De euthanasie door ondraaglijk psychisch lijden van Aron Wade, de guitige acteur uit W817 en De kotmadam, beroert heel Vlaanderen. Vier mensen die geregeld aankloppen bij inloophuis Reakiro, delen zijn doodswens en leggen uit waarom.
Tine Peeters – De Morgen
‘Zoals mensen uitkijken naar een baby, zo kijk ik uit naar mijn euthanasie’
Lars*
Aan de gevel van een voormalig, wit klooster in Brugge hangt een bordje met het opschrift: ‘De voordeur bevindt zich aan de achterkant.’ Het is een boodschap die past bij de organisatie die hier huist.
Bij Reakiro kunnen mensen met een doodswens door ondraaglijk psychisch lijden hun vragen en twijfels kwijt. De achterkant of de keerzijde van het leven komt er in elk gesprek aan bod.
“Hier komen is thuiskomen”, zegt Lars.
“Andere hulpverleners negeren je doodswens en zeggen dat je gewoon moet voortdoen. De dood duwen ze weg. Bij Reakiro niet.”
Deze plek heeft zachte kussens, sloten koffie en – vooral – onbevooroordeelde begeleiders die vaker luisteren dan praten.
Reakiro telt twee vestigingen, in Leuven en in Brugge, en ontving sinds de opstart in 2020 1.100 mensen.
Ruwweg de helft zocht concrete info over euthanasie en had genoeg aan een of twee bezoeken. De andere helft zoekt er maanden, soms jaren, beschutting. Tien van hen kregen al euthanasie.
“De dood en het leven zitten hier altijd samen in de kamer”, zegt begeleider Sofie Verdegem.
Deze inloophuizen behandelen zelf geen aanvragen tot euthanasie en voeren ze evenmin uit. Hun begeleiders vangen mensen op naast hun geijkte therapieën.
Een vierde van de bezoekers doorloopt een procedure voor euthanasie. Veel mensen die hier aankloppen, begrijpen dus als geen ander de zelfgekozen dood van Aron Wade.
‘Andere hulpverleners negeren je doodswens en zeggen dat je gewoon moet voortdoen. De dood duwen ze weg. Bij Reakiro niet’
Lars*
Lars* (53): “Net als Aron wil ik al heel lang sterven. Mijn doodswens is een drang. Een keuze. Een verlangen.
“Zoals mensen uitkijken naar een baby, zo kijk ik uit naar mijn euthanasie. Nu ben ik niet gelukkig, maar in die split second voor ik sterf, ga ik misschien kunnen zeggen: nu ben ik gelukkig. Eindelijk rust. Eindelijk geen pijn meer. Ik ben bangelijker voor het leven dan voor de dood.”
Lars kampt sinds zijn 21ste met suïcidale gedachten en heeft zes pogingen achter de rug.
“Mijn oorspronkelijke idee was om zo snel mogelijk te sterven, maar door Reakiro besefte ik dat ik mijn doodswens moest temperen en met enkele mensen moest spreken zodat ze niet met vragen blijven zitten. Ik moet nog even verder leven om alles goed te plannen, want je sterft maar een keer.”
De vijftiger heeft al een mondelinge goedkeuring voor zijn euthanasie, maar er staat nog niks formeel op papier. Pas daarna zal zijn zoektocht naar een uitvoerende arts beginnen.
“Voor deze mensen met een doodswens, die al in zak en as zitten, is deze zoektocht moeilijk en pijnlijk”, zegt Verdegem.
“Vaak zijn ze daar nog een jaar mee bezig.”
‘Ik heb beslist: ik wil mijn leven op een mooie manier afsluiten. Met euthanasie als nooduitgang’
Karin* (49)
Karin* (49), nog een regelmatige gast van Reakiro , herkent vooral de dubbelheid in Aron Wades leven.
