Den ene staat in het donker
Den andere staat in het licht
Die in het licht ziet ge
Die in het donker ziet ge niet
– Bertolt Brecht –
Reinhilde Decleir
16 mei 1948 – 6 april 2022
Laat slaap in je ogen wonenEn vrede in je borstIk wou dat ik slaap en vrede wasDan lag ik zacht
Lieve vrienden, broeders en zusters,Met een hart dat overloopt van verdriet maar ook van liefde en dankbaarheid hebben wij vandaag afscheid genomen van onze moeder aller moeders, onze mater familias, onze keuningin, Reinhilde, onze Reina.Onder een zachte zonsondergang vaart ze nu de stille overkant tegemoet. Weest gerust en vaart wel.Voor eeuwig en altijd.Con amore,Tutti Fratelli
Tutti Fratelli
Tutti Fratelli is een sociaal-artistieke werkplaats in het hart van Antwerpen.
Tutti Fratelli maakt theater met personen die minder kansen kregen in hun leven. Mensen in armoede, met psychische problemen of met een beperking, iedereen is welkom bij Tutti Fratelli. Elke productie wordt voorafgegaan door een reeks van intensieve repetities, die uitmonden in voorstellingen in de Vlaamse schouwburgen. Tutti Fratelli is een huis voor velen, een artistieke vrijplaats, met aandacht voor de schoonheid van het onvolmaakte en voor de meest kwetsbaren.
Toneelhuis
In memoriam Reinhilde Decleir (1948-2022)
Actrice en artistiek leider van Tutti Fratelli
Op 73-jarige leeftijd is Reinhilde Decleir overleden.
“Ze ging op 6 april 2022 volgens eigen wens heen, na een lange strijd tegen kanker”, zo meldde haar familie.
Tutti Fratelli was een graag geziene gast in de Bourlaschouwburg. Met een groot en trouw publiek. Het was een jaarlijks genoegen om Reinhilde en haar acteurs een week lang in huis te hebben en in première te zien gaan.
Theater was voor Reinhilde een middel om mensen sterker te maken, zowel de acteurs als de toeschouwers. Schoonheid was voor haar een synoniem van weerbaarheid.
Onze gedachten gaan uit naar haar familie, haar vrienden en haar collega’s. Het Vlaamse theater en de Vlaamse televisie verliezen niet alleen een gedreven actrice en energieke theatermaakster, maar ook een groot en warm hart dat we in deze harde en kille tijden zo nodig hebben.
We missen haar nu al…
Louis Paul Boonprijs 2011
Actrice en regisseuse Reinhilde Decleir wint dit jaar de Louis Paul Boonprijs. Die wordt jaarlijks uitgereikt door kunstenaarscollectief Honest Arts Movement (HAM), waarvan Boon medestichter is. Eerdere laureaten waren onder meer regisseur Lieven Debrauwer en schilder Fred Bervoets.
Reinhilde Decleir werd bekroond voor haar werk met het sociaal artistieke theater Tutti Fratelli, dat ze onveranderd onder de aandacht brengt in interviews over haar rollen in tv-reeksen als ‘Van vlees en bloed’ en ‘De ronde’.
Ambassadeur Grootouders voor het Klimaat
Reinhilde was één van de allereerste ambassadeurs van Grootouders voor het Klimaat. Hieronder publiceren we nog eens haar motivatie om dit te doen.
Waarom topambassadeur?
Ooit zwom ik in de vaart, een kronkelende weg banend tussen de boten. We picknickten in het bos of aan de rand van een watervlakte, waar vissen zwommen tussen waterlelies en moerasplanten. We hollebolden in de weiden met glibberige palingen en pootjebaadden in bochtige beken, waar we om ter meeste dikkoppen vingen. De meikeverhagen waren niet veilig voor onze jeugdige vangsten.
We volgden in ons televisie-computer-gsm- en iPadloze leven de dans der seizoenen. Seizoenen die toen nog seizoenen waren. De meedogenloze winter met zijn breugheliaanse sneeuwtapijten en bevroren sterren op de ruiten. De prachtig geurende groene lente, die ons als jonge veulens deed verlangen naar die zwoele zomerdagen die af en toe de koelte van een onweer mochten ondergaan, om zo onze neusgaten met de heerlijkste geuren te verwennen. En dan de schoonheid der nazomerse herfstblommen, het kleurrijke afscheid van de zomerse weelde. Het vallen der bladeren die fladderend als vlinders in ons herbarium verdwenen. Wat verlang ik soms naar die tijden. Misschien waren er toen al tekenen van verval, helaas.
Wat me nu zo verwondert, is dat er vele mensen zijn die de natuur niet kennen, in paniek slaan van gras, en niet weten dat de (echte) melk van de koe komt. Zij zullen zich wellicht niet al te zeer bekommeren om het klimaatgebeuren.
Hierom, en om mijn nostalgische herinneringen, die me doen beseffen hoe wonderlijk onze wereld kan zijn, aanvaard ik het voorstel om topambassadeur te worden van de Grootouders voor het klimaat. Laten we het zo zeggen, ik word de “Moemoe” voor het klimaat.
