Historicus Timothy Snyder – Het vergt veel geduld om alle onzin te ontrafelen die J.D. Vance op Groenland uitkraamde

Elon Musk en Donald Trump hebben een staat met ongekende macht geërfd en die scheuren ze aan flarden. Ze hebben ook allianties en relaties geërfd die de economie schraagden. Ook die breken ze af, schrijft Timothy Snyder.

Timothy Snyder – De Standaard

1 april 2025

Leestijd: 9 min

Afgelopen vrijdag bezocht de Amerikaanse vicepresident J.D. Vance samen met zijn vrouw drie uur lang een Amerikaanse basis in Groenland.

Ook de nationale veiligheidsadviseur Mike Waltz en zijn vrouw waren mee.

Ze hadden nog maar net in een compleet onnodige groepschat op een onveilig platform vertrouwelijke gegevens over een lopende militaire aanval gelekt naar een verslaggever en daarmee wellicht de wet overtreden.

Misschien hoopten Waltz en Vance van onderwerp te kunnen veranderen met een reis die aanvankelijk werd aangekondigd als een bezoek door de vrouw van Vance die een hondensleerace zou bijwonen.

Op de Pituffik Space Base, in het noorden van het eiland, poseerden de Amerikaanse bezoekers voor foto’s en lunchten ze met militairen.

Ze behandelden de basis als achtergrond voor een persconferentie waar ze dingen konden zeggen die ze al dachten – er werd geen ervaring opgedaan, niets geleerd, niets zinnigs gezegd.

Vance, die de basis nooit verliet en Groenland nooit eerder bezocht, wist als geen ander hoe Groenlanders zouden moeten leven.

Hij deed een politieke oproep aan de Groenlanders, die geen van allen aanwezig waren of ook maar ergens bij hem in de buurt te bespeuren waren.

Hij beweerde dat Denemarken de veiligheid van Groenlanders in het noordpoolgebied niet beschermde en dat de VS dat wel zouden doen. Daarom moest Groenland zich aansluiten bij de VS.

Het vergt wel wat geduld om alle onzin hier te ontrafelen.

De basis in Pituffik – voorheen Thule – bestaat alleen omdat Denemarken de VS toestond ze te bouwen op een gevoelig moment.

De basis heeft decennialang gediend als een centraal onderdeel van het nucleaire arsenaal van de VS en vervolgens als een systeem voor vroegtijdige waarschuwing tegen kernaanvallen, eerst vanuit de Sovjet-Unie en vervolgens vanuit Rusland.

Als Vance zegt dat Denemarken Groenland en de basis niet beschermt, dan wuift hij generaties van samenwerking weg, en de hele Navo op zich.

Denemarken was een van de oprichters van de Navo en het is nu de taak van de VS om Denemarken en Groenland te verdedigen, net zoals het de taak van Denemarken is – én van andere leden – om hen op hun beurt te verdedigen.

Ongegronde arrogantie

Het doet Amerikanen misschien grinniken, maar dat soort arrogantie is ongegrond. Wij zijn de enigen die ooit een beroep hebben gedaan op artikel 5, en dat was na 9/11 en onze Europese bondgenoten zijn wel degelijk in actie geschoten.

Per hoofd van de bevolking zijn er bijna evenveel Deense als Amerikaanse soldaten gesneuveld in de Afghaanse oorlog. Herinneren we ons hen? Bedanken we hen?

De dreiging in het Noordpoolgebied waar Vance zich op beroept, komt van Rusland en natuurlijk is het verdedigen tegen een Russische aanval de missie van de Navo.

Maar op dit moment steunen de VS Rusland in zijn oorlog tegen Oekraïne.

Niemand doet meer om de Russische dreiging in te dammen dan Oekraïne. Oekraïne vervult op dit moment in feite de hele Navo-missie door een massale Russische aanval op te vangen.

Maar Vance is tegen hulp aan Oekraïne, hij verspreidt Russische propaganda over Oekraïne en is vooral bekend omdat hij in de Oval Office tegen de president van Oekraïne heeft zitten schreeuwen.

Op de basis schoof Vance de schuld van het bloedbad in Oekraïne in de schoenen van Joe Biden in plaats van in die van Vladimir Poetin, wat grotesk is.

Vance beweerde dat er nu een staakt-het-vuren verdrag is tussen Rusland en Oekraïne wat betreft aanvallen op energie-installaties. In werkelijkheid schond Rusland het onmiddellijk.

Rusland bereidt nu een grootscheeps lente-offensief tegen Oekraïne voor. De reactie van het kamp Musk–Trump is om dat bredere plaatje volledig te negeren en tegelijk de hulp van Biden aan Oekraïne te laten opdrogen.

Intussen heeft Denemarken per capita vier keer zoveel hulp aan Oekraïne gegeven als de VS.

Trump ontdekt de Noordpool!

Groenland, Denemarken en de VS zijn al bijna een eeuw verwikkeld in complexe en effectieve veiligheidsafspraken, waarbij de ernstigste scenario’s de revue passeren.

De veiligheid van het Noordpoolgebied, een kwestie die Trump en Vance nog maar net hebben ontdekt, vormt al decennia een aandachtspunt, tijdens en na de Koude Oorlog.

Er zijn nu minder dan tweehonderd Amerikanen in Pituffik, ooit waren er tienduizend. Er is maar één Amerikaanse basis op het eiland, ooit waren er een dozijn. Maar dat is Amerikaans beleid, niet de schuld van Denemarken.

Onze verantwoordelijkheid nemen, het is en blijft een probleem.