“Mensen die psychisch lijden, zijn er professionals in om maskers op te zetten. Aron leek een vrolijke komiek, weinigen wisten welke rugzak hij torste. Net als hij trek ik me steeds meer terug in mijn cocon. Mijn man en ik woonden drie jaar apart omdat ik alleen wou zijn.”
“Hopelijk kan de euthanasie van een BV als Aron het taboe doorbreken. Hij en ik hadden beiden een traumatische jeugd. Ik was een ongewenst kind, dat stond zelfs op mijn geboortekaartje.
“Mijn vader had losse handjes en heeft mij meermaals seksueel proberen te misbruiken. Sinds mijn zeventiende heb ik tien depressies doorgeworsteld en ben ik meermaals opgenomen in de psychiatrie.
“Ik klauter steeds moeilijker uit mijn depressies en heb al meerdere suïcidepogingen achter de rug.
“Nu heb ik beslist: ik wil mijn leven op een mooie manier afsluiten. Met euthanasie als nooduitgang. Ik wil niet meer, overal waar ik kom, uitzoeken hoe ik mezelf van het leven kan beroven.
“Ik ben er nog voor mijn man en kinderen, maar niet meer voor mezelf. Mijn kinderen weten niets over mijn euthanasieprocedure. Ik wil het bij Reakiro aan hen vertellen, maar schuif dat voor me uit tot ik de goedkeuring heb.”
Aan elk verhaal van elke ‘gast’ – zo noemen de begeleiders hun bezoekers hier consequent – zitten twee kanten.
“Hun doodswens fluctueert”, zegt Verdegem.
“Zij, en dus ook wij, schipperen tussen leven en dood, tussen zin en zinloosheid, tussen connectie en eenzaamheid.”
Deze existentiële twijfel typeert het verhaal van Edith* (66). Ze kreeg haar goedkeuring voor euthanasie negen maanden geleden en haar huisarts – waar ze al veertig jaar patiënt is – wil haar euthanasie uitvoeren. Toch aarzelt ze om een einddatum vast te leggen.
“Ik zit vast tussen de angst voor het leven en de angst voor de stap naar euthanasie. Hoe laat je in godsnaam alles los? Ik kan rondlopen in mijn leuke huis en mij afvragen: hoe laat ik dit allemaal achter? Of ik kijk naar mijn kleren en denk: ga ik die binnenkort nooit meer aandoen? En mijn kat? Laat ik haar inslapen of wacht ik tot ze een natuurlijke dood sterft?
“Tegelijk wordt het steeds moeilijker om te doen zoals andere mensen. Ik mis het, het leven. Ik worstel heel erg met angsten, stress en controledwang, wat extreem uitputtend is. Er is altijd die ontgoocheling omdat er me nog zo weinig lukt. Ik ga nooit op café, op restaurant, op reis.
“Wat me trof in het nieuws over Aron, is dat iedereen zei dat hij er nog zo goed uitzag. Mensen denken: die ziet er goed uit, die voelt zich goed. Maar dat klopt niet.
“Heel veel mensen voelen zich ellendig maar krijgen geen gehoor. Dit onbegrip maakt het extra zwaar en doet de kloof groeien tussen mensen die psychisch lijden en mensen die deze pijn niet ervaren.”
Edith was de eerste gast die twee jaar geleden op de drempel van het imposante gebouw van Reakiro stond.
“Zonder deze plek zou ik niet meer zelfstandig kunnen functioneren.”
Wat deze mensen bindt, is de veelkantigheid van hun psychisch lijden.
Ze hebben vaak ernstige stemmings- en persoonlijkheidsproblemen en/of sleuren zware trauma’s mee uit hun jeugd.
“Velen hebben zich niet of weinig kunnen hechten in hun kindertijd, wat hun hele leven doorwerkt,” zegt Verdegem.
“Wij horen gruwelijke dingen: er heeft bij sommigen langdurig fysieke agressie en grensoverschrijdend gedrag plaatsgevonden.”
‘Waarom zou een koppel niet samen uit het leven mogen stappen? Waarom is er bij euthanasie geen plaats voor romantiek?’
