Bijna een op de tien ouderen doet aan zelfbeschadiging. Dat blijkt uit een nieuwe VUB-studie. Ze nemen hun medicijnen bewust niet of hongeren zich uit.
Moeten we waakzamer zijn?
Chloë Stylemans en Sofie Buekenhoudt
“Ouderen hebben niet per se te weinig sociaal contact, maar de contacten gaan niet diep genoeg.”
Een op de zes jongeren doet aan zelfbeschadiging, met name door zichzelf te krassen.
Ook zestigplussers blijken dat opvallend vaak te doen, zij het op andere manieren.
Nieuw onderzoek toont dat het om acht procent van de 60-plussers gaat. Die cijfers laten zelfs de onderzoekers schrikken. Zij dachten eerder aan zo’n één procent, wat in lijn ligt met de suïcidecijfers.
Doctoraatstudent Lisa Van Hove (VUB) en promotor prof. Imke Baetens vroegen via een vragenlijst aan 790 mensen van zestig jaar en ouder of ze ooit aan zelfbeschadiging deden. De oudste deelnemer was 102 jaar oud.
“Er bestaat amper onderzoek dat die doelgroep daarover bevraagt”, zegt Van Hove.
“Er is dus weinig geweten over hen. We zijn blij dat dit onderzoek enig inzicht biedt.”
Net als jongeren
En die inzichten zijn best pijnlijk: jezelf bewust verdoven met alcohol, te veel medicatie nemen of bewust niet nemen en niet eten, dat is de top drie van zelfbeschadiging bij ouderen.
Onder die parapluterm valt ook iemand die rechtstreeks schade toebrengt aan het lichaam. Door bijvoorbeeld te krassen. Iets wat meer bij jongeren gebeurt, een gedrag dat ouderen minder stellen.
Opvallend is wel dat de drijfveer bij jongeren en ouderen niet verschilt: zelfbeschadiging is een manier om negatieve emoties te verminderen.
“De hersenen van een adolescent zijn nog in volle ontwikkeling”, zegt Van Hove.
“Ze maken veel veranderingen door en dus hebben ze soms moeite met emoties te reguleren.
“Bij iemand ouder zijn de hersenen ontwikkeld. Vaak hebben ze dingen meegemaakt en ook geleerd daar op een goede manier mee om te gaan. Dus hadden we geredeneerd dat de drijfveer bij hen anders zou zijn.”
“Voor velen is zelfbeschadiging de reddingsboei die hen op dat moment boven water houdt”
Lisa Van Hove
Onderzoeker VUB
Ziekte blijkt bij ouderen wel een nog grotere risicofactor dan bij jongeren. Zo komt zelfbeschadiging erg vaak voor bij senioren in de psychiatrie.
“Ouderen die aan zelfbeschadiging doen, hebben vaak een meer kwetsbaar profiel. Ze zijn bijvoorbeeld ziek of minder goed ter been of ze hebben te kampen met mentale problemen zoals een angst- of stemmingsstoornis.”
Taboe en eenzaam
Nog opvallend: het komt vaker voor bij ouderen die thuis wonen dan bij wie in een woonzorgcentrum of serviceflat woont. Ook eenzaamheid blijkt dus een belangrijke oorzaak.
“Het gaat dan met name om emotionele eenzaamheid. Dat betekent dat de contacten die je hebt niet intiem genoeg zijn, niet voldoende diepgang hebben.
“Vooral de combinatie van emotionele eenzaamheid en het hebben van minstens één psychische diagnose is sterk verbonden met zelfbeschadiging.”
© ANP / Joyce van Belkom
Vorig onderzoek toonde al dat er heel wat taboe zit rond het thema zelfbeschadiging.
“Onze vragenlijst was anoniem. We weten dat ouderen moeilijker kunnen praten over hun mentale gezondheid.
“Het is dus belangrijk dat we ons bewust zijn van het feit dat zelfbeschadiging ook bij hen gebeurt. En niet weinig, blijkt uit onze studie.
“Als je voelt dat iemand zich niet goed voelt of bijvoorbeeld bewust veel medicatie neemt, vraag dan waarom ze dat gedrag stellen. Zonder kwaad te worden.
“Voor velen is zelfbeschadiging de reddingsboei die hen op dat moment boven water houdt.”
“Wees alert als iemand plots veel drinkt, eerder dan te zeggen ‘het is het enige wat onze bompa heeft’”
Dr. An Haekens
Ouderenpsychiater
Ouderenpsychiater dr. An Haekens (Alexianen Zorggroep Tienen) hoort in haar praktijk de verhalen van zelfbeschadiging.
“En die komen niet enkel van mensen met een trauma of een zware jeugd. Ook van mensen zonder psychiatrische voorgeschiedenis.
“Zo was er een man van 85 jaar oud die zijn lichamelijke achteruitgang niet kon aanvaarden en veel ging drinken.”
“Wie ouder wordt, komt voor uitdagingen te staan. Je lichaam wil niet altijd mee, je neemt afscheid van bepaalde patronen, van werk, van mensen. Je hebt minder het gevoel ergens bij te horen.
“Soms zeggen patiënten me: je weet niet wat het is om geen broers, zussen of vrienden meer te hebben. Ze zijn allemaal overleden. We kunnen ons dat inderdaad niet voorstellen.”
Wat we wél kunnen doen volgens de arts, is mensen laten voelen dat ze er bij horen.
“En de rol van alcohol niet minimaliseren. Wees alert als iemand plots veel drinkt, eerder dan te zeggen ‘het is het enige wat onze bompa nog heeft’.”
Wie vragen heeft rond zelfdoding, kan terecht op de zelfmoordlijn via het gratis nummer 1813 of op www.zelfmoord1813.be
Lees ook
Bron: GVA