De strijd tegen uiterst rechts is niet verloren, denkt auteur Dominique Willaert. Maar iemand moet hem wel willen voeren. Er moet geluisterd worden én gewerkt. “Wat is er met solidariteit gebeurd, met emancipatie en sociale strijd?”
Simon Demeulemeester - De Standaard
“Ploegbazen delen hun mensen op in witte en gekleurde ploegen. Moeten dan niet alle alarmen afgaan?”
Dominique Willaert
“Gij zijt hier al eens geweest, hé? Ge zat daar, in de hoek.”
Dominique Willaert staat aan de toonbank van Panino, een broodjeszaak in hartje Ninove, en heeft net twee koffies en een broodje zalm besteld. De zaakvoerster heeft gelijk, zegt hij terwijl we op het terras gaan zitten.
“Ik ben in deze zaak gestart met mijn tocht door de Denderstreek.”
Willaert: grote man, luide stem, onverholen West-Vlaamse tongval en een kop haar waarop Samson jaloers zou zijn geweest. Geen wonder dat de zaakvoerster zich hem nog herinnert.
“Op dit terras voerde ik mijn eerste gesprek. Met vijf oude mannen, Ninovieters pur sang. Mijn eerste vraag was: ‘Hoe is het om in Ninove te wonen?’
"Tot mijn verbazing begon niemand over ‘de vremden’, sluikstort of onveiligheid. Wel over de ‘koatsch’, het kaatsen. Dat was hier in de streek lang een populaire sport die veel mensen samenbracht.”
“Kaatsen speelt men in de publieke ruimte. Op straat, op pleinen: overal werd hier gekaatst. En die plaatsen zijn weg. Ingenomen door de auto. En daarmee verdween ook de traditie die zoveel mensen houvast gaf.”
Hij laat een stilte vallen, hapt de helft van zijn broodje weg en besluit: “U vraagt mij wat hier gebeurd is zondag? Ik zeg u: veel mensen zijn hier veel kwijtgeraakt en het Vlaams Belang heeft hen wijsgemaakt dat het hen is afgepakt.”
Auteur en theater- en documentairemaker Willaert is een in Lievegem wonende culturo met West-Vlaamse roots.
Toch zijn weinigen zo goed geplaatst als hij om te spreken over de electorale schokgolf die Vlaams Belang een week geleden door de Denderstreek heeft gejaagd.
In 2022 trok hij hier vier maanden lang rond. Hij voerde lange gesprekken met 120 mensen, Vlaams Belang-stemmers en andere Ninovieters – Franstalige, zwarte nieuwkomers incluis.
In 2023 publiceerde hij Niet alles maar veel begint bij luisteren. Zijn verslag uit de Denderstreek geeft een diep inzicht in hoe die op haar manier van slag is geraakt door de tendensen die overal ter wereld gemeenschappen uiteenrijten.
Het boek vloeide voort uit een omwenteling in zijn eigen denken, zegt hij.
“Kent u het Procrustesbed uit de Griekse mythologie? Procrustes was een schurk die zijn slachtoffers in zijn bed wilde doen passen. Wie te klein was, rok hij uit. Wie te groot was, hakte hij de ledematen af.
"Wel, mijn ideologie was jarenlang mijn Procrustesbed. Pasten mensen er niet in, dan moesten zij zich aanpassen en niet omgekeerd.
"Toen ik dat zo’n vijf jaar geleden besefte, belandde ik in diepe zelftwijfel, in een soort midlifecrisis.”
U had ook een motor kunnen kopen of een nieuw kapsel kiezen. Waarom ging u met Vlaams Belangers praten?
“Mijn kapsel was niet het probleem. (lacht)
Wel mijn ideologie, en de manier waarop de linkerzijde politiek bedrijft.
"Dat men op links de N-VA begon weg te zetten als een fascistoïde partij was een eerste barst. Daarna kwam de discussie over de lage-emisiezones (LEZ).
"Gechoqueerd stelde ik vast hoe de PVDA daarvan een strijd maakt tussen ‘de arbeidersklasse’ en ‘de middenklasse’.
"Ik zag door de PVDA opgejutte, goedbetaalde chemiearbeiders met chique wagens schelden op ecologisch bewuste mensen uit de lagere middenklasse: zorgpersoneel, cultuurwerkers, mensen met karige loontjes.
"De discussies die ik daarover voerde met PVDA’ers, bliksemden mij van mijn paard. Ze heroïseren de arbeidersklasse en demoniseren groenen en het patronaat.
