Vrij en moedig bestuur is alleen mogelijk als vergeving bestaat, schrijft Maud Vanwalleghem. Maar vergeving door de burger is slechts mogelijk als de overheid te goeder trouw heeft gehandeld.
Maud Vanwalleghem – De Standaard
21 april 2025
Leestijd: 5 min
Stel: een ‘goede huisvader’ heeft te kampen met geldgebrek. Hoe kan hij de put dempen?
De klassieke mogelijkheden – uitgaven beperken of zorgen voor meer inkomsten – vindt hij te pijnlijk, of onrealistisch, of slecht voor zijn imago.
Maar hij bezit een huis. Dat kan hij verkopen aan een bevriende vastgoedmakelaar. Weliswaar onder de marktwaarde, maar het levert onmiddellijk geld op.
De makelaar verkoopt het huis door met een fikse winst. En de vader kan zijn voormalige huis huren van de nieuwe eigenaar, aan een erg hoge huurprijs. Waardoor hij na enkele jaren opnieuw in de financiële problemen komt.
Dergelijk gedrag zouden we onverantwoord en roekeloos noemen. Een geval voor therapie, misschien zelfs schuldbemiddeling. Maar als zo’n scenario zich op politiek niveau afspeelt, spreken we eufemistisch over ‘slecht beleid’.
Onlangs brachten De Tijd en L’Echo hiervan een pijnlijk voorbeeld aan het licht: de sale-and-lease-back van de Brusselse Financietoren, opgezet door de regering-Verhofstadt.
In 2001 verkocht die het gebouw voor 311 miljoen euro. Met als compensatie een exorbitant huurcontract voor 30 jaar, dat de Belgische staat nu al, met nog 10 jaar te gaan, al meer dan 1 miljard heeft gekost.
Deze dure truc, die alleen maar diende om de begroting cosmetisch op te lappen, kost ons dus honderden miljoenen.
Ter vergelijking: de vorige Vlaamse regering besteedde 15 miljoen euro aan het creëren van extra opvangplaatsen in de kinderopvang.
Helaas is het niet het enige lapmiddel dat in het verleden werd gebruikt. Zo nam de Belgische staat het Belgacom-pensioenfonds, ter waarde van 5 miljard euro, over in ruil voor alle toekomstige pensioenverplichtingen van de tienduizenden medewerkers van het bedrijf.
De 5 miljard werd snel opgesoupeerd, schrijft Isabel Albers in De Tijd, terwijl de verplichtingen intussen een veelvoud kosten.
Kapitaal en macht zijn altijd met elkaar verweven geweest. Van Romeinse senatoren tot middeleeuwse bisschoppen met enorme grondgebieden, van de Medici-bankiers tot Leopold II’s privékolonie in Afrika, van het cijnskiesrecht tot de superdonaties in de VS.
Vandaag bepalen multinationals als BlackRock en Amazon mee het politieke speelveld.
Deze verwevenheid, in combinatie met korte termijndenken, kost de maatschappij handenvol geld, ook bij ons.
Neem JustSign: een digitale toepassing voor het ondertekenen van juridische documenten, besteld onder voormalig minister Vincent Van Quickenborne en uitbesteed aan een extern bedrijf.
Prijskaartje: 3,9 miljoen euro. Resultaat drie jaar later: niets.
Of neem minister Frank Vandenbroucke, die jaarlijks zo’n 2,36 miljard euro aan geheime farmadeals sluit – goed voor 36 procent van alle uitgaven aan geneesmiddelen.
Volgens hem worden daarmee hoge kortingen bedongen. Maar transparantie en democratische controle zijn nergens te bekennen.
Over naar de regering-De Wever, die twee miljard euro extra zoekt voor defensie. Waar die gevonden zullen worden, is nog onduidelijk.
Het gat in de begroting zou gevuld kunnen worden met de verkoop van overheidsbedrijven of aandelen, zoals die in BNP Paribas Fortis.
Opnieuw hetzelfde scenario: een stabiel en winstgevend instrument verkopen om een acuut gat te vullen.
Of nog: deze regering beloofde dat de breedste schouders voortaan een stuk van de lasten dragen. Maar terwijl de details van de ‘solidariteitsbijdrage’ (meerwaardebelasting), met invoering ergens in de loop van 2026, nog uitgetekend moeten worden, zullen de werkloosheidsuitkeringen wel al vanaf 1 januari 2026 in de tijd beperkt worden.
Kennelijk moet de ene iets vlugger de tering naar de nering zetten dan de andere. Want de ene lobbykracht is niet te vergelijken met de andere.
Volgens denker Hannah Arendt zijn er twee leidende principes in de politiek: belofte en vergeving.
Belofte behelst het idee dat burgers vrijwillig macht afstaan aan de staat, in ruil voor veiligheid en bescherming.
En vergeving houdt het besef in dat beleid voeren per definitie met risico’s gepaard gaat, want de uitkomst ervan is op voorhand niet gekend.
Vrij en moedig bestuur is alleen mogelijk als vergeving bestaat. Maar vergeving door de burger is slechts mogelijk als de leiders te goeder trouw hebben gehandeld.
Stompzinnige geldverspilling door blinde outsourcing naar multinationals en cosmetische begrotingstrucs, doen het bloed van menig burger koken.
En, erger, niemand wordt ter verantwoording geroepen.
Als we dan toch iets van de bedrijfsvoering bij multinationals kunnen leren, dan is het dat de ceo of cfo voor dit soort wangedrag ter verantwoording worden geroepen.
In de politiek bestaat er geen enkele garantie dat dit soort constructies in de toekomst niet opnieuw worden toegepast.
Een goede huisvader beschermt het hoofd van zijn kind wanneer het zich dreigt te stoten.
Een slechte huisvader zit avond na avond op restaurant met zijn zakenvrienden, de begrotingsput van zijn ego te dempen, terwijl thuis de builen zich opstapelen.
Er komt een moment waarop het kind de vader niet langer vergeeft.
Maud Vanwalleghem is schrijver en voormalig senator (CD&V). Haar column verschijnt tweewekelijks op dinsdag.
Lees ook
Bron: De Standaard