Hier ben ik te cynisch voor geworden, dacht Michael Van Peel toen hij vier jaar geleden zijn laatste oudejaarsconference speelde. Toch is hij nu terug met een show waarvoor hij de actualiteit niet bepaald links liet liggen. ‘Met antivaxers lachen is zoals grappen over de vrouwonvriendelijke kanten van de islam maken tegen een diepgelovige.’
Geef toe, dat zou toch raar geweest zijn als ik alleen maar zou staan zeveren over het feit dat ik veertig ben geworden?”, lacht Michael Van Peel aan de toog van een café op het Eilandje. Wie had gehoopt dat de Antwerpse comedian zich na tien oudejaarsconferences onder de noemer Van Peel overleeft enkel maar zou bezighouden met luchtige seksgrappen of bespiegelingen over zijn eerste grijze haar, komt bedrogen uit.
Van Peel begint zijn nieuwe show dan wel met luchtig gemopper over generatieconflicten en de geluiden die je als nieuwbakken veertiger maakt bij het opstaan, maar hij laat je niet buitengaan zonder het ook over algoritmes, mondmaskers, coronapassen en de uitwassen van woke te hebben.
De voorstelling heet Welcome to the Rebellion!, maar de echte rebellie ligt Van Peel steeds minder. “Ik vind veertig jaar de moeilijkste leeftijd om geloofwaardig in opstand te komen. Mijn generatiegenoten zijn zo druk bezig met hun kinderen, carrière en hypotheek dat ze maar weinig tijd hebben om de gang van zaken in de wereld te overpeinzen, wat toch noodzakelijk is om ertegen in opstand te komen.”
Houdt dat besef je tegen om te rebelleren?
“Mensen denken snel dat ik er plezier in schep om tegen de consensus in te gaan, maar eigenlijk wil ik helemaal niet contrair zijn. Ik zou het veel leuker vinden om het met iedereen eens te zijn, maar helaas staat mijn mening elke keer haaks op die van de overgrote meerderheid.
“Ik sluit me zelden of nooit bij iets aan. Zelfs als ik rebellie zie ontstaan, zet ik me daar bijna vanzelf buiten. Een comedian moet aan de zijlijn blijven staan en mag zich niet te snel affiliëren, ook niet aan de rebellie.
“Het Wintermanifest heb ik bewust niet getekend, omdat het mij niet duidelijk was wat erachter zat. Heel uitzonderlijk doe ik wel zoiets, maar dan is het omdat ik daar helemaal achter sta en niet omdat ik een beweging wil sturen. Ik ben mijn eigen beweging. (direct) Amai, dat klonk heel voos.
‘Ik ben mijn eigen beweging’: dat gaat de titel worden, hé?”
De cultuursector kan zich niet verenigen, hoorde je de afgelopen twee jaar meer dan eens als de theaters weer eens dicht moesten.
“Als comedian sta je sowieso buiten het culturele circuit. Je staat alleen op het podium en je dient geen subsidieaanvragen in. Ik heb enkel net als iedereen mogen vaststellen dat de overheid geen reet om mijn sector geeft, maar voor mij voelt dat aan als een vorm van vrijheid.”
Hoezo?
“Vroeger dacht ik dat een job alleen maar een job was als je ze tegen je goesting deed. Veel mensen denken dat nog, en dat is de reden dat er met dedain wordt neergekeken op cultuursubsidies, maar niet op subsidies voor bedrijven. Want voor een bedrijf werk je tegen je goesting, dat is hoe de gemiddelde werknemer het ziet. Nu ik zelf heb ervaren dat de staat met mijn kloten en met die van mijn collega’s speelt, hoef ik mij nooit meer schuldig te voelen omdat ik doe wat ik graag doe.”
In je show vertel je dat je vlak voor de coronacrisis een zogenaamd echte job hebt gedaan. Wat heb je precies gedaan?
“Ik heb toen even voor VTM gewerkt aan een nieuw format, dat intussen weer in de koelkast ligt.”
Het is een publiek geheim dat je al een paar keer hebt geprobeerd om een satirisch programma uit de grond te stampen, maar dat die plannen nooit verder zijn geraakt dan een pilootaflevering. Heb je al overwogen om bij Woestijnvis te solliciteren? Naar het schijnt zoeken ze daar iemand.
“Om Jan Jaap van der Wal te vervangen in De ideale wereld, bedoel je? Ik zou heel graag iets maken over de actualiteit waarin ik sketches kan verwerken, maar DIW werkt vanuit een andere insteek dan ik. Zij maken humor over wat er die dag gebeurd is, terwijl ik die feiten gebruik om er op een grappige manier iets mee aan te kaarten.”