"Maar er zijn toch óók ondernemers die hun personeel goed soigneren en graag zien? En veel arbeiders die vier keer per jaar met Ryanair op citytrip gaan.”
Harde woorden voor iemand die vaak wordt weggezet als PVDA-culturo.
“Ik ben ontgoocheld in de PVDA, ik had op meer ideeënstrijd gehoopt. Nu, ik heb ook naar mezelf moeten leren kijken. Ik wilde ook af van mijn eigen stelligheid.
"De afgelopen vijf jaar heb ik vooral geluisterd, hier in Denderstreek maar ook in de VS. En ik ben uitgekomen bij een fundamenteel geloof in meerstemmigheid.”
Hoe ziet u de Forza Ninove- en Trump-stemmer? Het lijkt wel of je ze alleen nog mag zien als gekwetste sukkelaars of als rauwe racisten.
“Voor mij zijn dat gewone burgers die misleid zijn en die in een fuik terechtgekomen zijn.
"Het goede nieuws is: wij democraten kunnen die mensen terugwinnen. Met waardigheid en fatsoen, zonder demonisering of schelden.
"Ik wil een oproep doen aan alle democraten: wij moeten ons rotte best doen om deze mensen weer bij ons te krijgen.”
Wat is uw verklaring voor het succes van extreemrechts in deze streek?
“Hun politici zijn hier nog net iets sterker in het uitbuiten van de reële problemen van mensen.
"Guy D’haeseleer is even briljant als leep, en Kristof Slagmulder kopieert hem in Denderleeuw.
"Wat misloopt in de Denderstreek, zie je overal in het suburbane Europa.
"De maakindustrie is er verdwenen, en daarmee de bestaanszekerheid, de fierheid op wat je met je eigen handen maakt én het hele culturele en sociale netwerk dat errond hing.
"Mensen kenden hun baas, ze konden al eens een dag recup of wat overuren in het zwart regelen.
"Ze ontmoetten hun collega’s en hun gezinnen na de uren op café of in het verenigingsleven. Dat is grotendeels weg.
"Weet u dat hier elke week vanuit Oost-Europa bouwvakkers worden ingevlogen met Ryanair?
"Ze werken hier een week lang 12 uur per dag, en zijn een pak goedkoper dan de Belgen op dezelfde werf.
"Een bouwvakker vroeg mij of ik weet wat dat is, urenlang op een stelling staan naast zo’n oververmoeide, met Red Bull volgegoten Bulgaar of Roemeen die je taal niet spreekt.
"Dat soort ongebreideld kapitalisme berooft Oost-Europa van haar werkmensen, holt hier jobs en lonen uit en stort 30 tot 40 procent van de mensen in vervreemding en bestaansonzekerheid. (kwaad)
"En noch de politiek, noch de media geven daar ene fuck om.
"Hoort u die mensen in De Afspraak? Kennen de sossen of de groene of de tsjeven ze nog? Neen.
"D’haeseleer wel. Hij geeft ze voedselpakketten, pakt ze mee naar Bellewaerde, stuurt ze een sms’je op hun verjaardag.”
Hoe hard spelen de identitaire thema’s?
“Veel harder dan ik dacht. Altijd weer kwam Zwarte Piet terug. ‘We hebben al zo weinig, Dominique, en nu gaan ze ons dat ook nog afpakken.’
"Drie dingen kwamen in bijna elk gesprek terug, en zijn de verklaring voor wat hier zondag is gebeurd:
- afpakken
- achterlaten
- uitlachen
"Ze vloeien samen in iets als de Refugee Walk van Vluchtelingenwerk.
"‘Waarom wandelen jullie linkse mensen elke september voor de zwette en nooit voor ons?’
"Ik schrok van de kwaadheid daarover, maar, zonder Refugee Walk af te vallen, ik begrijp wat ze bedoelen.
"Natuurlijk moet je nieuwkomers met zorg omringen. Maar kunnen we daarbij ook de ontvangende gemeenschap niet vergeten?
"Dat is hier gebeurd. Er is totaal onderschat of gewoon niet erkend hoe ingrijpend het is wanneer in een paar jaar tijd de helft van de inwoners van je straat verdwijnt en vervangen wordt door mensen die je niet kent.
"Ik hoorde zelden dat huidskleur het probleem was. Wel: ‘Wie zijn die mensen? Ik ken die niet.’
"Aan al die mensen heb ik gevraagd of zij ooit uitleg hebben gekregen over hun nieuwe buren. Met hoeveel ze zouden komen, wie ze zijn en welke verwachtingen ze hebben?
"Dat is niet gebeurd. De overheid organiseert en benadert migratie economisch, maar amper sociaal-cultureel.”
