De reguliere media versterken de megafoon van onruststokers op sociale media, door over hun krankzinnige gedaas te berichten, vindt Hendrik Vos.
Hendrik Vos – De Standaard
14 januari 2025
Leestijd: 5 min
Hij stond bekend om zijn kritische instelling en alarmistische boodschappen over het einde van de wereld.
De maanlanding was gefilmd in een Hollywood studio en hij zwoer dat hij Elvis Presley had gezien op de bus naar Wondelgem.
We luisterden geamuseerd naar wat de man wekelijks te vertellen had.
Enkele minuten toch, want dan ging ik met mijn medestudenten aan onze vaste cafétafel zitten om wereldproblemen te bespreken en ze schematisch samen te vatten op bierviltjes zodat we ons de volgende ochtend nog iets van de conclusies zouden herinneren.
Het was de periode waarin telefoons een draad hadden en er nog Elfstedentochten werden geschaatst. Ze waren het internet aan het uitvinden en Mark Zuckerberg moest zijn plechtige communie nog doen.
Voor wie eraan twijfelt: onzin uitkramen is geen recent gegeven.
Vandaag krijgen verspreiders van absurditeiten door sociale media wel een luidspreker aangereikt.
De tooghanger van destijds klinkt nu zodanig luid dat het lastig wordt om op café nog een gesprek te voeren zonder dat hij ertussen fietst.
De Europese Unie wil sociale media reguleren en zoekt een evenwicht: vrije meningsuiting moet overeind blijven, maar het is tegelijk zinvol om op te treden tegen desinformatie die bewust dient om de politiek te beïnvloeden of de samenleving uiteen te ranselen.
We weten inmiddels dat sociale media hun gebruikers met een kruimelspoor in een fuik manoeuvreren waar ze met steeds extremere nonsens worden geconfronteerd.
Daar zit niet per se een politieke agenda achter. Het is vooral een verdienmodel.
Zoals we kennelijk verlekkerd kijken naar filmpjes met mensen die naast de trampoline springen of naar katten die verbijsterd in een spiegel staren, lezen we ook graag schokkende verhalen en meningen.
Het houdt ons op het platform en dat vinden eigenaars en adverteerders prettig.
De kritiek op de sociale media kent vandaag een hoogtepunt omdat Elon Musk, de baas van X, er nogal excentrieke politieke voorkeuren op nahoudt en zijn medium gebruikt om die in de schijnwerpers te zetten.
In plaats van te jammeren kunnen we X ook gewoon links, of liever rechts, laten liggen. Het is een giftige riool en niemand wordt verplicht erin te duiken.
Maar zo eenvoudig ligt het niet, want klassieke media blijven naar X staren als konijnen naar een lichtbak.
Kranten en journaals berichten uitgebreid over absurditeiten die op het netwerk geboren worden. Ook hier speelt onder meer een zakelijke logica: om een groot bereik te hebben, helpt het om in het lang en het breed te berichten over controversiële of brutale voorstellen.
Of die nu aanleiding geven tot luid applaus of driftig verzet, maakt niet uit. Zolang mensen bij de zaak, of liever op het platform, blijven, brengt het geld op.
De redactie mag officieel dan wel strijden tegen polarisatie, het management is blij.
Het maatschappelijke gevolg is dat niet alleen de cafébezoekers met maffe boodschappen worden geconfronteerd, maar dat werkelijk iedereen ze overal en permanent in het gezicht krijgt geslingerd.
Meer ingewikkelde debatten verdwijnen op de achtergrond om plaats te maken voor buitenissige ideeën, ook al zijn die waanzinnig, onuitvoerbaar, wankel onderbouwd of ronduit gevaarlijk.
Hoe rauwer en onbeschofter ze verwoord worden, hoe groter de kans dat ze worden opgepikt en hoe meer de kassa rinkelt.
Ook politici weten intussen hoe het mechaniekje werkt en wie weinig remmingen vertoont, doet driftig mee.
Altijd prijs met een apart idee.
Dus wordt zonder scrupules gezegd:
- Dat migranten huisdieren eten
- Dat er op relschoppers mag worden geschoten
- Dat Groenland desnoods gewapenderhand moet worden ingelijfd
Of – een paar jaar geleden – dat als het Verenigd Koninkrijk de Europese Unie zou verlaten er elke week 350 miljoen pond extra naar de Britse gezondheidszorg zou gaan.
Er gaat zoveel aandacht naar halfgare berichten dat ze selffulfilling prophecy’s dreigen te worden.
Politici raken zodanig verstrikt in de verhalen die ze ophangen dat ze die zottigheden op den duur ook moeten uitvoeren.
De Brexit is intussen gebeurd, maar de Britse gezondheidszorg werd er niet beter van. Wie weet wat Groenland straks te wachten staat.
Er gaat de laatste dagen veel aandacht naar de fratsen van Musk, maar de kwestie die eraan ten grondslag ligt, is veel fundamenteler.
Ze heeft te maken met de vraag in hoeverre klassieke media een vliegwiel moeten zijn voor bepaalde berichten.
Misschien is het slim om meer terughoudendheid aan de dag te leggen bij de berichtgeving over bezopen of gevaarlijke ideeën, ook als het management dat spijtig vindt.
Tegelijk moet uiteraard wel gezegd worden wat er daadwerkelijk kan gebeuren, ook als het krankzinnig is.
Maar precies door erover te berichten, stijgt de waarschijnlijkheid dat het beleid daadwerkelijk die richting uitgaat.
Dat heet een cirkel maken en het is erg moeilijk om die dynamiek te doorbreken.
Maar wie het monster eten blijft geven, moet niet verbaasd zijn dat het altijd groter wordt.
Hendrik Vos doceert Europese studies aan de UGent. Zijn column verschijnt tweewekelijks op dinsdag.
Lees ook
Klik op de hyperlink hieronder
en vind meer columns van
Bron: De Standaard