Walter Zinzen is oud-journalist bij de openbare omroep VRT. ‘Als overheidsbedrijf is de publieke omroep het bezit van iedere belastingbetaler. Die heeft bijgevolg recht op informatie over het wel en wee van de grootste culturele instelling die ons gewest rijk is’, schrijft hij over zijn voormalige werkgever.
Oogjes dicht en snaveltjes toe: Walter Zinzen over het ‘spreekverbod’ bij de VRT
Machthebbers kunnen niet tegen kritiek, dat is algemeen geweten. Dat is op de VRT niet anders. Doorheen de geschiedenis van de openbare omroep hebben de bazen er altijd alles aan gedaan om kritische stemmen het zwijgen op te leggen.
Van Jan Boon tot Frederik Delaplace: alle opperhoofden reageerden op kritische stemmen als door een wesp gestoken.
Allemaal verkondigden ze dat criticasters het aanzien en de reputatie van de omroep beschadigen.
Terwijl het omgekeerde waar is: personeelsleden van de VRT houden over ’t algemeen van hun werkplek. Als ze er in het openbaar over klagen dan is het omdat ze ongelukkig zijn met de gang van zaken en verbetering nastreven, zodat aanzien en reputatie van het huis er juist beter uit komen.
Maar zolang de openbare omroep bestaat, geldt het credo: wantoestanden zien we niet, erover spreken doen we niet.
Zoals meneer de Uil zei in de legendarische serie Fabeltjeskrant als hij de kindertjes goede nacht wenste: oogjes dicht, snaveltjes toe.
Er is natuurlijk een groot verschil tussen de huidige situatie en de slechte oude tijd.
Degenen die vroeger in het openbaar al eens durfden te opperen dat er wellicht, heel misschien, iets niet in de haak was, waren vastbenoemd en hoefden niet bang te zijn aan de deur gezet te worden.
Gniffelend werd opgemerkt dat je je vader en moeder moest vermoord hebben om ontslagen te worden.
Dat is nu helemaal anders. Het neoliberalisme heeft ook op de VRT toegeslagen.
Iedereen is nu contractueel en zal dus wel tweemaal nadenken vooraleer een wantoestand in het openbaar aan te klagen. Want ontslag kan de dag van vandaag zonder al te veel complimenten.
Dat betekent niet dat de vastbenoemden uit de oude tijd niets hoefden te vrezen. Sancties waren altijd mogelijk. In het ergste geval betekende dat verlies van loon.
Een kampioen in het bestrijden van de vrije meningsuiting van omroepmedewerkers en vooral van de journalisten was administrateur-generaal Paul Vandenbussche. Veel succes heeft hij niet gehad. Klokkenluiders van toen verborgen zich achter pseudoniemen om de toorn van hun hoogste baas te ontlopen.
En toen kwam Bert De Graeve, die van 1996 tot 2002 gedelegeerd bestuurder was, de man die van de verstarde en gepolitiseerde BRTN, de moderne en slagvaardige VRT zou maken.
Vrije meningsuiting hoorde daarbij, dachten wij, simpele duiven.
Dus liet ondergetekende zich in een onbewaakt moment ontvallen dat we allemaal alle dagen fouten maakten.
Een constatering waar ik nog altijd achter sta: niemand is volmaakt, iedereen maakt weleens een fout, dat is menselijk, al te menselijk. Maar de halve redactie stond toen op zijn kop en voelde zich “zwaar beledigd”.
De hoofdredacteur wou dat ik ontslag nam als chef duiding. Alles eindigde met een sisser maar de ophef erover in de media inspireerde GAL toch tot een cartoon, waarin mijn snaveltje dicht geplakt was met de snor van De Graeve.
De erfenis die De Graeve achterliet was de opvatting dat de VRT een bedrijf is dat moet gehoorzamen aan de wetten van de economie.
Een bedrijf is het zeker, maar het is niet beursgenoteerd, het hoeft geen winst te maken.
Het is zijn opdracht radio-, tv- en online-programma’s te maken waarin iedereen zijn gading kan vinden.
De VRT is bovendien verplicht het publiek te voorzien van onafhankelijke, eerlijke, betrouwbare en kritische informatie.
Als overheidsbedrijf is de publieke omroep het bezit van iedere belastingbetaler. Die heeft bijgevolg recht op informatie over het wel en wee van de grootste culturele instelling die ons gewest rijk is.
Dat uitsluitend de door de directie gecontroleerde communicatiedienst daarvoor bevoegd zou zijn, zoals Delaplace in zijn mail aan het personeel beweert, is klinkklare onzin.
Dat is een zeer Poetineske aanpak.
Ook Poetin beweert immers dat zijn diensten en die alleen de waarheid vertellen.
Personeelsleden worden vandaag de dag schijnheilig “medewerkers” genoemd. Die medewerkers verplichten “geen commentaar” te antwoorden op vragen van nieuwsgierige journalisten, zoals Delaplace doet, is het opleggen van censuur aan mensen, die vaak beter op de hoogte zijn dan hun “leidinggevenden”.
Delaplace beweert dat het intern overleg de plaats is waar kritiek geformuleerd moet worden.
Uiteraard is intern overleg noodzakelijk. Maar het is alleen nuttig als naar die kritiek ook geluisterd wordt. Dat gebeurt zo goed als nooit zeggen VRT-mensen daarover. Een klacht die al lang leeft bij de “medewerkers”.
Telkens als er problemen zijn, die dringend om een oplossing vragen, signaleren ze de totale afwezigheid van hun bazen. Het spreekverbod, dat Delaplace heeft uitgevaardigd, leidt dan ook tot voorspelbare gevolgen: zijn mail is meteen gelekt.
Mevrouw Brepoels, de voorzitter van de raad van bestuur, zag in dat lek de rechtvaardiging van het spreekverbod. Het omgekeerde is waar.
Het spreekverbod leidt tot clandestiene acties en verhoogt de spanningen op de verschillende diensten aanzienlijk. En dat zou het aanzien en de reputatie van wat ooit het Huis van Vertrouwen werd genoemd ten goede komen?
Lees ook
Klik hier of op de hyperlink hieronder en vind meer berichten van
Bron: De Morgen