Wetten zijn voor iedereen hetzelfde, maar wordt iedereen dan ook gelijk beoordeeld? Yasmien Naciri schreef een boek over klassenjustitie.
Yannick Verberckmoes – De Morgen
‘Onbewust hebben mensen bepaalde vooroordelen.’
Yasmien Naciri
Stel dat u op een dag voor een rechter staat, zou u hem dan in de ogen kijken of niet?
Denkt u dat zoiets banaals een verschil zou maken in hoe de rechter naar u kijkt?
Uit een van de gesprekken die Naciri voerde tijdens het onderzoek voor haar boek Klassenjustitie, blijkt van wel.
Die rechter merkte op dat jongens met een Marokkaanse achtergrond hem nooit in de ogen keken. Dat was een teken van arrogantie, vond hij.
“Maar ik heb hem uitgelegd dat oogcontact in sommige culturen als heel ongepast wordt ervaren”, zegt Naciri.
“Toen ik vroeger met mijn ouders discussieerde, deed ik het ook niet.”
Oogcontact maken staat op sommige plekken in de wereld gelijk aan een gebrek aan respect voor wie macht of autoriteit heeft.
Maar dat had de rechter zo niet begrepen.
Krijgt een arrogant bevonden beklaagde dezelfde straf als iemand die berouwvol in de ogen van de rechter kijkt?
Het is een van de vragen die het boek van Naciri opwerpt. Ze gaat daarin na of iedereen echt gelijk wordt behandeld.
Want als ongelijkheid zich op zoveel vlakken manifesteert in onze maatschappij, waarom zou het dan voor justitie anders zijn?
“Het idee is ontstaan toen ik eind vorig jaar mee een debattenreeks organiseerde in de Gentse Viernulvier over hoe we justitie dichter bij de mensen kunnen brengen”, zegt Naciri.
“De eerste sessie ging over het Reuzegom proces. Ik deelde de boosheid die veel mensen voelden. Ik vond ook dat de daders anders behandeld zouden zijn als ze een andere achtergrond hadden.”
Valt dat ook te bewijzen?
“In België is er geen onderzoek naar gedaan, dus het valt met Belgische gegevens niet te staven.
“Maar ik heb wel met advocaten gesproken, die zeggen dat ze verschillen zien in de manier waarop verdachten worden behandeld voor hetzelfde misdrijf.
“Onderzoek uit de Verenigde Staten laat dan weer zien dat Afro-Amerikanen vaker een zwaarder oordeel krijgen van een rechter.”
Beeld Thomas Sweertvaegher
Dus omdat het in de VS zo is, is het hier ook zo?
“Dat denk ik wel. Er is deze maand nog een Nederlands onderzoek uitgekomen, waaruit blijkt dat verdachten met een migratie achtergrond vaker schuldig worden verklaard en een gevangenisstraf krijgen.
“Dat onderzoek is uitgevoerd door het Nederlandse NOS op 3 in samenwerking met onderzoeksjournalisten van Investico, die ruim een half miljoen uitspraken en 200.000 straffen analyseerden.”
“Onbewust hebben mensen nu eenmaal bepaalde vooroordelen.
“Je ziet dat in het onderwijs, of de manier waarop sollicitatiebrieven worden beoordeeld.
“Werkgevers nodigen sneller iemand uit in wie ze zichzelf herkennen.
“In Nederlands onderzoek bleek dat autochtone Nederlanders met een strafblad meer dan dubbel zo vaak worden uitgenodigd voor een gesprek als mensen met een migratie achtergrond die geen strafblad hebben.”
In uw boek geeft u verschillende voorbeelden van waar ongelijkheid zich manifesteert in het juridische proces.
“Toen mijn eigen ouders scheidden, moest ik als jonge studente de juridische teksten hertalen naar behapbaar Nederlands.
“Een taalkloof kan de communicatie met een advocaat al behoorlijk bemoeilijken.
“Mensen in armoede kunnen een beroep doen op pro-Deoadvocaten, maar die moeten vaak zaken aannemen over onderwerpen waarover ze weinig expertise hebben.”
“Onderzoek heeft in België al aangetoond dat mannen met een Maghrebijnse achtergrond vaker in voorlopige hechtenis worden geplaatst en minder snel worden vrijgelaten.
“Voor verdachten met een dubbele nationaliteit wordt die voorlopige hechtenis ook vaker opgelegd, omdat zij makkelijker naar het buitenland zouden kunnen vluchten.
“Volgens mij is dat onderscheid anno 2024 nog moeilijk te maken. Iedereen kan vandaag vrij makkelijk naar het buitenland.”
Hebben de Reuzegommers een lichtere straf gekregen omdat ze tot de ‘witte elite’ behoren?
“Ik zou het eigenlijk willen omdraaien.
“Tijdens de debatten in Viernulvier sprak ik met advocaat Jorgen Van Laer. Ik voelde eerst een zekere terughoudendheid tegenover hem omdat hij een Reuzegommer had verdedigd. Maar hij zei iets wat me erg heeft geïnspireerd.
“De Reuzegommers kregen volgens hem geen voorkeursbehandeling. De rechter heeft het oordeel zorgvuldig afgewogen en heeft hen een goede kans gegeven om zich opnieuw te integreren in de maatschappij.”
“De media hebben de beklaagden anonimiteit geboden – zowel voor als na de veroordeling.
“Van Laer zei eigenlijk: de manier waarop de Reuzegommers zijn behandeld, zo zou het in alle strafzaken moeten gaan.
“Daar wil ik nu ook voor pleiten. Laten we iedereen behandelen als een Reuzegommer.”
Dus journalisten deden er goed aan om de namen van Reuzegommers niet te publiceren?
“Vanuit mijn boosheid heb ik ook de foto gepost waarop de namen van de Reuzegommers stonden.
“Maar ik heb daar nu spijt van. Ik wil niet dat zulke publicaties tot een heksenjacht leiden.”
“Maar bij andere zaken zie ik dat de media verdachten toch redelijk herkenbaar in beeld brengen – foto’s enkel anonimiseren met een zwart balkje – of voornamen noemen.
“Ik denk dat de media daar een duidelijke lijn in moeten trekken.
” Door de anonimiteit van de verdachten te beschermen, krijgen ze later een betere kans om hun leven te herpakken.”
Bron: De Morgen