Moet er dan, telkens als er een migrantenfamilie in de straat komt wonen, een ambtenaar bij iedereen aanbellen met tekst en uitleg?
“Wat als we op de werkvloer één uur per week uittrekken om nieuwkomers te integreren?
"Zet ze samen met ‘autochtonen’ om te praten over het arbeids- en productieproces, maar ook over wat je doet met je loon, hoe je spaart, wat je allemaal kan doen in je vrije tijd …
"De productiviteit die je verliest bij het begin, maak je goed op lange termijn. En in sterkere sociale cohesie.
"Vandaag zie je net het tegendeel gebeuren, zeggen vakbondsmensen mij. Door de Vlaams Belang-retoriek lopen de spanningen zo hoog op dat ploegbazen hun mensen opdelen in witte en gekleurde ploegen.
"Moeten dan niet alle alarmen afgaan? Waar is de urgentie?”
Bij wie mist u die?
“Bij de media, om te beginnen.
"Wat zei Wim De Vilder op de VRT, wanneer zondagavond de eerste resultaten binnen liepen? ‘Veel sfeer in Ninove!’ En hop, naar de volgende uitslag, naar het volgende spektakel.
"Vandaag (woensdag, red.) zijn we drie dagen na de overwinning van Forza Ninove.
"Waar zijn de oproepen tot solidariteit met de Ninovieters van kleur of andere minderheidsgroepen?
- Hallo, vakbonden?
- Waar zit links?
- Waar zit de politiek hypercorrecte culturele sector?
"Toen het Vlaams Blok in 1991 doorbrak, kwamen wij samen op café om tegenacties te bespreken. (veert recht)
"Mijn linkse, middenklasse vrienden hebben de mond vol van ‘verbinding’. Ik word er woest van!
"Wat is er met solidariteit gebeurd, met emancipatie en sociale strijd?”
Was de overwinning van Vlaams Belang te voorkomen?
“Dat denk ik wel. Wat hebben Vlaams Belang en Guy D’haeseleer gedaan in 2018, nadat hij 40 procent had gehaald?
"Hij heeft één week vakantie genomen en is dan met de campagne begonnen om in 2024 de absolute meerderheid te halen. En Vlaams Belang nationaal heeft hem gesteund met geld en mensen.
"Wat deden Open VLD, CD&V, N-VA, Groen, Vooruit en de PVDA?
"Hebben zij een front gevormd? Hebben zij ook 16.000 huisbezoeken gedaan?
"Neen. PVDA is hier zelfs niet opgekomen, Groen en Vooruit hebben drie maanden voor de verkiezingen een kartelletje gevormd. (wordt kwaad)
"De democratische zijde heeft hier de ene na de andere flater begaan. Toenmalig minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open VLD) wilde hier detentiehuizen inrichten.
"Allee, gasten! Toch niet hier, waar ingrijpende migratie alles al zo onder druk zet!
"Waarom belt Van Quickenborne niet naar Sint-Martens-Latem?
"Al dat soort fratsen kreeg ik van Vlaams Belangers in mijn smoel geduwd.
" ‘Verstaat ge het nu, Dominique?’”
Verdient burgemeester Tania De Jonge niet wat krediet? Ze heeft extra politie ingezet, de criminaliteit is in Ninove gedaald. Maar dat kan niet op tegen de door Forza Ninove gesponsorde filmpjes van vechtpartijen op Facebook.
“Allemaal waar, maar is ze ook zelf alle dagen naar de wijken getrokken?
"John Crombez (Vooruit) deed het in Oostende. Hij heeft 39 procent van de stemmen behaald.
"Toen Guy D’haeseleer gratis 800 alarmen uitdeelde tijdens een zogenaamde ‘inbrakengolf’, heb ik daar bij de politie naar geïnformeerd. Bleek dat de criminaliteitscijfers zijn gedaald, in de hele regio.
"Mevrouw De Jonge kan dat toch met evenveel tamtam verspreiden op sociale media als Forza Ninove haar fake news?
"Haar verweer legt de fundamentele zwakte bloot van de centrumpartijen: ze nemen de taal en de recepten van radicaal-rechts over.
"En wie het frame van de tegenstander overneemt, maakt de tegenstand groot en zichzelf klein …”
Willaert onderbreekt zijn woordenstroom. Een voorbijganger heeft zijn hand op zijn schouder gelegd.
“Bedankt voor uw artikel, hé”, zegt hij stilletjes.
De vrouw van de voorbijganger, met Aziatische roots, schudt Willaert de hand.
