Door de juiste woorden te vinden kunnen we de werkelijkheid recht doen, schrijft Birsen Taspinar. Als we woorden geven aan iets, erkennen we een bepaald lijden en krijgt dat lijden bestaansrecht. Met welke termen kunnen we het lijden in Gaza beschrijven?
Birsen Taspinar – De Standaard
Birsen Taspinar – Klinisch psychologe, docente bij Odisee Hogeschool.
Werkt aan een boek over racisme-pijn bij ouders (binnenkort bij EPO).
Getuige zijn van de situatie in Gaza brengt beelden en herinneringen boven uit mijn recente familiegeschiedenis.
Als kind hoorde ik mijn ouders vertellen over de genocide tegen Meschetische Turken (waarvan mijn familie afstamt) in 1944.
Circassiërs, Krim-Tataren, Meschetische Turken en andere volkeren die in de Kaukasus leefden, werden sinds de 19de eeuw belaagd door het Russische leger. Zij werden in groten getale uitgemoord, uitgebuit en gedeporteerd.
Er zijn naar schatting 10.000 Meschetische Turken vermoord in het huidige Georgië, nog eens 94.000 werden verdreven en op bevel van Stalin gedeporteerd uit hun regio door het Russische leger, via spoorwegen die ze nota bene zelf moesten aanleggen.
Het doel van die genocides was de culturele homogenisering van de regio, maar ook de uitbreiding van de Russische invloedssfeer. Door de verdrijving zijn er nog eens duizenden mensen gestorven aan ziekten, honger en uitputting.
“Ik ben niet verjaard op deze gronden”, klinkt het in een van de liederen die verwijzen naar de Kaukasische genocides.
Het Turkse woord voor genocide, soy kirim, betekent letterlijk ‘de afkomst of afstamming van iemand vernietigen, om het verdere bestaan te verhinderen’. Net zoals je met onkruid zou doen: verdelgen.
Minderheden in de Kaukasus werden verspreid om te voorkomen dat ze nog nageslacht zouden hebben.
Een van de redenen waarom de regio waarvan ik afkomstig ben, in armoede leeft, was dat er meerdere oorlogen plaatsvonden. Het heeft er ook toe geleid dat mijn ouders uiteindelijk naar Europa moesten migreren.
Behalve een handvol ouderen die niet zijn gevlucht en enkele fervente boeren zul je niet veel mensen meer aantreffen in die regio.
Ook het huis van mijn ouders is verlaten, overgroeid met struiken en amper herkenbaar. Ik merk de impact daarvan op de volgende generaties: meer weeskinderen, gedwongen migratie en een sociaal weefsel dat uit elkaar valt.
Ik herinner me dat we, toen ik een kind was, wekelijks wierook brandden om onze voorouders en de vele slachtoffers van de genocide te herdenken en te eren.
We wilden hun laten weten dat we hen niet waren vergeten, dat ze niet voor niets waren gestorven, dat we ook voor hen verder leefden. Zij zijn nog altijd deel van ons leven, via die rituelen.
Alleen Georgië herdenkt jaarlijks op 14 november de dag waarop in 1944 94.000 Meschetische Turken op treinen werden gezet.
De herinnering aan de genocide bewust veronachtzamen en de kennis erover ontoegankelijk houden, vormt een belangrijk strategisch onderdeel van de verwoesting en de etnische zuiveringstechnieken van een genocide. Daardoor wordt de herinnering aan de destructie en de uitroeiing zelf uit het collectieve geheugen gewist.
Vandaag merk ik dat mijn generatie amper weet heeft van die genocide, nu 80 jaar geleden.
Ruim ontoereikende term
In de genocide die nu in Gaza plaatsvindt, zien we iets soortgelijks gebeuren.
De ontkenning van de Palestijnse identiteit en van de Nakba draagt in belangrijke mate bij aan het historische trauma van de Palestijnen, samen met de etnische zuiveringen die al generaties lang plaatsvinden.
De vernieling en de gruwel gaan zelfs verder dan dat: olijfbomen, sinaasappelbomen, moskeeën, universiteiten, kennis, erfgoed, de naamsverandering van steden, het maakt allemaal deel uit van een collectieve ontkenning en een proces van gedwongen ontheemding.
Zelfs kruiden specifiek aan de regio zijn met uitsterven bedreigd door de huidige aanvallen.
De mensonterende beelden, die we met gevoelens van machteloosheid en afschuw aanschouwen, zijn apocalyptisch te noemen. Het tast ons beeld van de menselijkheid, de wereld en de mensheid aan. Voor velen is de wereld voorgoed veranderd.
In een dubbelinterview in de reeks Plage Centrale zei Christophe Busch tegen Fatena Al Ghorra, die uit Gaza is kunnen vluchten tijdens de genocide, dat mensen met haar ervaring lijden aan het posttraumatische stresssyndroom (PTSS).
