepenmachten in de verte nog wel handhaven? En zo’n moment naderde ook voor de Verenigde Staten.”
“Ik denk dat elke andere president zich binnen afzienbare tijd min of meer uit Europa zou hebben teruggetrokken, omdat Amerika zich volledig wil richten op de Pacific (China en Zuidoost-Azië, red.).
“Maar opnieuw: de manier waarop dit gebeurt, is natuurlijk zeldzaam schadelijk.”
Slaapwandelaars
De positie van de Europese Unie is daarbij “te lang te gemakkelijk” geweest, vindt Mak.
“Iedereen dacht: we kunnen veilig leven onder de Amerikaanse atoomparaplu en die Amerikanen klaren het wel voor ons op. We zijn lang bezig geweest met slaapwandelen.”
Europa heeft de potentie van een grootmacht, alleen staan er 27 kapiteins in de stuurhut
Geert Mak
Schrijver en journalist
Maar Europa is niet zo hulpeloos zonder de Verenigde Staten als velen misschien denken of beweren, vindt Mak.
“Europa heeft in principe een grote legermacht en veel techniek, het kan een heleboel, maar het moet zich alleen razendsnel reorganiseren. Want juist op militair vlak bleef men de nationale stokpaardjes omhelzen.
“Maar Europa is in wezen een grootmacht, net als Amerika. Het heeft de potentie van een grootmacht, alleen staan er 27 kapiteins in de stuurhut. Ons besturingssysteem moet heel snel worden veranderd.”
Volgens Mak verkeert de Europese Unie in de grootste crisis sinds haar bestaan, maar hij heeft ook hoop.
“De EU heeft de neiging om wel snel te handelen als er een crisis is. Het zou me niks verbazen als de EU zich snel weer kan herpakken.
Trump, Poetin en Xi
Dat de Verenigde Staten Europa niet bij de onderhandelingen over de oorlog in Oekraïne willen hebben, doet Mak vermoeden dat er “achter de schermen aan hele andere plannen wordt gewerkt”.
“Waarom heeft Trump zo snel toegegeven aan Rusland? Waarom doet hij dat? Dan heeft hij iets teruggekregen.
“Ik heb zo’n zorgelijk vermoeden dat hier ook het begin ontstaat van een nieuwe wereldorde waar Trump, Poetin en Xi allemaal heel tevreden over zijn.
“Je ziet die grootmachten bezig met een expansionistische politiek.”
Mak verwijst naar de Amerikaanse claim op Groenland en Canada, Poetin die Oekraïne wil inlijven en misschien ook wel aan de Baltische staten denkt en de Chinese pogingen om Taiwan en het Chinese vasteland te verenigen.
En de Amerikaanse president Trump, de Russische president Poetin en de Chinese president Xi zouden dat elkaar weleens kunnen gunnen, meent Mak.
“Ik vrees dat we het begin zien van een nieuwe wereldordening en dat die gesprekken tussen de VS en Rusland, daar ook over gaan.
“Ik weet het niet zeker, maar ik heb een sterk vermoeden dat dat gaande is.”
Aan de andere kant denkt Mak dat mensen als Trump en Poetin wel eens heel snel met elkaar zouden kunnen botsen – net als Trump en Elon Musk overigens, geeft hij aan.
“Omdat de Russen en de Chinezen totaal niet houden van die grilligheid van Trump.
“Poetin zal volgens mij ook absoluut niet aanvaarden dat Trump de delfstoffen in Oekraïne op een heel botte manier naar zich toe probeert te trekken.”
Oekraïne bij de EU?
En wat met Oekraïne? Hoe komt Oekraïne uit dit machtsspel? Moet het lid kunnen worden van de NAVO en de EU?
“De NAVO zou ik graag willen, maar militair ligt dat behoorlijk ingewikkeld, want Oekraïne ligt in een flinke uithoek”, beseft Mak.
“Na alles wat er gebeurd is, hoort Oekraïne wel bij de EU”, maar ook hier ziet Mak hobbels op de weg.
“Je kunt ook het verschijnsel ‘imperial overstretch‘ krijgen, dat je het rijk en het systeem te groot maakt.
“Oekraïne wil bij ons waardesysteem horen en dat moet worden gehonoreerd. Maar het is wel op de rand. De EU kan niet veel uitbreidingen meer dragen, zeker naar ingewikkelde landen.”
Geert Mak
- Geboren in Vlaardingen op 4 december 1946. Opgegroeid in Friesland
- Studeerde rechten en sociologie in Amsterdam, doceerde staats- en vreemdelingenrecht aan de Universiteit Utrecht
- Van 1975 tot 1985 redacteur van het weekblad De Groene Amsterdammer
- Vanaf 1985 redacteur bij NRC Handelsblad en buitenlandredacteur bij VPRO-radio
- Auteur van vaak bekroonde en vertaalde non-fictieboeken, o.a. Hoe God verdween uit Jorwerd (1996), De eeuw van mijn vader (1999), In Europa (2004), De brug (2007), Reizen zonder John (2012) en nu Grote verwachtingen (het vervolg op In Europa)
Lees ook
Lees ook
Klik op de hyperlinks en lees meer berichten
Bron: VRT NWS