Na de laatste Van Peel overleeft zei je dat je cynisch werd van de actualiteit, en toch ga je nu opnieuw aan de slag met de waan van de dag. Waarom?
“Mensen leggen vanzelf het verband tussen humor over de actualiteit en oudejaarsconferences, maar ik maakte voor Van Peel overleeft ook al stand-up over wat er in de wereld gebeurde. Dat is wat mij bezighoudt, zo simpel is het. Pas daarna kwam Fokke van der Meulen van comedycafé The Joker op het idee om er een conference van te maken. Deze show is een logische evolutie daarvan, alleen beperk ik me niet tot één jaar en heb ik er langer dan een maand aan kunnen schrijven.
“Na twee jaar geen theater te hebben gezien moet ik toch ook toegeven dat me opwinden over het nieuws therapeutisch werkt. Op het podium mag ik mij kwaad maken en alles eruit gooien, zolang ik maar eindig met een goede grap. Kwestie dat de mensen minder depressief buitengaan dan dat ze zijn binnengekomen.”
De onderwerpen uit je oude conferences blijven raar genoeg wel actueel. Onlangs postte je op Facebook een vier jaar oude routine over de oplopende energiefactuur.
“Mensen vragen mij vaak wanneer ik eindelijk eens iets ga doen over actueel onderwerp x of y. Meestal moet ik hen vertellen dat ik er jaren geleden al een bit over heb geschreven, en dat er sindsdien jammer genoeg niks veranderd is.
“Als ik weer eens iemand hoor roepen dat Will Smith gelijk had toen hij Chris Rock op zijn gezicht sloeg, moet ik denken aan die keer dat we allemaal #jesuischarlie riepen. Geweld is nooit de oplossing tegen een kwetsende mening, toch?
“Hetzelfde met de oorlog in Oekraïne. Natuurlijk moeten we de vluchtelingen van daar opvangen, hoor je nu, alsof dat vanzelfsprekend is. ‘Ik heb nog nooit in mijn leven zulke erge beelden gezien’, hoorde ik een vrouw zeggen tijdens de benefietshow voor Oekraïne.
“Waar heb je dan de afgelopen vijftien jaar gezeten? Ik heb zulke beelden zien binnenkomen uit Syrië, uit Tsjetsjenië, uit Afghanistan… Ik heb een dode kleuter zien liggen op een Turks strand. Toen sprak Bart De Wever over een aanzuigeffect, nu gebruikt niemand dat woord nog.
“Ik snap het verschil, hoor: de Oekraïeners lijken etnisch en cultureel wat meer op ons. Het is menselijk dat je je daardoor laat leiden, maar geef dat gewoon toe en doe niet alsof Vlaanderen het warme hart van West-Europa is. Op zo’n moment moet ik echt vechten tegen mijn eigen cynisme.”
Je neemt op het podium enkele groepen door de mangel die zichzelf de afgelopen twee jaar beschouwden als rebellen: mensen die zich niet lieten vaccineren, mensen die marsen voor de vrijheid hielden, mensen die in samenzweringen geloven… Kan je hen begrijpen?
“Zeker. Dat maakt het ook lastig om grappen te maken over hen. Net als ik claimden antivaxers rebellen te zijn en ze zijn diep overtuigd van hun zaak. Als je hen daarop aanspreekt, kwets je hen. Ik vind dat veel lastiger dan de overduidelijke hypocrisie van iemand als Poetin ontmaskeren. Met antivaxers lachen is zoals grappen over de vrouwonvriendelijke kanten van de islam maken tegen een diepgelovige. Maar het is niet omdat zo’n mop een moslim kwetst dat ik ze niet zal maken.
“De meest overtuigde complottheoretici hebben zelf een zwaar trauma moeten verwerken, zoals een overlijden van een dierbare, en proberen te snappen wat er gebeurt. Dat is een heel begrijpelijke reflex, als ze die reflex gebruiken om kinderen van vaccins weg te houden of het Capitool te bestormen, dan stopt de individuele vrijheid om te denken en te doen wat je wil. Ik heb het lastig met die gedachte, omdat ik mezelf een vrijheidsstrijder voel. Dat interne conflict speelt in mij.
“Het enige wat ik kan doen, is mijn grappen zo precies mogelijk richten op wat ik wil bekritiseren. Dat zijn bijvoorbeeld mensen die zichzelf op de borst kloppen en verzetsheld noemen omdat ze zich niet laten vaccineren, maar niet de mensen die bijvoorbeeld kritiek hadden op de avondklok of de privacyaspecten van de coronapas.”
