De triomftocht van de Nederlandse debutante Safae el Khannoussi duurt onverminderd voort. Nadat ze in maart de Boonprijs kreeg voor Oroppa, valt haar nu ook de Libris Literatuurprijs te beurt. De jury spreekt van ‘een festijn van woorden’ en ‘gulle stilistische brille’, een boek dat ons ‘over tien of twintig jaar nog steeds zal verwonderen en ontroeren.’
Dirk Leyman – De Morgen
19 mei 2025
Leestijd: 5 min
‘Een pageturner waar de urgentie van afspat’
‘Een sensatie’. Een ‘komeet’ aan het Nederlandse literaire firmament. ‘Pats-boem, een nieuwe stem.’
Sinds de verschijning van het debuut van de 30-jarige Safae el Khannoussi bleef haar roman Oroppa maar rondgonzen.
Haar uitbundig vertelde roman verzamelde niet enkel lyrisch getoonzette recensies, het boek schoot ook pijlsnel naar de top van de bestsellerlijsten.
Met de bekroning van de Libris Literatuurprijs 2025 boort Oroppa – Europa in het Maghrebijns Arabisch – ongetwijfeld een nog ruimer lezerspubliek aan.
De jury, onder leiding van Sheila Sitalsing, spreekt van een boek “waarvan we denken dat het ons over tien of twintig jaar nog steeds zal verwonderen en ontroeren”, ja, “een uitzonderlijke vertelling”.
Een roman ook “die ons diep in onszelf heeft doen afdalen en ons in de spiegel laat kijken: dit is wie wij zijn.
Onze winnaar is een pageturner waar de urgentie van afspat”, klonk het in Felix Meritis te Amsterdam, waar de Libris maandagavond is uitgereikt.
“Ook de stilistische brille” van dit wervelende verhalenweb werd geprezen, heen en weer flitsend van Amsterdam naar Parijs, Tunis en Casablanca.
Politiek filosofe El Khanoussi – die zeven jaar aan Oroppa werkte – krijgt voor de Libris 50.000 euro toegeschoven en een bronzen legpenning, ontworpen door Irma Boom.
Toen ze in maart de Boonprijs veroverde, ontving ze precies hetzelfde bedrag én een zilveren zegelring.
Verontrustende romans
El Khannoussi, aangestipt als favoriete, haalde het van vijf andere genomineerden op de zeskoppige shortlist, met “romans die ons door elkaar hebben geschud, ons hebben verontrust en in onze slaap achtervolgd”, aldus de jury.
Grote winstkansen werden ook toegedicht aan Joost de Vries met Hogere machten, net als aan Guido van Heulendonk met De kroon met twee pieken.
Van Heulendonk was trouwens de enige overblijvende Vlaming op de shortlist en eerder in de running voor de Boekenbon Literatuurprijs.
De andere genomineerden waren de Nederlanders Maurits de Bruijn met Man maakt stuk, Falun Ellie Koos met haar debuut Rouwdouwers en Marijke Schermer met In het oog.
De zes genomineerden werden gefilterd uit een stapel van 183 ingezonden romans. Sinds 1994 bekroont de prestigieuze Libris Literatuurprijs het beste Nederlandstalige fictieboek van het voorbije kalenderjaar.
Met Oroppa wou El Khannoussi een stem geven aan “mensen die worden verstoten uit de samenleving”, aan “losers”.
Ze neemt met het boek ook resoluut stelling tegen het Europese migratiebeleid:
“Het Europese grensbeleid is een uitdrukking van angst voor de rest van de wereld”, vertelde ze in de Volkskrant.
Daarin werd de roman vergeleken met “het beste van de Zuid-Amerikaanse literatuur”.
Oroppa cirkelt om de centrale figuur van de Joods-Marokkaanse kunstenares Salomé Abergel, politiek dissidente uit Marokko die terechtkomt in Amsterdam en daar roem verwerft.
Tot haar folteraar uit de gevangenis in Marokko op een dag voor haar deur staat en ze – met achterlating van haar schilderijen – met de noorderzon verdwijnt.
We leren ook haar zoon Irad kennen, geboren in een Marokkaanse gevangenis en nu café-uitbater in Parijs, waar hij vreemde vogels over de vloer krijgt.
Of er is Hind, het meisje dat haar tijd doodt met de “zevenslapers” in een coffeeshop, of de beul Yousef Slaoui, een agressieveling met een alcoholprobleem.
El Khannoussi noemt zichzelf ook ‘ontworteld’:
“Ik ben opgegroeid met het gevoel van continu verdwaald en ontheemd zijn. (…) Ik heb het verlangen niet meer om een thuis te vinden.
“Op een gegeven moment dacht ik: je kunt ook in die ontheemding gaan wonen. En die kun je literatuur noemen.”
Waanideeën over migranten
De door El Khannoussi gecapteerde verhalen in de roman dateren uit de zogenaamde ‘jaren van lood’ in Marokko. Dissidenten werden onderdrukt onder de dictatuur van koning Hassan II.
In Trouw gaf ze toe dat de getuigenissen van naar Europa geëmigreerde Noord-Afrikanen haar een onbekende kant van de postkoloniale geschiedenis toonden.
“Door elkaar geweven vormen de verhalen een medicijn tegen de idiote karikaturen die van deze mensen worden gemaakt. Mijn boek is een middelvinger naar conservatieve rechtse figuren die ons allerlei waanideeën over migranten opdringen”, aldus een militante El Khannoussi.
De Morgen noemde Oroppa “een debuut waaruit opmerkelijk genoeg de ervaring en kunde van een ouwe rot in het vak spreekt”.
Helemaal uit het niets kwam El Khannoussi niet. De in Tanger geboren schrijfster debuteerde in 2019 met het verhaal De dobbelaar van Caïro in het literaire tijdschrift De Gids.
Momenteel werkt ze aan een proefschrift over de Maghreb gevangenissen.
Eind 2024 werd ze door de Volkskrant uitgeroepen tot hét literatuurtalent van 2025. Met twee grote bekroningen in twee maanden tijd maakt ze deze titulatuur alleszins waar.
Toen ze de Boon Literatuurprijs ontving, sprak die jury over een “volstrekt unieke roman over de diepe sporen die trauma trekt, maar ook over veerkracht en vreugde.”
Opvallend is alleszins hoezeer El Khannoussi het ongebreidelde, roezige vertellen weer op het hoogste schavot plaatst.
Op de erelijst van de Libris Literatuurprijs volgt ze Rob van Essen op, die in 2024 won met Ik kom hier nog op terug.
Opmerkelijk: op 32 edities is El Khannoussi pas de zesde vrouwelijke Libris-laureate.
Lees ook
Bron: De Morgen