Mede ook omdat ik wil waken over de kleine mens, dat deze niet het slachtoffer wordt van sommige maatregelen die moeten genomen worden, wat in vele gevallen spijtig genoeg gebeurt.
Om het met L.P.Boon te zeggen: “Schop de mensen een ‘Klimaat’ geweten.”
Ik droom dat onze klein- en klein-klein-kleinkinderen mogen leven in peis en vree, ver van een wereld vol drukte, rook en stank, geweld en doodslag, een wereld die ten onder gaat aan steeds matelozere vervuiling.
Genegen,
Reinhilde Decleir
Klara
Internationale Nieuwe Scene
Fleur van Groningen
Prijs van de Gelijkheid 2015
“Natuurlijk is het sociaal. Alle kunst is dat. Maar het moet verdorie wel goed zijn.”
, lieve Reinhilde
Arkprijs van het Vrije Woord 2016
15 maart 2016
In Galerie De Zwarte Panter in Antwerpen is woensdagavond de 66ste Arkprijs van het Vrije Woord uitgereikt aan actrice en theatermaakster Reinhilde Decleir. De zus van Jan Decleir krijgt de prijs voor haar inzet en werk met haar sociaal-artistieke collectief Tutti Fratelli, dat kwetsbare mensen zoals armen of personen zonder papieren inzet in theatervoorstellingen en hen op die manier hun eigenwaarde teruggeeft.
De 68-jarige Decleir speelde tijdens haar rijkgevulde acteercarrière onder meer mee met de Blauwe Maandag Compagnie, Het Toneelhuis en Theater Antigone. Ze speelde ook mee in tal van Vlaamse films en televisiereeksen. Bij het grote publiek is ze allicht vooral bekend voor haar rol als Maria ‘moemoe’ Vangenechten in “Van vlees en bloed”. Decleir is echter ook al jaren de drijvende kracht achter Tutti Fratelli, een sociaal-artistieke werkplaats in hartje Antwerpen.
De Arkprijs van het Vrije Woord bekroont elk jaar een “uitzonderlijke bijdrage tot de vrijheid van meningsuiting en de Nederlandstalige cultuur”. De bekroning ontstond destijds naar aanleiding van de weigering om de Prijs voor Letterkunde van de Provincie Antwerpen toe te kennen aan Marnix Gijsen, omdat diens genomineerde roman aanstootgevend zou zijn geweest.
De Arkprijs was een tegenreactie vanwege onder meer Herman Teirlinck en de redactie van het Nieuw Vlaams Tijdschrift. Het is geen antiklerikale prijs, zo benadrukt de organisatie steeds, maar wel een prijs voor ‘een dwarsligger, een eigenzinnig mens, een consequent voorvechter van een open en kritiseerbaar debat’
Onder meer Hugo Claus, Jef Geeraerts, Tom Lanoye en David Van Reybrouck waren ooit laureaat.
Reinhilde Decleir volgt op de erelijst auteur, columnist en theatermaker Fikry El Azzouzi op.
Uit het juryverslag
De 68-jarige theatermaakster en aktrice Reinhilde Decleir krijgt de 66ste Arkprijs van het Vrije Woord voor haar inzet en werk met het sociaal-artistieke kollektief Tutti Fratelli. Het gezelschap zet de meest kwetsbare mensen in en geeft ze, door (muzikale) theatervoorstellingen, hun eigenwaarde terug.
De produkties begonnen al in 2003, en wel met Men zegge het voort, voor mensen van het Antwerps Platform Generatie-armen (apga). De eerste jaren werd nauw samengewerkt met het Toneelhuis en Josse De Pauw. De eigen werking ging van start in 2007, vier jaar later kreeg
de vzw Tutti Fratelli ook een eigen speelhuis.
Naar het woord van Bertolt Brecht tracht Reinhilde Decleir de duisternis (en de daarmee gepaard gaande negatie van wie aan de neg van de samenleving leeft) op te heffen: “Den ene staat in het donker. Den andere staat in het licht. Die in het licht ziet ge. Die in het donker ziet ge niet.” Het komt Decleir toe dat ze vanuit haar eigen, levenslange maatschappelijke bewogenheid de kar trekt van de verschoppelingen in de verborgenheid.
Ze brengt die mensen samen, stimuleert hun samenwerking en kapaciteiten, en binnen de beperkingen van dat gevarieerd verband ijvert ze voor de hoogst mogelijke kwaliteit in tekst en voorstelling. Ze laat zich niet ontmoedigen door binnensluipend cynisme – politiek en ander. Intussen noemt ze de dingen vrank en vrij bij naam.
Bovendien heeft ze bewezen een magistrale aktrice te zijn, in het theater, op televisie, in haar filmrollen. Ze beantwoordt perfekt aan de doelstellingen van het Arkcomité: de vrijheid van meningsuiting, sociaal engagement, uitzonderlijke bijdrage tot de Nederlandstalige kultuur.