Wat vond je daar zelf van?
“Ik heb daar zeker mijn bedenkingen bij gehad, maar het probleem is dat je dan vrij snel bijval krijgt van mensen waar je liever niet mee wordt geassocieerd. Kritiek op de avondklok wordt dan omarmd door mensen die vinden dat de coronapas en de Jodenster iets met elkaar te maken hebben.
“Het gevolg is dat je zwijgt, omdat je niet wil dat Vlaams Belang of een zotte antivaxer met je mening gaat lopen. Een groot deel van de bevolking heeft zichzelf gecensureerd en al zwijgend de regels gevolgd. Dat is niet goed voor de democratie.”
Ook de overmacht van technologie noem je inWelcome To The Rebellion! slecht voor de democratie.
“Dat stuk begint met hoe ik zonder gsm nergens nog de weg kan vinden en eindigt met de bedenking dat artificiële intelligentie, een robot dus, bepaalt hoe ons nieuws gemaakt wordt en hoe wij het consumeren.
“De algoritmes die ons artikels laten zien, zijn eigenlijk een mechanisering van onze verontwaardiging. Daardoor gaat alle aandacht naar de extremen, die van zichzelf al beweren dat ze de meerderheid vertegenwoordigen. Zo draait de nieuwscyclus steeds sneller rond. Ik merk dat dat me geen goed doet.”
Je maakt best wat ruimte vrij in je voorstelling om het over woke te hebben, in navolging van een stilaan eindeloze rij van denkers, journalisten en columnisten. Waarom wilde je het er toch over hebben?
“Omdat ik als witte man daar àlles over weet natuurlijk! (lacht) Nee, omdat ik ermee worstel, maar niet per se het kind met het badwater wil weggooien. Kijk, met het basisidee van woke ben ik mee. Elke kleur mens is door de evolutie geprogrammeerd om bang te zijn van iedereen die niet in zijn eigen stam zit. We zijn allemaal een beetje xenofoob.
“To be awake betekent voor mij onder meer dat je dat beseft en die gedachten in je oerbrein probeert te overstijgen. Dat is beschaving. Maar de call-out culture die erop volgde, schaadt niet enkel de humor of de vrije meningsuiting, maar ook onze omgang met elkaar. We staren ons blind op identitaire verschillen en vergeten wat ons allemaal bindt als mensen.
“In comedy gold heel lang een simpele regel: never punch down. Je kunt die logica ook omkeren: hoe meer je met elkaar kunt lachen, hoe gelijkwaardiger je dus bent. Zolang de intentie goed is natuurlijk. Of zoals Urbanus het ooit zei: iemand met een beperking heeft evenveel recht om uitgelachen te worden als de paus.
“Dat idee zijn we aan het kwijtspelen. Tegenwoordig wordt ook wat goed bedoeld is steeds vaker verkeerd begrepen. Niet zelden gebeurt dat expres. Maar in die nieuwe voorzichtigheid over wie met wie mag lachen, zie ik vooral weer muren en hiërarchieën opduiken.”
Mag ik vragen wat je onlangs nog hoop heeft gegeven, kwestie dat de mensen hun krant minder depressief dichtslaan dan dat ze die hebben geopend?
“Ik ben één week vrijwilliger geweest in een vaccinatiecentrum. De eerste dag kwam er een dame aan en toen ik ze begroette – ‘dag mevrouw!’ – begon ik meteen te denken of ik die persoon wel zo mocht aanspreken, alleen maar omdat ik als blanke man dacht dat die er als een vrouw uitzag. Ik had duidelijk te lang op Twitter gezeten.
“Naast mij stond een echte madam van ’t stad: ‘Goeiedag madammeke, ’t is hier te doen!’
Dat was zo menselijk en warm. Als je uitlogt op sociale media en je telefoon aan de kant legt, dan zie je dat mensen gewoon willen overeenkomen.”
De première van Welcome To The Rebellion! op 13 april in de Arenbergschouwburg is uitverkocht. Voor de rest van de voorstellingen zijn er hier en daar nog kaarten.
Meer info op michaelvanpeel.be
BIO Michael Van Peel
- Geboren in 1978 in Antwerpen
- Studeerde af als handelsingenieur aan de Universiteit Antwerpen
- Werd door Nigel Williams het podium op geduwd na een comedyworkshop
- Speelde sinds 2009 tien oudejaarsconferences onder de titel Van Peel overleeft
- Vereeuwigde zijn reizen met de Vespa in de boeken Van Peel tot Evenaar en Nordkapp Stories, die hij ook als reisvertelling brengt.
Beeld Wouter Van Vooren
Bron: De Morgen