Hendrik Vos – Antonio Costa, de anti-Michel – Mooi, maar hij moet vooral de anti-Trump zijn

De vernietigende terugblikken op het mandaat van Charles Michel zijn niet 100 procent terecht, maar hij is er met zijn kinderachtige zelfverheerlijking wel 100 procent voor verantwoordelijk, schrijft Hendrik Vos. Zijn opvolger, Antonio Costa, pakt het ongetwijfeld anders aan, maar hij heeft vooral wat anders aan zijn hoofd.

Hendrik Vos – De Standaard

Van een partner verwachten we dat die slim is, een intrigerende uitstraling heeft, prima kan luisteren, het mooi kan uitleggen, humor heeft, goed is in bed, empathie vertoont, over visie beschikt, een rots is in de branding en een schouder biedt om op te huilen.

Een torenhoge lat, zeggen specialisten.

Van een politieke leider verwachten we nochtans ongeveer hetzelfde, minus de bedprestaties.

Geen wonder dat we al eens ontgoocheld raken.

Zelden is de teleurstelling evenwel zo groot als in Charles Michel, een paar dagen geleden afgezwaaid als voorzitter van de Europese Raad. Zijn vertrek ging gepaard met een zucht van opluchting.

Commissievoorzitter Ursula von der Leyen wist nog de Oscar voor de Veinzerij te scoren door hem te bedanken voor de constructieve samenwerking.

Zij blijft in het machtscentrum terwijl hij zijn toegangspasje inleverde, de bodyguards uit wuifde en intussen weer zelf zijn boterhammen smeert.

Van de voorzitter van de Europese Raad wordt verwacht dat hij de lidstaten op dezelfde lijn krijgt. Dat is de theorie.

In de praktijk is hij willens nillens ook het gezicht van de Unie, moet hij op het tarmac in Melsbroek wereldleiders opwachten en willen we dat hij wervelende en inspirerende toespraken houdt en over présence beschikt.

In het Nederlands spreken we officieel over “voorzitter”, maar in andere talen worden woorden gebruikt die grotere verlangens verraden.

In het Engels is het de “president of the European Council”, niet de “chair”.

Tegelijk moet hij zijn plaats zoeken tussen nationale premiers, presidenten en kanseliers die zelf maar zelden last hebben van een tekort aan ijdelheid, en tussen een groot aantal leiders van andere instellingen, van de Europese Commissie tot het Comité van de Regio’s.

In tegenstelling tot de Amerikaanse president wordt hij niet rechtstreeks verkozen.

Doorgaans vallen veeleer onbekende figuren in de prijzen. Er is geen campagne en er zijn geen strijdstaten. Eigenlijk zijn er zelfs geen kandidaten.

Enkele maanden geleden vernamen we dat Antonio Costa was aangeduid als opvolger van Michel.

Wikipedia leert ons dat Costa een Portugees is van sociaaldemocratische signatuur. Wie wat verder zoekt, vindt dat zijn bijnaam “de kat” is, dat hij graag in de keuken staat en goed kabeljauw kan bereiden.

Op intuïtie hebben de nationale leiders hem aangeduid omdat ze vermoeden dat hij goed is in de loodgieterij, dat hij netjes is op zichzelf, met mes en vork eet en, belangrijk, niet te veel van hun licht zal stelen.

Met dat laatste had Michel het moeilijk.

Hij hengelde naar aandacht, wellicht omdat hij na afloop van zijn mandaat nog te jong zou zijn om met pensioen te gaan.

Hij zocht de schijnwerpers op, maar zodanig klunzig dat het kolderiek werd.

Objectief gesproken deed Michel wat in zijn taakomschrijving stond: onder zijn leiderschap werden in moeilijke tijden belangrijke beslissingen genomen en taboes doorbroken.

Tijdens de pandemie werd een spectaculair fonds opgetuigd om de economie recht te trekken en toen Rusland op oorlogspad trok, volgde snel het ene na het andere sanctiepakket.

Je kunt discussiëren over de vraag of dat zijn verdienste was, maar hij hield in elk geval iedereen aan tafel, ook de lastposten.

De vernietigende terugblikken op zijn mandaat zijn dus niet 100 procent terecht.

Maar hij is er wel 100 procent voor verantwoordelijk, door zijn stuntelige hengelen naar een volgende baan en door een kinderachtige zelfverheerlijking die je toch eerder met Pyongyang dan met Brussel associeert.

De internationale pers pakte hem genadeloos aan:

Toen hij pronkte met een nieuwsbrief met zijn verzamelde speeches
Toen hij in Turkije naar een troon sprintte om er als eerste op te kunnen gaan zitten
Toen hij alweer reisde met een privévliegtuig omdat het bij zijn stand zou passen
Toen hij een griezelige Saudi met bloed aan zijn handen uitnodigde voor een hartelijke foto

Journalisten vonden het heerlijk om hem keer na keer over dezelfde bananenschillen te zien uitglijden.

Michel, die zo graag gezien wilde worden, begon zijn mandaat wellicht met het verlangen dat de wereld hem lang zou herinneren, maar, o ironie, het beste waarop hij nu kan hopen is dat iedereen hem rap vergeet.

En nu is het dus aan Costa, die ook weer zal moeten proberen om meerdere ballen in de lucht te houden.

Alleen maar compromissen toveren, zal ook voor hem niet volstaan.

Vandaag is cynisch en schaamteloos bestuur in opmars, met de bedoeling om samenlevingen eerder te splijten dan bijeen te houden.

We zien het bij traditionele bondgenoten en ook in de Unie zelf.

In deze wilde wereld staat de essentie van Europese samenwerking onder druk en dat vraagt om leiders die keihard de democratie en de rechtsstaat verdedigen, zich resoluut kanten tegen autoritaire tendensen en niet meebuigen als riet in de wind.

Costa zou bescheiden en beminnelijk zijn en wordt in de internationale pers al de anti-Michel genoemd.

Uitstekend, maar meer nog dan dat mag hij ook de anti-Trump zijn.

Hendrik Vos doceert Europese studies aan de UGent. Zijn column verschijnt tweewekelijks op dinsdag.