De VS zijn ver achterop geraakt bij hun bondgenoten en rivalen in het Noordpool gebied, deels omdat leden van Vances partij decennialang de realiteit van de opwarming van de aarde hebben ontkend, wat het voor de Amerikaanse marine moeilijk maakte om het Congres te overtuigen van de noodzaak om ijsbrekers in dienst te nemen.

De regering-Biden was van plan om samen te werken met Canada, dat er een paar heeft, en met Finland, dat er veel bouwt, om te kunnen concurreren met Rusland, dat de meeste heeft.

Dat gemeenschappelijke plan zou de VS in staat hebben gesteld Rusland voorbij te steken qua ijsbrekercapaciteit.

Het is maar een van de talloze voorbeelden van hoe samenwerking met Navo-bondgenoten ook de VS ten goede komt.

Hoe het met die regeling zal uitdraaien is niet langer duidelijk nu Trump en Vance Canada, net als Denemarken, beschouwen als een rivaal of zelfs als een vijand. Het valt te verwachten dat het plan in duigen valt, waardoor Rusland zal blijven domineren.

Wie zal profiteren van het imperialisme in Groenland?

Zoals met alles wat Musk en Trump uithalen, is ook hier de vraag eenvoudig te beantwoorden: Rusland profiteert.

Poetin kan zijn vreugde over het Amerikaanse imperialisme tegenover Groenland nauwelijks verbergen.

Door kunstmatige crises te veroorzaken in de betrekkingen met zowel Denemarken als Canada, de twee nauwste bondgenoten van Amerika de afgelopen 80 jaar, offert team-Trump Amerika’s veiligheid op en creëren ze chaos ten voordele van Rusland.

Imperialistische driftkikkers

Amerikaans imperialisme dat zich tegen Denemarken en Canada keert, is niet alleen moreel verkeerd, het is ook een strategische ramp. De VS hebben er niets bij te winnen en heel veel bij te verliezen.

Er is niets dat de Amerikanen niet van Denemarken of Canada kunnen verkrijgen via een alliantie. Dat blijkt alleen al uit het bestaan van de basis in Pituffik.

Binnen de sfeer van vriendschap die de afgelopen 80 jaar heeft getekend, kunnen alle minerale rijkdommen van Canada en Groenland aan goede voorwaarden worden verhandeld of desnoods worden geëxploreerd door Amerikaanse bedrijven.

De enige manier om deze makkelijke toegang op losse schroeven te zetten was de koers die Musk en Trump hebben uitgezet: een handelsoorlog met Canada en Europa, en de dreiging met daadwerkelijke oorlogen en annexaties.

Idioter en gevaarlijker wordt het niet: Musk en Trump creëren nu een situatie waarin de VS oorlog zullen moeten voeren om zaken te verkrijgen die een paar weken geleden nog voor het oprapen lagen. En oorlogen pakken zelden uit zoals verwacht.

Met alle moeite van de wereld proberen sommigen een doctrine te zien in die puinhoop. Maar er is er geen. Het is totale willekeur waar alleen de vijanden van Amerika garen bij spinnen.

Hans Christian Andersen schonk ons het onvergetelijke sprookje van de naakte keizer. Wat we in Groenland zagen, was Amerikaans imperialisme zonder kleren. Naakt en ijdel.

Als uitsmijter gaf Vance de Groenlanders nog mee dat samenleven met de VS beter zou zijn dan met Denemarken.

Deense functionarissen zijn te diplomatiek om overhaast te reageren op beledigingen die hen vanaf hun eigen grondgebied naar het hoofd werden geslingerd tijdens een ongevraagd bezoek van imperialistische driftkikkers.

Laat mij anders een paar mogelijke antwoorden formuleren.

De vergelijking tussen leven in de VS en leven in Denemarken is niet alleen polemisch.

Musk en Trump behandelen Europa alsof het een poel van decadentie is en ze laten uitschijnen dat allianties met dictaturen op een of andere manier beter zouden zijn.

Maar Europa is niet alleen de thuisbasis van onze traditionele bondgenoten; het is een benijdenswaardige zone van democratie, rijkdom en welvaart – dichte banden onderhouden met Europa komt ons niet alleen ten goede, we kunnen er ook van leren.

Kinderboekenschrijver Vance

Nog een paar dingen ter overweging:

De VS staan 24ste op de wereldranglijst qua nationaal geluksgevoel. Niet slecht. Maar Denemarken staat op nummer 2, na Finland.
Op een schaal van 1 tot 100 geeft Freedom House aan Denemarken een 97 en aan de VS een 84 op het gebied van vrijheid – en dit jaar zullen de VS een heel eind naar beneden tuimelen.

Een Amerikaan heeft ongeveer tien keer meer kans om in de cel te belanden dan een Deen.
De Denen hebben toegang tot universele en in wezen gratis gezondheidszorg, Amerikanen geven bakken geld uit om vaker ziek te zijn en slechter behandeld te worden als ze ziek zijn.
Denen leven gemiddeld vier jaar langer dan Amerikanen.
In Denemarken is universitair onderwijs gratis. De gemiddelde schuld van tientallen miljoenen Amerikanen die gestudeerd hebben, bedraagt 40.000 dollar.
Deense ouders delen een jaar betaald ouderschapsverlof. In de VS krijgt één ouder misschien twaalf weken onbetaald verlof.
Denemarken heeft kinderboeken schrijver Hans Christian Andersen. De VS hebben de kinderboeken schrijver J.D. Vance.
Amerikaanse kinderen maken twee keer meer kans om voor hun vijfde levensjaar te overlijden dan Deense kinderen.