Antwerpen, 15 maart 2016
De Roma
Reinilde Decleir kent iedereen in ons land als een grootse actrice, in De Roma kennen we haar echter vooral als bezielster van Tutti Fratelli. Maar liefst 12 keer bracht ze een nieuw stuk van haar sociaal-artistiek gezelschap in première in onze zaal. Bedankt Reinilde, om je prachtige levenswerk met ons te delen ❤
📸 Stefaan Temmermans
Ingrid Vander Veken
Jeroen Olyslaegers
Tom Lanoye
Dit najaar gaat in de Roma De Störm van Tutti Fratelli in première. Tom Lanoye maakte die bewerking van William Shakespeares laatste toneelstuk speciaal voor Reinhilde Decleir. Hij gaf haar zelfs een dubbelrol.
Reinhilde vroeg me al jaren om een stuk voor Tutti Fratelli te maken”, vertelt Tom Lanoye.
“Ik was een grote fan van hun werk en wilde daarom ook niet om het even wat doen. Na een voorstelling op Theater aan Zee in Oostende raakten we opnieuw in gesprek en toen beloofde ik haar dat ik het zou doen, maar onder één voorwaarde: ze moest zelf de rol van de tovenaar Prospero spelen in De Storm van Shakespeare. En speciaal voor Reinhilde gaf ik ook een stem aan de geest van de moeder van Caliban, het monster in het stuk. Het werd dus een dubbelrol.”
Eerst corona en later haar ziekte doorkruisten helaas die plannen. De voorstelling komt er, zij het zonder Decleir. “Helaas”, zegt de auteur. “Haar verschijning als geest aan het eind van de voorstelling, zag ik als een symbool voor wat zij betekende voor Tutti Fratelli. Veeleisend aan de ene kant en de moeder der moeders aan de andere.”
De schrijver en de actrice werkten al in de jaren 90 samen. Decleir speelde enkele kleinere rollen in Lanoyes legendarische Shakespearebewerking Ten Oorlog. “Maar ik kende ook haar schallende lach en tomeloze discussiedrift uit de cafés in de theaterbuurt en later zag ik veel voorstellingen van Tutti Fratelli. Zij maakte altijd een juiste mix tussen het brute, het onbevangene, het sloganeske en het meer talige. En ik vond het knap dat zij hun stukken in het Antwerps speelden.”
“Haar taal was zeer sappig. Ze gebruikte uitdrukkingen als ‘ik zen zoe blaa as een konijn me ne weurtel’ of ‘as ze dieje z’n verstand in een veugelke steke, vlieg ‘et achteruit’. Schitterend.”
“Daarom heb ik mijn bewerking van De Storm ook een Antwerpse titel gegeven: De Störm, met trema. Ik vond het een geweldige oefening om vijfvoetige jamben in het Antwerps te maken.”
Lanoye vindt het zonde dat Reinhilde Decleir pas op latere leeftijd, na enkele rollen op televisie, de aandacht kreeg die ze verdiende.
“Het was uniek hoe ze Tutti Fratelli bestuurde en van energie voorzag. En mooi hoe ze ontroerende, grote kunst combineerde met een sociaal project. Ze heeft er de laatste jaren terecht veel onderscheidingen voor gekregen. Het is schrijnend dat ze altijd zo hard heeft moeten knokken om de nodige fondsen bij elkaar te krabben, zeker als je ziet hoeveel geld er naar iemand als Sihame El Kaouakibi is gesmeten. De erkenning die ze nu van alle kanten krijgt is hopelijk de aanzet naar een stevig plan om haar project, haar echte erfenis, verder te zetten.”
Mistero Buffo
In de media
Knack – Reinhilde Decleir krijgt postuum Ultima voor Algemene culturele verdienste
De Morgen – Vlaanderens meest geliefde actrice Reinhilde Decleir is overleden
De Morgen – Ze was een heldin, en dat zal ze ook altijd blijven
De Morgen – Tutti Fratelli rouwt om oprichtster
De Morgen – Als kind mocht ik niet naar de toneelschool
De Standaard – Reinhilde Decleir, de mater familias van televisie en theater
De Störm – Tom Lanoye en Nico Sturm eren Reinhilde Decleir
Gazet van Antwerpen – Antwerpse actrice Reinhilde Decleir overleden “na lange strijd tegen kanker”
Gazet van Antwerpen – Nico Sturm volgt Reinhilde Decleir op bij Tutti Fratelli
Gazet van Antwerpen – Tom Lanoye schreef voor Reinhilde Decleir een Antwerpse Shakespearebewerking
Het Nieuwsblad – Actrice Reinhilde Decleir (73) overleden
Knack – Het laatste interview
Mondiaal Nieuws – Wie zonder mededogen leeft, oogst ruzie en haat
Nico Sturm – Met verbeelding en veel liefde kan je stormen trotseren
VRT Nieuws – Bekijk haar grootste rollen, van “Van vlees en bloed” tot bezieler Tutti Fratelli
VRT Nieuws – Collega’s reageren