Ze bedanken hem voor zijn opiniestuk, dat maandagochtend in De Standaard verscheen. “Guy D’Haeseleer wordt niet de burgervader voor alle Ninovieters”, schreef hij.
En dat het er in Ninove en Denderleeuw hard aan toe zal gaan “voor mensen met een migratieachtergrond en andere ongewensten”.
“Zo is het eigenlijk nu al”, zegt hij.
“Al voor de verkiezingen werd de cultuur functionaris hier geïntimideerd door Forza Ninove, net als de directeur van een basisschooltje. Overal in de Denderstreek nemen de racistische incidenten toe.
"Wat D’haeseleer goed kan, is een warme roedel vormen. Ga maar eens naar het Vlaams Huis, zijn clublokaal. Gezellig hoor, mensen waren er altijd vriendelijk tegen mij. Maar wie in die roedel zit, die wil daar ook voor vechten.
"Voor de duidelijkheid: D’haeseleer stuurt niet aan op geweld. Maar kwetsende, agressieve taal is wel genormaliseerd.
"De roedel houdt zich al een tijd niet meer in, kijk maar naar al die Vlaamse Leeuwen hier.
"Links heeft geen symbolen meer om daar tegenover te zetten.”
Zal Ninove weer “van ons” worden? Hoe schat u hun bestuurscapaciteiten in?
“Vlaams Belang is een van de best uitgebouwde extreemrechtse partijen in Europa.
"Ze rekruteert steeds vaker universitairen en stuurt haar personeel naar de Vlerick Business School. Die zullen naar Ninove worden uitgezonden.
"Ik ben vooral benieuwd naar wat er zal gebeuren in het Bijzonder Comité voor de Sociale Dienst (BCSD), een uitvoerend orgaan binnen het OCMW waar wordt beslist over het toekennen of schorsen van leeflonen en extra sociale steun.
"Ik heb zes jaar in het BCSD van Lievegem gezeten, onder een CD&V-voorzitster wier autoritaire ontmoedigingsbeleid Vlaams Belang in Lievegem overbodig maakte.
"Dat gebeurde ook al in Ninove, hoorde ik, opgejaagd door Forza Ninove. Zonder enige weerstand zal die partij nog veel verder kunnen gaan.”
“Journalisten moeten ook de GAS-boetes in de gaten houden. Dat is een heel arbitrair instrument, en komt nu in handen van een sheriff die een paar weken geleden nog premies beloofde voor wie hem kon zeggen wie zijn verkiezingsborden had beklad.
"Ik geef je op een briefje: D’haeseleer zal voortdurend journalisten opbellen om uit te pakken met zijn pestbeleid.
"En wat gaan CD&V- en andere burgemeesters uit de streek doen? Dat overnemen. Daarnaast zal hij actief mensen zonder papieren laten opsporen.”
Punt 41 uit het 70-puntenplan van het Vlaams Blok: de oprichting van een “vreemdelingenpolitie”.
“Als burgemeester kan hij zijn politiekorps gewoon opdragen om daarop in te zetten.”
Verwacht u verzet van het middenveld of vanuit de administratie?
“Een paar jaar geleden heeft een vriend navraag gedaan bij de administratie en het middenveld in Ninove of ze voorbereid waren op de machtsgreep van D’haeseleer. (haalt de schouders op)
"Er kwam niks. De schrik zit er goed in en sowieso zijn de middenvelddirecties al megapragmatisch.
"Opbouwwerkers krijgen vaak te horen dat ze niet ‘te activistisch’ mogen zijn. De strijd zal hier vooral juridisch gevoerd moeten worden.
"Er moet in Ninove een wetswinkel komen waar mensen geholpen worden om een klacht in te dienen wanneer hen onterecht een leefloon is geweigerd of ze slachtoffer werden van racisme. (denkt na)
"Ik zag op de VRT een meisje dat zich bij iedereen op straat nu afvraagt: ‘Heb jij ook tegen mij gestemd?’
"Is de witte middenklasse bereid om solidair te zijn met haar?”
Bio Dominique Willaert
- 1968: Geboren in Menen.
- Studie: Gegradueerde in de orthopedagogie(k) en systeem- en familietherapeut (IPRR).
- 2002–2022: Artistiek leider kunstorganisatie Victoria Deluxe.
- 2022: Publiceert Dansen op een ziedende vulkaan – Een onderzoek naar de woede en het onbehagen in onze cultuur bij uitgeverij EPO.
- 2023: Publiceert Niet alles maar veel begint bij luisteren (EPO).
Lees ook
Bron: De Standaard
