Zonder opkomstplicht dreigen verkiezingen een evenement voor de geprivilegieerden te worden, waarbij de noden van de kwetsbaarsten nauwelijks nog gehoord worden, schrijft Paul Goossens.
Paul Goossens – De Standaard
Ook als Jos D’Haese (PVDA) het zondag in Antwerpen moet afleggen tegen Bart De Wever (N-VA) en als Guy D’haeseleer (Vlaams Belang) in Ninove opnieuw naast de tricolore sjerp grijpt, zal 13 oktober een prominente vermelding krijgen in de politieke geschiedenisboeken.
Voor het eerst sinds de invoering van het algemeen (mannelijk) stemrecht in België is er zondag geen opkomstplicht. Het is een beslissing van de vorige Vlaamse regering.
De N-VA en Open VLD forceerden de beslissing, CD&V remde even, maar ging uiteindelijk, zoals ze wel vaker doet, door de knieën.
De neoliberaal Guy Verhofstadt zette dat thema eind jaren 90 voor het eerst op de publieke agenda. In zijn Burgermanifesten beloofde hij de burger maximale vrijheid en minimale overheidsbemoeienis.
Weg dus met de opkomstplicht. Zeker na Zwarte Zondag in 1991 kon die oproep op begrip rekenen. Toch duurde het nog ruim 30 jaar voor de knoop werd doorgehakt, toch voor de gemeenteraadsverkiezingen in Vlaanderen.
Dankzij de N-VA kreeg het libertaire idee van Verhofstadt nu wel groen licht van de Vlaamse regering. In navolging van Geert Bourgeois zagen veel kopstukken er een efficiënte manier in om foertstemmers en extremisten te neutraliseren.
Tijdens de jongste Vlaamse regeringsonderhandelingen kwam de kwestie opnieuw op tafel.
Vooruit en CD&V zijn partijen met een geheugen en herinneren zich dat er bij het werkvolk doden vielen om het algemeen stemrecht af te dwingen. Ze probeerden de beslissing van de vorige Vlaamse regering terug te draaien.
Verder dan een toezegging dat er na de lokale verkiezingen een evaluatie komt, wou de N-VA niet gaan. Aangezien Vooruit noch CD&V van het dossier een breekpunt maakt, is de kans groot dat de opkomstplicht in Vlaanderen definitief wordt afgevoerd, of alleszins compleet uitgehold.
Die uitholling is al geruime tijd bezig.
Op 9 juni stuurden 300.000 Vlamingen – 6,5 procent van de Vlaamse stemgerechtigden – hun kat naar het stemhokje. Ze overtraden de wet, maar niemand maalde erom. Geen boetes, geen sancties.
Zondag is het stemmen vrij en de kans dat de groep van niet-stemmers fors uitbreidt, is groot. Een absenteïsme van circa 20 procent of 1 miljoen stemgerechtigden is niet uitgesloten.
Je moet geen helderziende zijn om te voorspellen dat het niet bij die 20 procent zal blijven.
In Nederland werd de opkomstplicht in 1970 afgeschaft en een halve eeuw later heeft zowat de helft van de Nederlandse kiezers bij gemeenteraadsverkiezingen afgehaakt.
Bij de afwezige stemmers zijn jongeren, senioren, laaggeschoolden en sociaal zwakkeren oververtegenwoordigd.
Uitgerekend de mensen die nauwelijks beschikken over netwerken, diploma’s, bankrekeningen en hefbomen om hun standpunten en belangen te verdedigen, laten het als eersten afweten.
Zo leveren ze de enige troefkaart in waarover ze beschikken: hun stem.
Zonder opkomstplicht dreigen verkiezingen (en dus de hele samenleving) een evenement voor de geprivilegieerden te worden, waarbij de noden van de kwetsbaarsten nauwelijks nog gehoord worden.
Waarom ook? Hoe kleiner het electorale rendement, hoe minder aandacht. Het gevolg: een minder inclusieve democratie.
Was dat de bedoeling of de verborgen agenda van de hervorming?
Het is het laatste wat de voorstanders zullen toegeven, maar de lichtzinnigheid waarmee ze de sociale impact van een opstoot van absenteïsme minimaliseerden, blijft verbazen.
Dat versterkt de indruk dat het de prijs is die ze graag betalen om het stemmenreservoir van de “extremisten” droog te leggen.
Politici die lang aan de top staan, ontwikkelen niet zelden een zesde zintuig waarmee ze overal extremisten ontdekken.
De katholieke conservatief Charles Woeste was zo iemand. Omdat hij geen probleem had met kinderarbeid en priester Adolf Daens wel (en daar niet over zweeg), werd Daens door Woeste en het establishment in Brussel en Rome uitgerangeerd.
Dankzij het stemrecht werd de leugen en het onrecht gecorrigeerd.
Niet Daens, maar Woeste was een onverbeterlijke extremist, zo leert de unanieme geschiedschrijving vandaag.
Uitgerekend ‘extremist’ was het meest gehypete woord in de Antwerpse kiesstrijd.
Elke interventie van burgemeester Bart De Wever (N-VA) begon en eindigde ermee en op het einde van de campagne was ook Vooruit helemaal mee.
Met hun verbale overkill probeerden ze PVDA op een afstand te houden. Of dat retorische geschut veel effect zal hebben, is maar de vraag.
- Wat is er extremistisch aan 30 procent sociale woningen in grote nieuwbouw projecten?
- Wat is er godbetert extremistisch aan gratis openbaar vervoer?
Veeleer zijn het vergeten prioriteiten van socialisten en christendemocraten uit een niet zo ver verleden.
Hoe hol de extremistische aanklacht klinkt, beseft De Wever zelf ook. Op de valreep vond hij het nodig om de taliban voor de Antwerpse kiesstrijd te mobiliseren. Grotesk.
Zoals de programma’s van de meeste andere partijen bevat dat van de PVDA financiële losse eindjes. Tot nader order is dat geen reden om het af te serveren als een extremistisch werkstuk.
Destijds was de christendemocraat Alfred De Taeye, de vader van de eigen woning in dit land, radicaler en financieel roekelozer.
Ook François Mitterrand was in 1980 met zijn nationalisatie van de banken veel extremistischer dan de PVDA in 2024.
De losse flodders over links extremisme zullen de PVDA zondag geen pijn doen. De afschaffing van de opkomstplicht daarentegen …
Paul Goossens is Europajournalist.
Zijn column verschijnt tweewekelijks op vrijdag.
© ivan put
Lees ook
Klik hier of op de hyperlink hieronder en vind andere columns van
Bron: De Standaard