Uit de reacties die binnenkwamen op het overlijden van Brenda Froyen, die vocht voor meer patiëntenrechten, blijkt dat er nog altijd problemen zijn. Al zijn er ook lichtpuntjes.
Cathy Galle - De Morgen
Het was verschrikkelijk onmenselijk, vindt ze jaren later nog altijd.
Vera (41) werd een aantal keren opgenomen in de psychiatrie met psychoses. En daar heeft ze trauma’s aan overgehouden. Matras op de grond, tl-lamp, alleen in de kou, amper kleren en zonder toilet. Zo omschrijft ze de isoleercel.
“Ik heb daar eens acht dagen gezeten”, vertelt ze.
“In mijn psychose dacht ik dat ik in een kerker zat, of in een bunker die langzaam de oceaan inzakte. Ik heb me vaak afgevraagd wat ik in godsnaam had misdaan om dit te verdienen.”
Ook Eef (44) hield nachtmerries over aan haar opname in de psychiatrie.
“Je wordt vastgemaakt, je moet je kledij verplicht uittrekken en ‘onscheurbare’ kledij aantrekken. Vier mensen die aan je staan te sleuren, tien mensen die rondom staan, terwijl sommigen je proberen te fixeren. In het geworstel blijkt er een verpleger zelfs op je te gaan zitten omdat je tegenspartelt.”
Sinds het overlijden van Brenda Froyen, auteur en activiste, voelen heel wat (ex-)patiënten uit de geestelijke gezondheidszorg de nood om hun verhaal te vertellen.
Sommige verhalen zijn van lang geleden, andere vrij recent. Met één constante: het zijn stuk voor stuk traumatiserende ervaringen.
Dwang als laatste redmiddel
Nochtans is er het afgelopen decennium, mede door toedoen van Froyen, al heel wat veranderd in de geestelijke gezondheidszorg.
In 2016 kwam de Hoge Gezondheidsraad in ons land met een adviesrapport. Dwang mag enkel als laatste redmiddel was de conclusie. En patiënten en familie moeten meer betrokken worden bij de behandeling.
Sindsdien zijn zowel de overheid als de psychiatrische ziekenhuizen hiermee aan de slag gegaan, zegt psychiater Chris Bervoets, die het adviesrapport mee schreef.
“Er kwam een jaarlijkse inspectie en een verplichte jaarlijkse vorming voor psychiaters om correct om te gaan met conflictbeheersing.
"Rond diezelfde tijd kwamen er ook kwaliteitsindicatoren: hoe gaan ziekenhuizen om met patiëntenzorg? Hoe doen ze het op vlak van bijvoorbeeld suïcidepreventie?
"De resultaten per ziekenhuis zijn wel nog niet publiek toegankelijk. Daar merk je nog de krampachtigheid van de sector, maar het gaat wel de goede kant op. Dat zijn allemaal zaken waar Brenda mee aan de basis lag.”
Er zijn hier en daar verbeteringen merkbaar, ziet ook Nadia Mahjoub, communicatie medewerker bij Uilenspiegel vzw en initiatiefnemer NADA (Netwerk Alternatieven voor Dwang en Afzondering in de Belgische geestelijke gezondheidszorg).
“In Brussel is er nu bijvoorbeeld EMUT, een speciaal mobiel urgentieteam dat ten dienste staat van de politie en ter plaatse kan komen in crisissituaties.
"De bedoeling is om gedwongen opnames te vermijden. Dat is een mooi en heel hoopgevend initiatief.”
Ook het stijgend aantal ervaringsdeskundigen in de psychiatrische ziekenhuizen vindt ze heel positief.
“Afgelopen week nog hoorde ik het verhaal van een van hen die op een crisisafdeling had kunnen voorkomen dat een patiënt onder dwang een spuit kreeg.
"Uit eigen ervaring weet hij dat iemand die een psychose heeft en opstandig wordt zich vaak net heel angstig, alleen en verloren voelt.
"Op dat moment heeft die persoon vooral nood aan verbondenheid en een goed gesprek. De situatie kon zo ontmijnd worden.”
Er wordt nu stilaan meer ingezet op een menselijke aanpak en het vermijden van escalaties, waardoor dwang niet meer hoeft. Maar het blijven druppels op een hete plaat.
De goede bedoelingen stoten ook vaak op andere obstakels.
Mahjoub: “Diezelfde nacht waarin de ervaringsdeskundige een escalatie kon vermijden, bleken er twee hulpverleners te staan voor 60 bedden. Dan is het ergens begrijpelijk dat ze naar een spuit grijpen.”
Onderbestaffing van de psychiatrische ziekenhuizen is inderdaad een probleem, weet ook Chris Bervoets.
“We weten uit internationale studies dat zowel de architectuur van onze gebouwen als de bestaffing een grote invloed hebben op het aantal conflicten dat ontstaat.
"We kunnen wel proberen conflicten te vermijden, maar aan die factoren kunnen we op korte termijn als sector weinig doen.”
Uitbehandeld
We zijn er dus nog lang niet. Dat blijkt ook uit het verhaal van Rita (65).
Haar broer was 59 jaar toen hij na jaren in de psychiatrie drie jaar geleden – zonder enige inspraak van de familie – ‘overgeheveld’ werd naar een RVT voor mensen met dementie.
“Hij is niet dementerend, maar heeft chronische paranoïde schizofrenie”, legt Rita uit.
“Dat betekent dat hij net veel structuur en houvast nodig heeft. Onvoorziene omstandigheden maken hem heel onrustig.”
Daarom probeerde ze, als zijn bewindvoerder, uit alle macht te voorkomen dat hij bij mensen met dementie werd geplaatst. Haar verzet was tevergeefs.
“De psychiater van het ziekenhuis waar hij was, noemde hem ‘uitbehandeld’. En de macht van de psychiater is duidelijk nog altijd wet.”
Het is een voorbeeld van wat ook Brenda Froyen vaak zei, vindt ze.
Dat de psychiatrie nog vooral gericht is op het oplossen van problemen van de psychiatrie, niet die van patiënten.
Volgens Froyen moest je nog altijd vooral ‘geluk’ hebben om op de juiste hulpverlener te botsen en in het juiste ziekenhuis terecht te komen.
Ook Bervoets ziet dat het traag gaat, maar hij is wel hoopvol.
“Er is nu zeker wel meer awareness in de hele sector voor dit probleem. En daarbij heeft Brenda een heel grote rol gespeeld.”
Wie met vragen zit over zelfdoding kan terecht op de Zelfmoordlijn, op het gratis nummer 1813, of op zelfmoordlijn1813.be
Nood aan een gesprek?
Dan kan u 24/7 terecht bij Tele-Onthaal op het nummer 106.
U kan ook chatten via www.tele-onthaal.be
Jongeren kunnen terecht bij Awel op telefoonnummer 102, of via chat op awel.be
Wat is een psychose
In Dendermonde schoot de politie een man neer die in een psychose zat.
Dat deed heel wat vragen oproepen.
Hoe werkt een psychose precies?
Wat gaat er om in het hoofd van iemand die in een psychose zit ?
Inez Germeys, hoogleraar psychiatrie aan de KU Leuven en Leen Verhaert, coördinator van PsychoseNet en ervaringsdeskundige,
vertellen je er hier alles over.
Bron: De Morgen
