Misschien gaan we te snel uit van de slechtst mogelijke toekomstscenario’s, schrijft Hendrik Vos. Het ontstaan van de Europese Unie is een hoopvol voorbeeld uit het verleden.
Hendrik Vos – De Standaard
5 mei 2025
Leestijd: 5 min
Op 9 mei viert Rusland de overwinning op nazi-Duitsland traditioneel met een patriottische show en een militaire parade.
Laten we eens vijf jaar vooruitdenken.
Stel dat de Russische leider in Moskou geflankeerd wordt door Europese premiers en presidenten, in hun beste pak.
Dat zou kunnen betekenen dat autocraten in 2030 overal in Europa de plak zwaaien en met Rusland een sinister akkoord sloten.
Mijn universiteit is dan al kaltgesteld, net als deze krant. Oekraïne bestaat niet meer. Ikzelf ben uit een raam gevallen. Zeven verdiepingen lager peuteren kraaien in mijn buik.
Moslims en andere minderheden zijn in getto’s bijeengedreven, in afwachting van de definitieve oplossing.
De Russische president stelt voor om ze naar werkkampen in Noord-Siberië te deporteren – een voorstel dat in dank wordt aanvaard.
Het is een grauw toekomstbeeld, maar in de Verenigde Staten zien we hoe onthutsend snel een democratie averij kan oplopen. En verkiezingsuitslagen geven de burger niet per se moed.
Operbrexiteer Nigel Farage bracht Groot-Brittannië onnoemelijk veel economische schade toe, hij verscheurde zijn land, hitste groepen tegen elkaar op en bleef ongegeneerd grote hoeveelheden lauw bier verzetten.
Het belette hem niet om vorige week de lokale verkiezingen te winnen met een nog radicaler programma. Wie durft vandaag te zeggen dat zijn land immuun is voor akelige despoten?
Maar er kan ook een andere verklaring zijn voor dat gemoedelijke feest in 2030 op het Rode Plein.
Misschien is Vladimir Poetin intussen verdwenen door een hartaanval, een putsch, een ongeluk, een voedselvergiftiging of een combinatie daarvan.
Wie weet trok zijn opvolger de troepen terug uit Oekraïne, in ruil voor economische samenwerking, internationale rehabilitatie en hernieuwde deelname aan het Eurosong festival. De nieuwe Russische president loopt de deur plat bij Europese leiders en met zijn Oekraïense collega gaat hij vissen of wandelen.
U rolt met de ogen? U vindt dat ik te veel naar programma’s met Sam Gooris kijk? Dat ik moet ophouden met roze limonade te drinken, naar Disneyfilms te aan kijken en Hallmark-kaarten te lezen?
Het geschetste scenario getuigt van grenzeloze naïviteit. Met de Russen zijn we namelijk nooit klaar. Territorium dat ze als verloren beschouwen, willen ze altijd weer veroveren.
Misschien klopt dat. Maar tachtig jaar geleden dacht de wereld net hetzelfde over Duitsland: “Het zit er ingebakken. Straks kiezen de moffen weer een foute leider en dan staan ze hier opnieuw.”
Zo ging het vaker. Maar dan, onverhoeds, vond de geschiedenis een ander pad. Het gebeurde ook op een negende mei, maar dan in 1950, precies 75 jaar geleden.
De Franse minister van Buitenlandse Zaken, Robert Schuman, riep Europese landen die dag op om kolen en staal gezamenlijk te beheren.
Schuman kwam uit Luxemburg en groeide op in Lotharingen toen dat nog deel van Duitsland was. Tijdens de Eerste Wereldoorlog zat hij in het Duitse leger. Lotharingen werd nadien Frans grondgebied en zo werd Schuman Fransman.
Hij ging in de politiek en liet zich inspireren door Jean Monnet, een cognac-handelaar. In het geheim timmerden ze een dag of tien aan een initiatief om Fransen en Duitsers te laten samenwerken.
De Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS) was een raar beest en het plan werd vooral goedgekeurd omdat het een technisch dossier leek waarin niemand zich echt wilde verdiepen.
Dat de EGKS zou uitgroeien tot de Europese Unie van vandaag, kon niemand voorspellen. De verstrengeling tussen lidstaten werd altijd groter en steeds meer landen die elkaar eeuwenlang de strot hadden afgebeten, sloten aan.
Ze blijven ruziemaken, want hun belangen lopen niet gelijk, maar ze doen het niet meer op het slagveld, wel aan de tafel, waar ze komma’s verplaatsen en discussiëren over bijzinnen en voetnoten.
Vandaag lijkt dat allemaal vanzelfsprekend, maar het stond nooit in de sterren geschreven. Het had te maken met de omstandigheden, toeval, geluk ook, en met mensen in de cockpit die al improviserend aan het knutselen gingen.
Geschiedenis wordt op de tast geschreven.
Wie denkt dat alles vastligt, dat bondgenootschappen voor altijd zijn, of vijandschappen gebetonneerd, kijkt meestal niet verder dan een paar decennia.
Niets blijft wat het is.
Ellendige scenario’s kunnen zich voltrekken en het verleden barst van ongelukken die niet hoefden te gebeuren. Maar voor elk gruwelijk script zijn er alternatieven.
Zo kwam Schuman 75 jaar geleden met een idee dat lange tijd ondenkbaar, zelfs lachwekkend was.
Waar het misloopt, kan ook altijd worden bijgestuurd door mensen die nieuwe paden verkennen. Het verloop van de geschiedenis is niet in steen gebeiteld. Altijd weer moet het verhaal verder geschreven worden.
Dat kan een angstaanjagende gedachte zijn, want het kan ranzig worden.
Maar zelfs al is het geloof in gunstige ontwikkelingen meer wensdenken dan wetenschap, er zit ook hoop in.
Hendrik Vos
Doceert Europese studies aan de UGent.
Zijn column verschijnt tweewekelijks op dinsdag.
Lees ook
Klik op de hyperlinks hieronder
en vind meer berichten
Bron: De Standaard