Sturen EU-landen uitgeprocedeerde asielzoekers naar ‘terugkeercentra’ buiten de EU? Het ligt voor op de Europese top in Brussel waar lidstaten aandringen op harder migratiebeleid. ‘Je ziet een race to the bottom met voorstellen die mensenrechten in de wind slaan’, zegt Hanne Beirens, directeur van het Migration Policy Institute Europe.
Barbara Debusschere – De Morgen
In mei verzilverden de EU-lidstaten het Migratiepact, dat in een strengere, snelle screening aan de buitengrenzen en in een solidaire verdeling voorziet. Nu is migratie opnieuw hét thema op de EU-top in Brussel?
“Ja. Dat komt omdat verschillende lidstaten ondertussen aandringen op een strenger beleid. De officiële boodschap zal wel zijn dat het een ‘en-enverhaal’ is.
“Het migratiepact gaat in 2026 in en recent moesten de lidstaten implementatieplannen indienen. Daaruit blijkt dat die uitvoering veel energie en investeringen zal vergen. De vraag is of daar nog veel bij kan.
“Maar meerdere lidstaten merken dat de kiezers een hardere aanpak eisen. Daarom zal het op deze top ook daarover gaan.
“Centraal staan de terugkeercentra. Slechts een op de drie van de uitgeprocedeerden keert terug, daarom circuleren er plannen om dat aan te pakken.
“De vraag is of de nadruk daarop het pact zelf, dat uitgaat van solidariteit en samenwerking met derde landen, niet zal ondermijnen.
“Er is niet voor alles geld, tijd en energie. Duurzame partnerschappen met landen als Marokko en Mauretanië vergen investeringen waarbij hun noden en die van hun bevolking aan bod komen.
“De focus op nieuwe methodes voor terugkeer is vooral in het voordeel van de EU-lidstaten en kan die samenwerking ondergraven.”
Wat zijn die terugkeercentra?
“Het concept is nog niet uitgewerkt. Het is alvast niet zoals de eerdere deportatiedeal tussen Groot-Brittannië en Rwanda, waarbij mensen die op een irreguliere manier in het Verenigd Koninkrijk binnenkwamen, verscheept werden naar Rwanda, dat tegen betaling voor hen verantwoordelijk was.
“En ook niet zoals de deal tussen Italië en Albanië, waarbij asielzoekers die Italië onderschept op zee in een wachtkamer in Albanië belanden en daar hun terugkeer naar Italië of naar hun land afwachten.
“Terugkeercentra zouden asielzoekers die in een EU-land zijn uitgeprocedeerd en die niet terugkeren naar hun land opvangen in een land buiten de EU. Daar zouden zij dan blijven tot hun terugkeer kan worden georganiseerd.”
Druist dat niet in tegen bestaande wetten en mensenrechten?
“Ja, het strookt niet met de huidige wetgeving, die stelt dat je migranten enkel kan sturen naar een land waar ze geen connectie mee hebben als ze daarmee instemmen.
“Daarom staan verschillende lidstaten te springen om een wetswijziging door te voeren. Er gaat zelden zoveel aandacht naar een nog niet uitgewerkt beleidsconcept.
“Dat toont hoe het lidstaten vooral te doen is om hun electoraat te laten zien dat ze aan strengere migratiemaatregelen werken en om een afschrikkingseffect te creëren bij de kandidaat-migranten. Het argument van de mensenrechten doet er daarbij nauwelijks nog toe.
‘Met welke mensonterende situaties riskeer je mensen te confronteren? Dreigen zij niet in een soort limbo te belanden?
“Het zijn vragen die niet aan bod komen. Vroeger kwamen dit soort voorstellen van buitenbeentjes in de EU en werden ze afgeketst.
“Nu zijn ze voor meerdere lidstaten bespreekbaar en geeft Commissievoorzitter Ursula Von der Leyen aan dat de Commissie de optie van de terugkeercentra wil bestuderen.”
Nederland wil uitgeprocedeerde asielzoekers naar Oeganda sturen, Italië bepleit de banden met Syrië aan te halen om migranten naar dat land te kunnen sturen, Duitsland sloot de grenzen en Polen wil een asielstop.
“Het tempo is hallucinant. Er gaat geen dag voorbij of een EU-lidstaat komt met een verregaand voorstel dat migranten moet afschrikken.
“Het probleem is dat ze ook soloslim spelen en je zo een waterbedeffect krijgt. Hongarije wil met Europees geld hekken bouwen, waardoor meer migranten naar Slovakije en Duitsland trekken.
‘Ook doordat Nederland iets roept over een asielstop en België aankondigde geen alleenstaande mannen meer op te vangen, vangt Duitsland nu maar liefst één op de drie van de migranten in de EU op.
“Het Migratiepact voorziet nochtans dat we aan één zeel trekken. Daarom is het belangrijk dat de top met een engagement komt om te blijven samenwerken.”
Hoe schat u de voorstellen in over Oeganda en Syrië in?
“Dat Oeganda-idee is slechts een ballonnetje dat minister Reinette Klever van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking lanceerde tijdens een bezoek aan het land. Minister van Asiel en Migratie Marjolein Faber zou zelfs niet op de hoogte zijn.
“Over het Syrië-voorstel van Meloni, iets waar Denemarken al op aanstuurde, verwacht ik geen akkoord omdat hier de geopolitiek primeert.
“Is het wel in Europa’s voordeel om Syrië en zijn leider Bashar Al-Assad als een veilig land beschouwen? Dat is een ander paar mouwen.
“Maar het voorstel illustreert dat er een race to the bottom bezig is. Voorheen had je nog het gevoel dat er criteria golden over wat er al dan niet aanvaardbaar is, nu zijn er geen taboes meer.”
De nadruk ligt op migratie outsourcen. Heeft de Turkije-deal met Erdogan ons niet geleerd dat zulke deals met autoritaire figuren in je gezicht dreigen te ontploffen?
“Inderdaad. Er worden geen mensen meer teruggestuurd naar Turkije, dat er herhaaldelijk mee dreigde ‘de sluizen open te zetten’.
“Het toont hoe dat soort deals je zeer afhankelijk maken van derde landen, die migratie dan kunnen inzetten om de EU uit elkaar te spelen.”
Hanne Beirens
Directeur van het Migration Policy Institute Europe.
Lees ook
Bron: De Morgen