Volgens de Palestijnse psychiater en psychotherapeute Samah Jabr is die term ruim ontoereikend om de ervaringen van de Palestijnen te omschrijven.
Er zijn een aantal redenen waarom de diagnose PTSS in deze context niet juist is.
Constante, chronische stress
Om te beginnen is er helaas nog geen sprake van een post-trauma. ‘Post’ impliceert dat de bedreigende situatie voorbij is. De genocide is nog altijd aan de gang. Het geweld is nog altijd bezig, het neemt met de dag exponentieel toe.
Jabr vertelt dat de diagnose PTSS voor het eerst werd gesteld bij Amerikaanse soldaten die terugkwamen uit de oorlog in Vietnam. Zij hadden op dat moment de bedreigende situatie verlaten en waren zelf de aanvallers.
Voor de Palestijnen is de situatie precies andersom. Zij blijven in de bedreigde onveilige situatie, zijn burgers die zelf niet aanvallen en ze kunnen niet naar een veilige zone vluchten.
Daarnaast is er de factor tijd, die ook niet in de definitie zit van PTSS. Experts spreken van een “constant traumatisch stresssyndroom”.
Ook is het chronische en repetitieve karakter van deze genocide afwezig in de definitie van PTSS, waardoor die term de lading niet meer dekt.
Het chronische en historische karakter van bepaalde trauma’s noch de impact ervan op de huidige en volgende generaties wordt erin erkend, het wordt zelfs ontkend.
Hoe diep zijn de rouw en de wonden van decennialange gedwongen migratie, diepgewortelde onderdrukking en uitbuiting?
Het historische trauma boven op de huidige genocide is een vermenigvuldiging van het leed dat de Palestijnen nu al generaties lang ondergaan.
Bij PTSS wordt bovendien de nadruk gelegd op de individuele ervaring, terwijl een genocide vooral een collectief trauma veroorzaakt, omdat een volk, cultuur of regio wordt aangevallen door een staat of een entiteit die machtiger en sterker is.
Het georkestreerde, constante en traumatiserende geweld tegen de Palestijnen is bedoeld om mensen angst aan te jagen en hulpeloos te houden, het sociale weefsel aan te vallen en hen te isoleren.
De Palestijnen voelen zich verlaten door de wereld.
De autonomie, de zelfstandigheid en het zelfbeschikkingsrecht van mensen beschadigen, hun weerstand en verzet proberen te breken, het zijn maar enkele van de doelbewuste strategieën voor verdere afbraak en vernietiging van niet alleen een volk, maar een hele regio.
De constante, intense en chronische stress die daarmee gepaard gaat, creëert bij opgroeiende kinderen een ontwikkelingstrauma dat hun persoonlijkheid blijft beïnvloeden als ze volwassen zijn.
Genocidaal syndroom
Betere termen om te omschrijven wat de Palestijnen momenteel moeten doorstaan lijken groepstrauma en ‘genocidaal syndroom’.
Misschien komt er een moment waarop een nieuwe diagnose zal worden gesteld voor de overlevenden van de genocide in Gaza, net zoals men het KZ-syndroom in het leven riep na de Holocaust. Het KZ-syndroom is het postconcentratiekampsyndroom, een vorm van posttraumatische stressstoornis.
Het doet zich voor bij mensen die in de kampen leefden in de voortdurende angst te worden gedood of verminkt.
Ze hadden na de bevrijding last van intense angsten, nachtmerries en pijn.
Wat doet negen maanden lang een onontkoombare genocide meemaken met een mens? Kun je dat in één woord of syndroom vatten?
Misschien komt er een dag waarop we zullen bestuderen waarom we vandaag nog geen woord hebben, waarom we collectief faalden om de genocide te stoppen en waarom we nog altijd zo onhandig zijn met woorden en daden om te beschrijven wat mensen nu doormaken.
Door de juiste woorden te vinden kunnen we de werkelijkheid recht doen. Als we woorden geven aan iets, erkennen we een bepaald lijden en krijgt dat lijden bestaansrecht.
De stilte en de verstomming waarmee we de genocide gadeslaan, zit vandaag ook in de taal die we niet vinden voor het onzegbare.
© Getty
De schande van de eeuw
A standing ovation in US Congress for the perpetrator of an active and ongoing genocide that has killed at least 16.000 children.
— Youssef Kobo (@Youssef_Kobo) July 24, 2024
We truly are living in depraved times.
We can finally end all pretenses on “Western values, human rights and the international rules based order” pic.twitter.com/dFPMaAt4Km
Overzicht
Lees alle berichten in deze categorie
Bron: De Standaard