Marc*
Hoe reageren familie en vrienden op hun doodswens?
Marc* (66) kreeg alle steun van zijn vrouw toen hij twee jaar geleden besliste dat hij de dood in wou stappen. Ze kwamen overeen dat ze samen wilden gaan. Bij dit koppel zijn het fysiek en psychisch lijden vervlochten.
Marc herstelt van blaaskanker, Lara* heeft terminale longkanker. Door haar kanker kreeg zij recent de toestemming om euthanasie te plegen.
Marc: “Ik zal geen goedkeuring krijgen, daar zijn mijn psychiaters duidelijk over. Maar waarom zou een koppel niet samen uit het leven mogen stappen? Waarom is er bij euthanasie geen plaats voor romantiek?
“Wij zijn beiden ontgoocheld in ons levenslot. Ik ben manisch-depressief, heb een ernstige sociale fobie en maakte twee psychoses door. Mijn vrouw worstelt al twintig jaar met het leven.”
Uiteraard gaat niet elke partner mee in de vraag tot euthanasie van zijn of haar geliefde. De man van Karin was helemaal ondersteboven van haar doodswens, maar sinds een sessie bij Reakiro is die meer bespreekbaar tussen hen.
“Na dat gesprek zei hij: ‘Ik kan niet begrijpen dat je dood wilt, maar jouw depressies begrijp ik evenmin.’ Hij probeert zich dus echt wel in te leven in mijn lijden.”
Reakiro wil haar deur zo wijd mogelijk openzetten, maar moet ze noodgedwongen een stukje sluiten. Mensen uit West-Vlaanderen of Vlaams-Brabant kunnen er nog terecht, maar niet uit de andere provincies.
“Dit geeft ons veel morele stress”, zegt Verdegem.
“Wij beseffen ten volle dat er mensen zijn die de wanhoop nabij zijn, die bij het eindstation staan en tegen wie wij moeten zeggen: ‘Je mag niet op de trein’.
“Wij hopen echt op genoeg steun zodat er één inloophuis per provincie komt.”
Reakiro krijgt nu geen financiering van de overheid.
Een pil, zonder gedoe
Meerdere gasten hier pleiten voor een uitbreiding van de euthanasiewet. Om deze uitbreiding mee te maken, zouden ze – paradoxaal genoeg – nog wat langer willen leven.
Marc: “We kunnen niet kiezen of we ter wereld komen, maar kunnen ook niet kiezen wanneer we sterven. Absurd, niet? Het recht op sterven is een mensenrecht dat in de grondwet moet. Elke mens moet in alle vrijheid die keuze kunnen maken. Zonder moraal, zonder inmenging van artsen en zonder roddeltantes.”
Begeleiders bij Reakiro kijken daar anders naar.
“Euthanasie vindt plaats binnen een hulpverleningsrelatie”, zegt Verdegem.
“Daarin staat de verbondenheid met de gast en met de omgeving centraal.”
Hoe ze willen afscheid nemen, daar hebben deze mensen een welomlijnd beeld van.
Karin wil graag euthanasie in een ziekenhuis en hoeft er geen andere mensen bij.
Lars gaat voor een sobere crematie.
“Als de familie een uitvaart wenst, dan mag ze er een regelen, maar ik ga dat niet organiseren.”
Edith hoopt thuis opgebaard te worden en uitgestrooid te worden in de tuin.
“Na een bezoek aan het uitvaartcentrum was ik erg rustig en dacht ik: ‘Mijn euthanasie gaat lukken. Dit is de ultieme liefdesdaad aan mezelf.’
“Het is genoeg geweest, zal ik dan zeggen, je mag loslaten.”
* De namen van de vier getuigen zijn fictief. Hun echte namen zijn bekend bij de redactie.
* Wie met vragen zit over zelfdoding, kan terecht bij de Zelfmoordlijn op het gratis nummer 1813 en op de website zelfmoord1813.be
Lees ook
Bron: De Morgen